Bizitzarik itsusiena

Sinaloa, Mexiko, 1834. Gerora Julia Pastrana izenez ezaguna egingo zen emakumea jaio zen, sustrai biltzailea zen indiar tribu batean. Hipertrikosia zuen, hots, gorputz guztia ile beltzez estalita zuen. Gainera bi hortz ilara zituen eta helduaroan 137 zentimetro neurtzera baino ez zen iritsi. Medikuen bisita lehen aldiz jaso zuenean diagnostikoa bestelakoa izan zen: gizaki baten eta gorila baten arteko harreman antinaturalaren fruitu omen zen.

Horrelako «munstroek» zirkoan arrakasta handia zuten garaian, norbaitek negozioaren usainari jarraituz alaba «erosi» zion Juliaren amari. 20 urterekin zirkoko «fenomeno» moduan hasi zen lanean Mexikon bertan, baina berehalako arrakastak AEBetara eraman zuen; «Hibrido harrigarria» moduan aurkeztu zuten.

Theodore Lent artisten enpresarioak berehala ikusi zuen gazteak aukera komertzial handiak eskaintzen zituela eta urte hartan bertan, 1854an berarekin ezkondu zen. Erakustaldiak eskaintzeaz gain, bere etxean tertuliak antolatzen hasi zen emaztea gai hartuta. Dantzan eta kantatzen irakatsi zion. Baina Juliak, bere aldetik, hiru hizkuntzatan idazten eta irakurtzen ikasi zuen. Irakurtzea gustatzen zitzaiola zioen, baina hain justu, ikuskizunetan erabateko analfabetoa bailitzan aurkezten zuten.

Europan ere bira egin zuten ikuskizun berri batekin: «Munduko emakume itsusienak» akrobaziak egiten zituen zaldi baten gainean, eta dantzan eta kantuan Lola Montes imitatzen zuen.

1860an haur bat izan zuen, baina, erditzea konplikatuta, egun gutxira hil ziren ama-semeak. Lenten anbizioak, ordea, ez zuen mugarik: emaztearen agonia ikusteko sarrerak saldu zituen. Hil eta gero, bi gorpuak momifikatzeko agindua eman zion Sukolov doktoreari eta momiak Moskuko Unibertsitateari saldu zizkion. Baina handik gutxira unibertsitateak momiak erakutsita negozioa egiten zuela jakin zuen eta, Juliaren pagotxa heriotzak eten ez zuela ikusita, gorpuak erreklamatu zituen. Plataforma baten gainean erakusten zituen, Julia dantzari errusiar bat bezala jantzita eta haur txikia marinel jantzia zeramala.

1864an Lent berriro ezkondu zen. Hau ere emakume bizarduna zen eta Pastranaren ahizpa ezkutua bailitzan promozionatu zuen. Baina gutxi falta zitzaion enpresarioari burua galtzeko eta eroetxean hil zen, bere emazteei esker irabazitako dirua errekara bota ondoren. Emazte berriak bizarra moztu, mundu hura utzi eta senarrak utzitako momiak saldu zituen.

Julia eta semearen arrastoak batetik bestera ibili ziren 1976an Osloko almazen batetik lapurtu zituzten arte. Juliari jantzia kendu eta beso bat moztu zioten. Semearen momia bide bazter batean agertu zen, arratoiek erdi janda. Gorpuak aztertu eta berehala ikusi zuten hain ederki kontserbatzea ez zela miraria izan; gorpuak ez zituzten ohi bezala enbalsamatu, disekatu egin zituzten, animaliak bezala.


Arrastoak

IDAZLEEN POLIZIA. XIX. mendearen bigarren erdian eta XX.aren lehen urtetan Parisko Prefeturak garai hartako idazleen joera politiko zein pertsonalak arriskutsuak zirela pentsatu eta bere lanaren zati handi bat intelektualak espiatzen eman zuen. Frantziako Batzorde Nazionaleko funtzionario Bruno Fulignik bi urte eman ditu Prefeturako artxibo argitaratugabeak aztertzen eta lanaren emaitza kaleratu berri du. Besteak beste, Victor Hugok bere amorante gaztearekiko zuen pasioa islatzen dute dokumentuok eta idazlea «demokraziaren explotatazaile» moduan aurkezten dute. Verlaine-ren iritzi pertsonalak arrikutsutzat jo zituzten eta Rimbaud berriz munstroa omen zen; 1873an polizia batek zera idatzi zuen poetaren gainean: «Erabat ulergaitzak diren obratan bertsoak inork ez bezala harilkatzeko gai da».


Azkenak
2024-10-03 | Gedar
24 orduko barauak egingo dituzte aste honetan Euskal Herrian, Palestinarekin elkartasunez

Ostegun arratsaldean hasiko dira baraualdiak, eta bost gune antolatu dituzte ekimenari lotuta: Bilbon, Altsasun, Donostian, Gasteizen eta Iruñean. Larunbat eguerdian, berriz, manifestazio handi bat egingo dute Bilbon, palestinar erresistentziarekin elkartasunez eta... [+]


Marixol Iparragirreren kontrako epaia artxibatu du Auzitegi Nazionalak

Miguel Angel Blanco PPko zinegotzia bahitu eta hiltzearen ardura politikoa egotzi nahi zioten, baina auzia preskribatuta dagoela iritzi dute epaileek.


EHUko Zuzenbide fakultateko ikaslea
“Hasieratik neurri zorrotzak hartu beharrean, ikasleen erantzun irmoaren zain egon da EHU”

Azken egun hauetan, "Faxistak kanpora!" lelopean EHUko Zuzenbide fakultatean eramandako borroka antifaxistaz hitz egin dugu anonimotasuna atxiki nahi izan duen ikasle batekin. Sare sozialetan frankismoa goraipatzen eta mezu xenofobo, matxista eta homofoboak zabaltzen... [+]


2024-10-02 | Leire Ibar
Emakumeenganako diskriminazio sexista %18,5 igo da azken bi urteetan

Honakoa dio Arartekoak argitaratu duen ikerlanak. Jarrera matxisten inguruko azterketak Euskadiko nerabe eta gazteetan jarri du fokua. Diskriminazio gehien gertatzen diren espazioak kalea eta sare sozialak dira.

 

 


Montse Borda. Pinturaren artisaua kobazuloan
“25 urtez astebururo fabrikan ari naiz, baina horrek astegunetan tailerrean egotea ahalbidetzen dit”

Iruñeko Arrosadia auzotik pasatzen naizen aldiro sartzen dut burua Santa Marta kaleko tailerrean. Hor da Montse normalean: potetxoan pintzela sartu, trapu batean ia pintura dena kendu eta pintzela mihisean igurzten, begiztan. Bere espazio-denboran sartu naiz gaur eta... [+]


2024-10-02 | Julene Flamarique
Lan-baldintza “miserableak” salatu zituzten langileak kaleratu ditu The Champions Burgerrek

Iruñerriko Laneko Autodefentsa Sareak The Champions Burger jardunaldian langileek pairatzen dituzten lan-baldintza kaxkarrak salatu zituen aurreko astean The Champions Bugerrek langileak esplotatzen ditu lelopean.


2024-10-02 | Inma Errea Cleix
Ez da sexua

Aldarri eta kanpaina, lege, arau, plan eta aurrekontu, babes-mekanismo eta zigor-makinaria oro gorabehera, etenik gabe jarraitzen dute kasu gogorrek eta jokabide zitalek betetzen albistegiak, tantaka zein zaparradan, eta gizon-desmasiak salatzeko protesta-ekintzek,... [+]


2024-10-02 | Itxaro Borda
Tupperware

Ikasi berri dugu Earl Tupper jaunak Floridako Orlandon, 1947an, sortu zuen mila koloretako ontzi enpresa peko errekara doala, desagertzeko zorian dela, preseski. Badirudi plastikoak konkurrente larriak dituela, adibidez, linean egiten diren salerosketena edo erabilpen bakarreko... [+]


2024-10-02 | Hiruki Larroxa
Gizonen anaidia akabatzeko premia

Gisèle Pélicot-en kasuak bortxaketetatik haratago dagoen arazo bat erakusten du: gizonezkoon konplizitatea indarkeria matxistaren aurrean. Kezkagarria ez da soilik erasoa, baizik eta, gertatutakoa jakinda, egoera ez salatzea erabaki zuten gizonen isiltasuna... [+]


2024-10-02 | Cira Crespo
Euskaldunen eraztuna

Gaur egun, gure munduan eraiki diren hierarkia guztiak mundu mailako kolonizazio prozesu baten emaitza dira. Menderatze-hierarkia global horiek elkarren artean txirikordaturiko beste hierarkia zehatzagoek osatzen dituzte, hau da, klasekoek, etnikoek, estetikoek, eta baita... [+]


2024-10-02 | Jesús Rodríguez
Amerika Kopa eta elefantea gela erdian

Directa-ren ikerketa batetik abiatuta ezagutu dugu iruzurra. Bartzelonan egiten ari den belako Amerika Koparen antolatzaileek argitaratutako audientzia eta bisitari kopuruak faltsuak dira. Gaia garrantzi sozial eta politiko nabarmena izaten ari da, faltsututako datu horiek izan... [+]


2024-10-02 | Moon of Alabama
Gerra hurrengo fasera iritsi da

Irailaren 17ko astean, Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk erabaki zuen Hezbollah-rekin Libanon zuen misil trukea beste maila batera eskalatzea, eta erabateko gerra hastea.


Enarak beti itzultzen dira

Maule, 1892. Zaraitzu ibarreko zortzi emakume espartingile Zuberoako hiriburutik etxera abiatu ziren, baina bidean, Larrainen, elurteak harrapatuta, hotzak hil omen zituen denak. Zortzietatik zazpiren izenak iritsi zaizkigu: Felicia Juanko, Felipce Landa, Dolores Arbe, Justa... [+]


Eguneraketa berriak daude