Sebastiá Serrano Bartzelonako Unibertsitateko Linguistika Orokorreko katedradunak dioenez, hizkuntza bat ikasteko %70 gogoa da eta %30, berriz, gaitasun intelektuala. Hori aintzat hartuz, aditu batzuen ustez, hizkuntza jarreren inguruko gogoeta egitea ez legoke sobera helduen euskalduntze prozesuari begira. Izan ere, motibazio integratzailea -euskal gizartean txertatzeko nahia- duen ikaslearen altzoan motibazio instrumental hutsa -lanpostua lortzeko baino ez euskara ikasten dabilena, esaterako- duena topa dezakegu euskaltegian. Bidenabar, aintzat hartu beharrekoa da egungo gizartean arlo guztietan nagusitzen ari den joera; ahalik eta titulu edota ikaste-agiri gehien lortzeko nahia: titulitisa.

Euskaltegien eta HABEren bitartez bideratzen da helduen euskalduntze-alfabetatze prozesua. 2000. urtean HABEk Helduen Euskalduntzearen Oinarrizko Kurrikulua deritzana (HEOK) abian jarri zuen. Helduek euskara ikasteko garaian jarraitu behar duten prozesua zehazten eta biltzen duen oinarrizko programazioa da; euskaltegi publiko zein pribatu homologatu bakoitzak bere ezaugarri, behar eta testuinguru sozialera egokitu ohi duena gero. Programazio honek euskalduntze prozesua lau mailatan bereizten du; lehen maila -lehenengo sei urratsak-, bigarren maila -bederatzi urratsak-, hirugarren maila (EGA) eta laugarren maila -alfabetatze bukaera, goi maila-. Duela sei urte lehen hiru mailen helburuak, edukiak, metodologia eta ebaluaketa sistema definiturik gelditu ziren; laugarren mailako hainbat atal, ordea, zehazteke daude oraindik. Azken bi urteetan modu esperimentalean landu dute azken maila hau hainbat euskaltegitan, eta datorren ikasturterako espero da guztiz definituta egotea. Hartara, osatuta egongo litzateke helduen euskalduntzerako programazio osoa.

Kurrikulu berri hau sortu aurretik, EGA tituluaz gain, ez zegoen gaitasun orokorreko bestelako titulurik. EGA agiria lortzea ez da ikasle guztien jomuga izaten, eta tarteko helburuak dituzten ikasleentzat 1. eta 2. maila egiaztatzeko aukera eskaintzea erabaki zuen HABEk. Hala, euskaltegira doan ikasleak ikaste prozesuan zehazki non dagoen jakiteko erreferentzia puntu jakin batzuk izango ditu, eta bere beharren eta motibazioen araberakoa izango da bidearen iraupena. Ikasturte amaieran, ekainean, euskaltegietako ikasleek, nahi izanez gero, aipatutako lau maila horietako bat egiaztatzeko aukera izango dute.


Oro har, helduak euskaltegietan euskalduntzen eta alfabetatzen dira eta bertan egin ohi dute euren ikas-prozesua. Arestian esan bezala, maila bat edo beste egiaztatu ahala, titulu bat eskuratzen dute eta proba hauek euskaltegiek bideratzen dituzte. Baina arazo batekin egiten dute topo ikasleok: titulu horiek ez dute baliorik leku askotan. Hau da, HABEren gaitasun orokorreko lau mailak ez daude ofizialki homologatuta gainerako erakundeen egiaztagiriekin. Zenbait erakundek euren hizkuntza eskakizunak dituzte, eta euskara gaitasuna neurtzeko sistema eta mailaketa jakin bat erabiltzen dute: Hezkuntza Sailak (irakasleen 1. eta 2. hizkuntza eskakizunak ), IVAPek, (lau hizkuntza eskakizun), Hizkuntza Eskola Ofizialak (oinarrizko zikloa, 4. kurtsoa eta goi zikloa edota gaitasun agiria), Ertzaintzak (1. eta 2. hizkuntza eskakizunak), Osakidetzak (lau hizkuntza eskakizun) eta Justiziak (lau hizkuntza eskakizun). Hala, esaterako, ikasle batek oinarrizko kurrikuluko 2. maila egiaztatu badu, eta IVAPen 2. hizkuntza eskakizuna lortu nahi badu, beste azterketa bat gainditu beharko du nahitaez. Hau horrela izaki, euskara tituluak modu diakronikoan sortu direla pentsa genezake eta hainbat sektoretako erakunde bakoitzak bere titulazioak sortu dituela unean uneko beharrei jarraiki.

Hau guztia dela-eta, hainbat euskaltegitako irakasleek euskaltegietan egiten den euskalduntze-alfabetatzearen lana ez dela behar bezala aintzat hartzen aipatzen dute. Bestalde, euskaltegietako irakasle zein ikasleak motibatzeko, garrantzitsua iruditzen zaie egiten den lanari balio ofiziala ematea eta une honetan dauden euskara tituluak baliokidetzea. Batzuek baliokidetzeaz harago joatea ere eskatzen dute; erakundeen artean mailen izendapen bakarra lortu behar dela diote. Hau da, ikasle batek, esaterako, Hizkuntza Eskolako goi zikloa delakoa, HABEko EGA titulua, IVAPeko 3. hizkuntza eskakizuna eta Hezkuntza Saileko 2. hizkuntza eskakizuna aukeran izan beharrean, titulu bakarra lortzea.

Joseba Erkizia HABEko zuzendariak aipatu digunez, joan den uztailaren 11n Eusko Jaurlaritzak eta bertako sailen batzordeak arazoa konpontzeko asmoz hainbat erabaki hartu zituzten. Euskara gaitasuna egiaztatzeko dauden sistema guztien arteko homologazioa lortzeko, Europako Kontseiluak onartutako Hizkuntzen ikaskuntzarako, irakaskuntza eta ebaluaziorako Europako Erreferentzia Markoa baliagarria zela erabaki zuten. Hizkuntzak ikasteko prozesuan beharrezkoak diren egitarauak, kurrikuluak eta ikas-mailak definitzeko oinarri bateratua eskaintzen duela gaineratu digu Erkiziak. Hala, hainbat egiaztatze sistema hartu eta Europan ezarri den erreferentzia esparru horrekin erkatu, parekoak direnak parekatu eta ofizialki baliokidetu behar direla ere esan digu HABEko zuzendariak. Hau guztia aztertu eta egin ahal izateko urtebeteko epea ezarri zuen Eusko Jaurlaritzak. Ondo bidean, hortaz, 2007ko uztailerako euskara egiaztatzeko sistema, mailaketa eta ziurtagirien homologazio sistema bateratu bat lortzea espero da. «HABEk oso ontzat jotzen du hartutako erabakia. Euskara ikasteko ahalegina egiten duen jendeari zor zaion gutxieneko gauza da. Honek guztiak emaitza onak emango dituelakoan gaude», adierazi du Joseba Erkiziak. Egitasmoaren emaitzen zain geratzea gelditzen da, hortaz.

Sareko Argiako Sarekada atalean euskara titulu eta azterketen loturak dituzu.