Txalo konpainia: Arteaz, artez
Azken mendeko eztabaida horixe da, hain zuzen ere, Yasmina Rezaren Art testu dramatikoaren motorra, eta orain Txalo konpainiaren eskutik euskal oholtzetan ezagutzeko aukera izango duguna, Artea izenarekin.
Yasmina Reza autore frantsesak 1994an aurkeztu zuen estreinakoz antzezlana Parisen eta sekulako arrakasta lortu zuen. Berehala egin ziren mundu osoko antzoki garrantzitsuenetan Arten muntaia ezberdinak: Londres, Berlin, New York... Sariak ere berehala iritsi ziren: Lan onenaren Molier saria Parisen, Laurence Olivier Award saria komedia onenari Londresen... Testua 35 hizkuntza baino gehiagotara itzulita dago, eta Julia Maríni esker orain baita euskarara ere.
Txalok, beraz, nazioarte mailan sona handia izandako lana dakar gurera, euskaraz. Horretarako Carlos Zabala aukeratu du lana zuzentzeko eta hiru eskarmentudun aktore antzezlanean ageri diren hiru gizonezkoak gorpuzteko: Joseba Apaolaza (Ibon), Ramon Agirre (Sergio) eta Asier Hormaza (Marcos).
Testu preziatua lortzeko ahaleginak ez ziren samurrak izan, ordea. Xabier Agirre konpainiako arduradunak aitortzen duenez, urteak dira lan horren atzetik zebiltzala. Duela lau bat urte eskatu zizkioten lehenengoz Rezari antzezlana euskaraz egiteko egile-eskubideak, baita ezezko borobila jaso ere: «Lepo aberastuta dago eta hortaz ez zitzaion interesatzen euskaraz egiteko baimena ematea. Azkenean, duela urte bete, bere espainiar ordezkariarekin hitz egin eta Pariserako txartela ordaintzeko prest nengoela esan nion, berarekin hitz egin zezan. Azkenean ez dakit oso ondo nola, baina baiezkoa eman zuen», dio Agirrek.
Egituraz oso sinplea da antzezlana. Hiru lagun elkarrizketan, besterik ez. Antzezlanak aurrera egin ahala ordea, azalekoa dirudien hitz jarioak zentzu sakonagoa hartzen du. Poliki-poliki pertsonaia bakoitzaren izaerak eta pentsamoldeak biluztuz doaz, euren harremanaren hauskortasuna agerian utziz.
Hiru pertsonaia nagusien arteko gatazka ahalik eta modu argienean azaldu asmoz, testuaren autoreak berak eszena gainean ahalik eta elementu gutxien erabiltzeko aholkua egiten du. Txaloren muntaian Karlos Zabala zuzendariak autorearen nahia erabat errespetatzea erabaki du eta, hortaz, eszenan ageri diren elementu apurrak zuriak dira eta baita pertsonaien jantziak ere. Mihise zuri baten barruan egongo bagina bezala da, eta aktoreak, berriz, margolariaren kolore ezberdinak. Soiltasun horrek nahikoa hotz bihurtzen du eszenatokia, aktoreen lanaren baitan jarriz ikuskizunaren pisu guztia. «Aktoreentzat esfortzu handia da. Hemen ez dago trukurik, aktoreak bakar-bakarrik daude eszenan ordu eta hogei minutuz, ez dira eszenatik irteten», dio Xabier Agirrek. Txukun ari dira hiru aktoreak, komediak eskatzen duen erritmoari fin erantzunez. Antzezlanak emanaldiak egin ahala sendotasun handiagoa hartuko du ziurrenik, aktoreek testuaren ñabardurekin jolasteko parada izango baitute orduan.
Tolosako Leidor antzokian eginiko estreinaldiaren ostean (irailak 29an) Euskal Herrian zehar bira egingo du Txalok Artea ikuskariarekin. Izan ere, dagoeneko 2007ko martxora arte ia asteburu guztiak kontratatuta dituzte. «Antzezlanaren formatua oso moldagarria da, eta hortaz, herri txikietara ere joateko aukera izango dugu, antzoki txikietara».
Antzerkigintza edo komikigintzan aritzea, horra hor Ramon Agirreren gaztetako dilema. Parisen jasotako antzerki ikastaro batek argitu zion zalantza, ordea. Handik itzuli eta gutxira Antzerti eskolan ikastea erabaki zuen, duela hogeita bost urte. Euskal aktoreetan ezagunenetakoa bihurtu da ordutik, pertsonaia mordoa gorpuztu baitu dela antzerki, zine edo telebistan. Kafe baten inguruan, elkarrizketa atsegina ziurtatuta.
Konpainia ezberdin askorekin ikusi izan zaitugu beti lanean, freelance moduan...
Aktorea berdin inplikatzen al da beste baten proiektuetan?
Euskal Herrian konpainia handienek merkatua nolabait zurrupatu egiten dutela dioenik badago, ados al zaude?
Denborak antzerkiaren arte honetan jakinduria ematen al du?
Lanik gabeko egunak ere ugariak izaten dira aktoreen artean, ezta?
Zer gustatuko litzaizuke, zein amets dituzu?
1999an argitaratu zuen Rezak bere lehen nobela: Une désolation, Frantzian 90.000 aletik gora saldu dituen lana. Igela argitaletxeak aurten plazaratu du Xabier Iabenek euskaratutako nobela, Desolamendua tituluarekin.
Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]
_2.jpg)
EHUko Errektoretza Taldeak ARGIAra igorritako oharrean zehaztu duenez, Filologia Hispanikoko irakaslearen aurkako salaketen "berri izan zuen unetik abian da protokoloak zehazten duen prozedura". Denuncias Euskal Herria Instagrameko kontuan bost salaketa anonimo... [+]
Erretzailea ez izan arren tabakoaren kea jarraikortasunez irensteak ekar ditzaken osasun arazoak ikertu ditu Bartzelonako Osasun Globaleko Institutuak, eta frogatu du arrasto arriskutsuak uzten dituela haurren DNAn.
Kurtso hasieran, 2024ko irailean EHUko Bizkaiko campusean lan-zuzenbidea irakasten zuen irakasle faxista baten berri eman zuten ikasleek. Beste irakasle bat salatu berri dute, oraingoan EHUko Arabako campusean Farmazia Fakultatean, sare sozialetan mezu eta ideia erreakzionarioak... [+]
"Hamasek gure bahituak larunbat eguerdia baino lehen itzultzen ez baditu, su-etena amaitu egingo da eta armadak gogor borrokatuko du Hamas garaitu arte", adierazi du Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk, talde palestinarrak preso trukea behin-behinean... [+]
Irailaren 9ra gibelatu dute Kanboko kontseiluan gertatu kalapiten harira, hiru auzipetuen epaiketa. 2024eko apirilean Kanboko kontseilu denboran Marienia ez hunki kolektiboko kideek burutu zuten ekintzan, Christian Devèze auzapeza erori zen bultzada batean. Hautetsien... [+]
Otsailaren 10 eta 11n ehun bat estatuburu elkartu dira Parisen, Adimen Artifizialaren sektoreko ordezkariekin batera, AAri buruzko laugarren gailurraren kari. Abiadura handian garatzen ari den teknologia horri buruzko kezkak eta galderak entzun badira ere, ez zen horientzako... [+]
Oinarrizko maia komunitateko U Yich Lu’um [Lurraren fruitu] organizazioko kide da, eta hizkuntza biziberritzea helburu duen Yúnyum erakundekoa. Bestalde, antropologoa da, hezkuntza prozesuen bideratzaile, eta emakumearen eskubideen aldeko aktibista eta militante... [+]
Silogismo baten argumentuak hiru proposizio ditu, eta horietatik azkena nahitaez ondorioztatzen da beste bietatik. Logika deduktibo horrekin aztertu daiteke, nire aburuz, Nafarroan gertatzen ari den Aroztegiako gatazka sozioekologiko luze eta traumatikoa.
Tesia: Baztango... [+]
Poloniar ikerlari talde batek Sevillako Italica aztarnategiko Txorien Etxea aztertu du, eta eraikinaren zoruko mosaikoak erromatar garaiko hegazti-bilduma xeheena dela ondorioztatu du.
Txorien etxean 33 hegazti daude mosaikoetan xehetasun handiz irudikatuta. Beste... [+]
Berriki landu ditut klasean Etxahun Barkoxeren kobla eder eta hunkigarriak. Gaizo gizona! “Edertasunez praube” sortu zelako hasi zitzaizkion etxeko nahigabeak, baina hamazazpi urtetan zen pulunpaka sartu zorigaitzaren itsasoan, maite zuen Marie Rospide doterik gabeko... [+]
Elkarrizketa berritu dugu fakultateko idazkaritzan, auskalogarrenez: urruti daude, euren matrikula egiteko, ikasleak bakarrik etortzen ziren garaiak. Aspaldixko aldatu zen joera, eta gurasoek –nabarmenago amek– gero eta paper aktiboagoa hartzen dute seme-alaben... [+]
Gure lurraldeetan eta bizitzetan sortzen diren behar, desio eta ekimenen inguruan gero eta gehiago entzuten dugu harreman eta proiektu publiko-komunitarioak landu beharraz, eta pozgarria da benetan, merkaturik gabeko gizarte antolaketarako ezinbesteko eredua baita. Baina... [+]