Ez dira ez alboko Aizkorri edo Udalaitz bezain ezagunak oraingoan zeharkatuko dituzuen mendiak, ez dute parke natural izendapenik jaso, ezta horrelako beste izenik ere, bisitariak ez ditu erakartzen eta oro har, inguruko herrietakoa ez den mendizale gutxi ibili ohi da bertan. Baina lasaitasun horrek, ikuspegiak, bidean topatutakoak eta bideak berak asko eskaintzen diote gainotara igotzen denari.

Legazpiko herrigunean udaletxe aurretik ekin diezaiokezue bideari (400 m). Azken honen parez pare dauden etxeen artetik, hegian gora doazen eskaileretatik igo behar duzue. Behin goian zaudetela, zertxobait eskuinera egin eta eskola baten ondotik abiatzen den porlanezko bidea hartu. Goenaga baserriraino iritsiko zarete (475 m). Zakurrak zaunka dituzuela ezkerretik jo, ataka pasa, gainditu ostean berriro itxi eta behetik gora doan bideari heldu. Atzera begiratuz gero, Legazpiko etxeetako teilatuak behean ikusi ahal izango dituzue, baita herri sarreran dagoen industria mordoa ere.

Bidegurutze batera iritsiko zarete (510 m), eta hor, pinudian barneratzen den bidetik jarraitu behar duzue. Antena baten ondotik pasa eta pinudian gora segi, pistara irten arte (575 m). Eskuinera jo gabe, pista horretatik metro gutxi batzuk burutu eta berehala eskuinera egin, gora doan bide batetik. «Kairn» edo harri pilak dituzue bidegurutzeetako bazterretan, hartu beharreko bide egokia zein den adierazteko, eta hor bezala, beste horrenbeste tontorrera iritsi artean. Pinudi artean gora zoaztela, Gorostiagako errepikagailura igotzen den bidera iritsiko zarete (740 m). Bide horretatik bertatik gora igo nahi ezean, etzanagoa baina luzeagoa den beste bat bada, pista hori gurutzatu eta zertxobait ezkerreragotik jarraitzen duen bidetik segita. Emeki-emeki pagadiak pinudia ordezkatuko du. Ganaduarentzako borda utziko duzue eskuinean gero eta lausagoa den bidean gora. Ez larritu! oso garbi ez egon arren, gora egin eta bat-batean goialdean agertuko zarete, errepikagailu erraldoi, gurutze eta kaperatxoaren ondoan (951 m). Aterpe txiki bat ere bada hor inguruan, toki aparta atsedena hartzeko.

Aterpearen ezkerretik behera egiten duen zidorra hartu eta segituan arrasto gorri-zuriak topatuko dituzue, GR-34 ibilbidearenak dira, Donostiatik Arantzazura doan ibilbidearenak, Deskargatik Udanarainoko zatiarenak, hain zuzen. Pista zabalagoarekin bat egin eta mendi-lepora jaitsiko zarete. Hor, bai pistak, bai arrastoak, hurrengo tontorra, Jentiletxe (907 m), eskuinetik inguratu dezaten utzi, eta tontorrera igotzen den zidorra hartu. Gain aldera iristen zaretenean, Jentiletxeko tumulua eskuinean utzi, eta goitik beherako bidea hartu, atzera pistarekin bat egin arte. Gainez gain doan zidorrari segika, Oregi duzue hurrengo tontorra. 916 metro dituela adieraziko dizue buzoiak. Haren alboan dagoen mugarriak, berriz, Oñati eta Legazpi arteko mugalerroan zabiltzatela. Pagadi ederretik aurrera, gora behera askorik gabe hurrengo gailurrera iritsiko zarete, Arranoaitz edo Arrandaitz deitua, 902 metrokoa. Buzoia duzue basoaren ertzean eta metro batzuk harantzago, oroitarria arranoarekin eta mugarri hirukoitza. Hor egiten dute bat Legazpik, Oñatik eta Antzuolak. Atseden hartu, eta eguraldia lagun baduzue, ez aukera galdu. Jaso burua, zabaldu begiak eta erreparatu zer duzuen begi aurrean: ederrak bistak!

Mendi bizkar nagusiak norabidez aldatzen du tontor honetan, ipar-mendebaldeko norabidea utzi eta ipar-ekialdera egiten du, Arrolako gainara iristeko, eta zuek, mendebaldera jarraitu behar duzue. Pintura gorri-zuriak utzi arren, lurrazpiko gas eroapenetik irteten diren zutabe horiak izango dituzue bidaide Landarraitz bitartean. Beraz, goitik behera abiatu, Antzuolako Arrolamendi elkartearen Argilekuko bordetatik igaro eta Koroso mendi-lepora helduko zarete, altuera nabarmen galdu ondoren (705 m). Harrate zabal honetatik igarotzen da Oñati eta Antzuola lotzen dituen galtzada zaharra. Korosomuño (790 m) igo nahi ezean, ezkerretik edo eskuinetik inguratu dezakezue. Ezkerra aukeratuz gero Oñatiko Koroso baserrira ailegatuko zarete eta hortik Lizargarateraino, porlanezko bidearen amaieraraino (750 m). Baserria atzean utzi, gain belartsua gainditu eta ataka batera helduko zarete. Aurrean duzuen muinoa da Landarraitz. Ekin beraz eguneko azken tontorrari!

Buzoi eta erpin geodesikoa duzue hor goialdean (838 m), ikuspegi ederrez gain. Hori bai, ia tontorreraino igotzen den alertze saila dela eta, hegoaldekoa soilik ikusi ahal izango duzue.

Bi mendi-adar nagusi sortzen dira gailur honetan, bata, Bergara eta Oñatiren arteko mugalerrotik San Prudentziora jaisten dena, eta bestea, Bergarara doana. Bigarren hori da zuek jarraitu beharrekoa. Horretarako, alertze sailean barneratzen den zidorra hartu eta beherantz abiatu, mahai eta eserlekuz hornitutako lepo batera iristen zaretenean, badakizue: Azaldegietako atsedenlekuan zaudete, Antzuolako udal barrutian (770 m). Udalerri horretatik igotzen da, hain zuzen, horra iristen den pista. Pista hori ez hartu, aurrez aurre duzuen muinoa ezkerretik inguratzen duena baizik.

Astoaga baserriaren aurriak behean utzi eta Trukarriagara iritsitakoan, txabola eta iturria aurkituko dituzue, bidetik zertxobait eskuinera (710 m). Izen bereko muinoa ezkerretik inguratu behar duzue jarraian. Lasai baina, bideari eustea besterik ez duzue. Ez da ez zati atsegina hurrengoa, matarrasean egindako zuhaitz mozketak izugarri zatartzen baitu paisaia. Zehar-zehar behera doa bidea eta bizkarrera irteterakoan eskuinera jotzen du, ondoren nabarmen behera, Kerezietako txabola berritura jaisteko (585 m). Hor, txabola ondotik horizontalean doan pistaren behealdetik, beste estuago bat ikusiko duzue. Bide hori hartu, Antzuolatik Bergarara igaro, eta hainbat bihurgune eman ondoren, San Migel baselizara igotzen den porlanezko bidera jaitsiko zarete (325 m). Eskuinaldean, mendi-lepo batean ipar haizearen babesean Mendizabal baserri barroko ederra ikus dezakezue. Horra gerturatzeak ere merezi du.

Porlanezko bidean berriro, Kerexatsu baserri ondotik igaro eta gain batean dagoen San Migel baselizara ailegatuko zarete, Haritzeta auzoan (375 m). Aspaldikoa da baseliza horren jatorria, nafar erregeek burututako lursail eta sagasti batzuen dohaintzaren idatzietan ageri da lehenengoz, 1050. urtean. Hor behean duzue Bergarako kalea. Zuzenean jaitsi ahal izateko, metro gutxi batzuk atzera egin, eta ermitatik eta Kerexatsu baserritik erdibidean, ezkerrera abiatzen den bide zaharra hartu behar duzue. Adi bidegurutze horri! Ez da oso argia.

Zehar-zehar behera egin, eskuineko hegi malkartsura igaro eta begi aurrean izango duzue Bergara. Algodonera San Antonio lantokia egon zen orube itzelak arreta erakarriko dizue. Zer egitera doaz hor? Etxeak beharbada? Saihesbide berriko lanak direla eta, ingurua erabat desitxuratzeaz gain, bide zaharra galdu egin da. Beraz, landatu berri den pinudian ahal moduan behera egin eta tximini luze baten ondotik San Antonio auzora iritsiko zarete (160 m).