Euskara Elkargoak antolaturik, lehengoan saio ohargarria egin zen Iruñean. Erdal munduko jendea, jende erdalduna, mahaian eserita euskarari buruz hitz egiteko. Erdal komunikabideetako ordezkariak ziren gehienbat eta euskal mundua nola ikusten duten, zer sentitzen duten agertu zuten luze eta zabal. Haietako batek kontatu zuen hamar urteko semeak euskaldunen gainean errandakoa: «Aita, adiskide batek gaur klasean erran zidak euskaldunak gorroto dituela», eta aitak galdetu: «Zergatik?», eta semeak erantzun: «Espainiatik hanka egin nahi dutelako eta Nafarroarekin batu». Aitak orduan: «Hi, baina zer diok? Ez al dakik hire bihotzeko futbol taldeak euskarazko izena duela?». Eta semea burua harri eginik, txunditua, gelditu zen.

Ez dira alferrik pasatu, ez horixe, azken zazpi urteak. Hemengo agintarien erranek eta eginek kalte handia egin digute, gizartean euskararen kontrako harra erein baitute, nola halako arrakastaz erein ere, eta, ondorioz, horrelako jarrerak zabaldu dira nafar erdaldun zenbaiten artean. Egia erran, euskarak ez du sekula agintarien haizea alde izan, ez orain, ezta euskaldunok zorioneko paradisu hartan bizi ginenean ere, hau da, Nafarroa estatu burujabea zenean ere. Mendetako gaitza da eta, halako batean, 90eko hamarkadaren hasieran, Nafarroako herritar euskaldunok erdietsi genuen ehunka urteko joerari hein batean akabera ematea, egunerokotasunean pauso zehatzak ematearen bidez. Egin genuen gure txokoa zenbait erakundetan -udaletan gehienbat-, hiriko plazan burua atera genuen eta hezkuntzan aurrerapen nabarmena gertatu zen. Pausoz pauso ari ginen, tokian tokiko arauek irekitako zirrikituak baliatuz, euskararen lege herrenak zekartzan bide bihurri eta meharrak jorratuz. Eta aukera ere izan genuen euskarazko irakaskuntza publikoa Monteagudoraino eramateko -bai eta, jakina, Iruñerriko bazter guztietaraino ere-, baina hura huskeria zelakoan, apurrak zirelakoan, ezezkoa eman zioten hari -eskuindarrekin batera- Euskadi alai eta borrokalaria proposatzen zigutenek, zer eta ikuspegi nazionala eta duintasuna argudiatuta.

Ondotik, Gazteluko Plazan euskara gehiegi entzuten zela iritzita, Diario de Navarrak «aski da» aldarrikatu eta Gobernuak euskara ezabatzeari ekin zion -alde horretatik, Gobernuaren ezabaketa kanpainak urtetan iraun du-. Orain, zailagoa da hogei urte betetzeko zorian dagoen euskararen legean aldaketak egitea eta ez da aldaketarik izanen nafar sozialistak UPNren mendetik askatzen ez diren bitartean. Zailtasunak zailtasun, ordea, gizartearen puska handi bat gure alde dago eta litekeena da datorren urteko udaberritik aurrera, halako parada bat izatea egungo mugak gainditzen hasteko. Bistan denez, arazoaren erroa Amejoramenduan datza eta, horri loturik, Euskara arautzen duen legean. Kontua da ea legea aldatzeko aukera izanik, aldatuko dugun ala zain egon beharko dugun harik eta Amejoramenduan bi hizkuntzen estatusa berdindu arte. Azken hori da noski gure jomuga, eta ongi dago hori aldarrikatzea. Baina, bitartean, ongi etorri pauso guztiak, gure ataka gaiztoan urrats oro onuragarria baita. Izan ere, Badoztain eta Mutiloa herriak Iruñerrian daude eta mugakide dira. Bien arteko muga ezponda bat da. Ezpondaz alde batean etxe bat. Ezpondaz bestaldean beste bat. Biak parez pare. Badoztaingo dermioan dagoen etxe horretako haurrek badute euskaraz ikasteko eskubidea eta autobusa joaten da haien bila. Mutiloako etxeko haurrek, ordea, ez dute euskaraz ikasteko eskubiderik, eta gurasoek autoz eramaten dituzte Iruñeko ikastola batera. Horrelako egoera bidegabeak sortu ditu Euskarari buruzko Legeak. Izanen da ikuspegi nazional santua gauza ororen gainetik jarri nahi duenik, duintasuna sutsu baino sutsuago aldarrikatuko duenik, baina zerbait egin beharko da gertatzen denari bukaera emateko. Zentzuzkoa baita.