Euskal Herrian ere ibili ohi gara txangoan. Hainbatek ez, baina gero eta gehiagok izan ohi ditugu buruan gisa honetako galderak: prestatuak ote daude euskaldunak Euskal Herrian bertakotzat hartzeko? -duela urte batzuk Pragan, espainol batzuk, haserre, turismo-lekuetan espainolez ez zekitela-eta; ez omen zeuden prestaturik!-, Espainoltzat joko gaituzte? Frantsestzat?

Larrun mendira abiatu gara. Bihurgunerik bihurgune Sarako San Inazio mendi lepoan gara, tren txikiko leihatilan. Guk euskaraz hango emazte gazteari eta hark gaztelaniaz. CFTA da trenaren kontzesioduna, SNCFri lotua. Demoen borrokak datozkigu burura, Baionako geltokian seinale euskaldunak jartzeko. Delako tren zerbitzu horren arduradunentzat, jendetasunari eta negozioari zor zaizkionak beteak dituzte txarteldegian gaztelaniaz dakiena jartzearekin. Saran espainoltzat harturik, gibelera eragiten digute, turista euskaldunak erakarri beharrean uxatzen dituzte.

Arratsaldean, Sarako harpe famatuetara abiatu gara. Leihatilako emazteak euskara garbian diosku handik minutu batzuetara bisita gidatua dugula gaztelaniaz. «Aita: hamahirutik hamarrek badakigu euskaraz, gidariak ere bai, eta hala ere, zergatik mintzo da gaztelaniaz?» diost alabak. Joxe Miguel Barandiaranek azterturiko harpea gidariarekin soilik bisita daiteke, eta hori erdaraz, nahitaez, Sarako herri euskaldunean. SNCFk baino adeitasun gehiago du euskaldunon aldera, baina aski ez. Jarri zerbitzua euskaraz ere, euskaldun gehiago joan baietz! Abadia gazteluan...

Iparraldeko turista Hegoaldean euskaldunago hartzen al da? Leireko santutegian, onenean, frantses harrera eginen diote; Xabierko gazteluan, gehienez, idatziren bat emanen diote euskaraz. Gasteizko zientzia-museoan, argibide-taulak gaztelaniaz irakurri beharko ditu. Bai, dena ez da kalekoa, baleko bat datorkit: Bilboko Guggenheimen, aukera du nonahiko euskaldunak ikustaldia euskarazko entzungailuarekin egiteko; gehiago izanen dira, bai; haatik, ez gaude prestatuak euskalduna Euskal Herrian bertakotzat hartzeko.

Batzuk kexu dira gaztelania gehiago ikasten delako Iparraldean, frantsesa Hegoaldean baino; askorentzat irtenbidea han gaztelania ikastea eta hemen frantsesa: guretzat Euskal Herri guztian euskara hedatzea eta bigarren hizkuntza ingelesa.
Erakunde publikoen erabaki ausartagoak; euskara legez babestea eta bultzatzea Euskal Herri osoan, eta euskaldunon amorrazio santua eta ez dakitenak gureganatzeko trebetasuna: denak ere gutxi egoera iraultzeko!