Nork hitz egin zizun lehen aldiz anarkismoari buruz?
Osaba batek. Ni mutikoa nintzen artean, baina ez dakit zergatik grabatua gelditu zitzaidan. Esan zidan oso gauza polita zela, zoragarria, baina ezinezkoa.
Orain ikusiko bazenu osaba hura zer esango zenioke?
Ezinezkotasun horrek ez duela hainbeste inporta. Gainera nik asko miresten nuen osaba, batez ere pertsona bezala. Azken batean hori baita anarkismoa, pertsona ona izatea, pertsona dezentea, pertsona on asko edukitzera iristen bagara, azkenean mundu dezente bat osatzera ere irits baikaitezke. Baina hori kenduta, niri ez zait hainbeste interesatzen anarkismoaren filosofia. Beraz ez hasi galdezka, «eta nola izango ote litzateke mundua...?». Ez zait inporta, badakit ez dudala ikusiko. Jende asko dago horrelako galderekin burua jaten ibiltzen dena, eta horrek azkenean ezer ez egiteko balio du. Txorakeriak dira, inoiz ikusiko ez dituzun lelokeriak, beraz goazen behintzat esku artean dugunari heltzera. Ongi dago pentsalariak egotea, baina askoz nahiago dut ekiten duen jendea.
Eta ekiten norbere burutik hasi behar du lehenik.
Jakina, anarkismoak ez du aurpegi publikoa bakarrik, badu aurpegi pertsonal bat ere. Anarkista izatea lehenik zure barne iraultza egitea da, eta iraultza horrekin kontsekuente izatea. Niri norbaitek esaten badit, «nik halako ideologia dut», baina egunerokoan txorizo bat baldin bada, ez dakit bere buruarekin gustura egon ote daitekeen. Agian jarrera egoista izango da, baina ni gustura nago nire buruarekin. Hortik aurrera munduan zer gertatuko den? Ez daukat ideiarik ere eta ez zait inporta. Hemen, besteen kontuak utzi, eta bakoitzak egin behar du bere iraultza propioa. Horretan ezkerrak badu zer ikasia. Ezkerra beti izan baita biktimista, sufritzailea, eta sekulako mania masokistak dituena. Baina ez dut uste horrela hartu behar direnik gauzak, nork bere bizitzarekin disfrutatu ere egin behar du, norbere buruarekin ongi sentitu, hori garrantzitsua da. Ezin da momentu oro bizi, «ze nazka, zein higuingarria» esanez, ni adibidez oso gustura nago pentsatzen dudanarekin, eta egiten dudanarekin.
Eta nola pentsatu zenuen CNTn sartu behar zenuela?
CNTra zure konbentzimendu pertsonalez sartzen zara, ez dizu inork esaten, «hemen apuntatu zaitez, hau eta hura egin, eta honi eman botoa...». Hemen zeure ideia eta bide propioa landu behar duzu, eta pixkanaka gizartea aldatu. Baina gaur egungo arazoa da, zuk pertsona ona izan nahi baduzu, indar bat egin behar duzula. Guk bilatzen duguna da, kabroi bat izan beharrik egongo ez den mundu bat. Tira, beti egongo dira lau, baina lau eta denak ez da berdina, eta orain denak dira.
Ez da munduaren oso ikuspegi baikorra...
Ez dago eta motiborik. Orain dela urte batzuk eskirol batek bazekien eskirol bat zela, baina bazuen klase kontzientzia bat, eta horregatik zen eskirol bat. Orain, berriz, salbuespena eskirola ez dena da. Klase kontzientzia erabat galdua dago. Lehen oso garbi zegoen: nagusiak dena zuen, eta langilea gosez hiltzen zen. Orain izugarri irabazten duten langileak badituzu, baina bihar «klak» egingo diote, eta bukatu zaio dena. Ez du erabakitzeko gaitasunik. Lehendik hona gehien aldatu dena erabaki gaitasuna da. Orain, batek badu hitza, eta besteak ez. Nahiz eta bera oso garrantzitsua dela eta asko irabazten duela sinestarazi.
Zuek ere, lehen, hitz eta erabaki gaitasun gehiago zenuten. Aspaldi, ordea, oso behera etorriak zaudete. Anarkosindikalismoa ez dago modan?
Orain ez. Baina garai batean, nagusi ginen, Bartzelonako mitin sonatu haren garaian; pentsa, 300.000 pertsona zeuden. Baina Estatuak lagundurik hori dena pikutara joan zen. Guri ez digute egurra besterik eman. Baina nik diot, hori ongi ari garenaren seinale dela. Egun batean Estatuak, «kontxo, zeinen laguna zaren, tori 30 milioi mahaiaren gainera» esaten badigu, agian kezkatzen hasiko naiz. Festa polizialak muntatzen dizkidaten bitarte, izorratzen nauten bitarte, lasai nago, ongi egiten ari naizen seinale da, hori da behintzat nire teoria.
Sindikalismoa, orokorrean dago krisian?
Krisian ez, sindikalismoa desagertu egin da. Eta sindikatuak mantentzen baldin badira, batez ere, erreminta estatal bat direlako da, milioiak dituztelako, eta sistemak behar dituelako. Nik beti esan izan dut, ken diezaiotela subentzioa mundu guztiari, eta gu bakarrik geldituko ginateke. Gu gara diru-laguntzarik gabe gure burua mantentzen dugun bakarrak. Eta nahi bada, nolabait esatearren, amildegian behera gatoz gu ere, baina nola daude besteak? Gurea erraztasun faltagatik izan da, egurtu egin gaituztelako, baina besteek beraien buruaz beste egin dute ideologikoki. Eta horren eraginez, sindikalismoa, bere kontzepzio klasikoan, alegia, langile klasea elkartzea gizartea aldatzeko, ez da existitzen. Guk berdin pentsatzen segitzen dugu, baina argi dago oso gauza marjinala garela. Joan daitezela UGTri galdetzera ea zein asmo iraultzaile dituen, hori da gaurko sindikalismoa funtsean. Orain edozeri deitzen zaio sindikatua. Deituko balitzaie zerbitzuen bitartekari, edo dena delakoa, ados, baina arren ez daitezela sindikatu deitu, sindikalismoa desprestigiatzen ari direlako.
Krisi horren erdian, bere txikitasunetik, zein da CNTren funtzioa?
Gu bezalako jendea existituko ez balitz gauzak oraindik eta okerragoak izango lirateke. Batzutan mundu hau nola dabilen ikusi, eta esaten duzu zure kasa: «Ostra, eta guk zer egiten dugu? Utz diezazkiegun eskuak libre eta ea zer egiten duten». Baina orain pixka bat libre dauzkate eta begira nondik doazen tiroak, erabat libre utziko bagenizkie esklabo erabatekoak ginateke.
Sindikatu abertzaleak nola ikusten dituzu?
Bat behintzat ez da sindikatu bat eta ez da sekula izan, ELA. Sentitzen dut baina ELA CNT eta UGTri kontra egiteko apaiz batek sortutako sindikatua da. Hala da historia, argi eta garbi, eta besterik esaten duenak irakur dezala. Eta geroko bilakaera ikusita, zer esango dizut, nagusiaren sindikatua da.
Baina bera da afiliatu gehien duen sindikatua...
Bai. Baina nik edukiko banu beraiek omen daukatela esaten dutena, iraultza segidan egingo genuke. Lotsagarria da hain leku mugatuan ehun mila afiliatu dituela esaten duen sindikatu batek ELAk dituen jarrerak edukitzea. Caballitoko greba esate baterako; metaleko konbenioa bere erruz gelditu zen izenpetu gabe, egoera larria baino larriagoa, eta hala ere eskaskeriak egiten, sekulako leherketa soziala eragin gabe. ELArena klientelismo hutsa da, funtzionaritzaren eta administrazioaren sindikatu bat azken finean, langile gogor eta gordinak tokatzen diren bakoitzean kaka galtzetan egiten duena. Horri sindikatu deitzea ere... Jakina, oso ongi etortzen da, monopolioa dute, eta ELAn sartzen da mundu guztia, baita Mosquera ere bere garaian. Jendeak uste du entxufea izango duela ez dakit zertan, baina ELAk gobernu babes pixka bat galtzen duen egunean, pikutara joango da, ez baitu ideologiarik. Sindikatu abertzale bat da, ez dena ez sindikatua, eta ez abertzalea. Eta LAB kasu aparte bat da, orain dela lau egun jaio zen sindikatu bat, beharturik jaioa gainera. Hori da behintzat nire interpretazioa. LAB ez zen sindikatu bat, euskal askapenaren mugimenduak adar sindikala behar zuelako atera zen, baina sindikalismoa egiteko inongo asmorik gabe, politika egiteko asmo hutsarekin. Azkenean beraiek nahi baino afera sindikal gehiagotan sartu behar izan dutela uste dut, eta nire ustez denborarekin ELAk irentsiko du, orain bertan ere ia irentsia du.
Anarkista izatea eta abertzale izatea elkarren aurka doaz?
Bai. Asmakuntza batzuk ere egon dira, anarko abertzale jendea, bere garaian egon zena, eta aldika berriz pizten dena. Baina kontradikzioak dira. Abertzaletasunaz ari bagara estatuez ari gara hizketan, armadez, pila bat gauzaz, eta gu printzipioz horien denen aurka gaude. Azken batean estatuetan interesatuak beti dira kapitala eta bere ingurukoak, eta horrek langile klaseari ez dio ezer konpontzen, ez eta jaten ematen.
Abertzaletasuna burgesa dela esan izan duzu.
Hala da antonomasiaz. Galizian ez, baina Katalunian eta hemen, burgesia izan da abertzaletasunaren ahotsa eta bere interes ekonomikoak beti egon dira tartean. Gero lekuan lekuko berezitasunak izango ditu, erromantizismoa, aldarrikapenak, kultura. Baina pentsamendu iraultzailea antonomasiaz da unibertsalista. Eta nire lagun batek esaten duen bezala, elizak, unibertsalista izateari utzi zionean galdu zuen dena. Nik uste ideologia iraultzaileekin ere antzeko zerbait gertatzen dela.
Beraz, ezin da izan iraultzaile eta abertzale?
Ezker abertzalea da horretan adibiderik garbiena. Ezkerrekoa dela esango du, baina boterera iritsi denean ez du mirakulu handirik egin. Txapuza urbanistiko batzuk bai. Kontratista batzuk esan izan didate, «guk beldurra genuen ezker abertzalea iritsi zenean zer gertatuko ote zen eraikuntzekin, baina ez, alderantziz, batzutan lehen baino hobeto atera izan zaigu». Halako tristea da egoera. Eta lan munduan ere ikusten dut. Beraz ezker abertzalea, abertzalea bai, baina ezkerrekoa...
Ni batzutan asto samarra naiz hizketan hastean, baina ezker abertzaleaz ari garenez gero, batzutan iruditzen zait erraza dela bere ideologiaren transmisioa. ETAren kontua, adibidez, erraza da gazte bati saltzen, abentura da, akzioa, eta gutxi pentsatzea. Hori gazte jendea harrapatzeko sekulako kakoa da. Esango balizute, «presta zaitez, formatu ezazu zure burua, pentsatu», hori sekulako buruhaustea da. Baina abentura eta akzioa eskaintzen baduzu, «eta aste buruan gauzak erretzera joango gara», batzutan erraza da konbentzitzea. Agian ni zahar samarra naiz, baina aberrazio kultural bat iruditzen zait, besterik gabe. Horregatik esaten dut, abertzalea baietz, baina ezkerrekoa, ez dakit ba nik.
Anarkismoak uler dezake bortizkeria?
Lehenik galdetu beharko litzateke ea zer den bortizkeria. Hitzen esanahiekin kontuz ibili behar da, dena baita orain bortizkeria. Beraz, bortizkeria armatuaz hitz egiten badugu, lehenik aztertu beharko litzateke, noiz, non, nola eta zergatik egiten den. Gu oso baketsuak gara, baina horrek ez du esan nahi bakezaleak garenik. Ezberdina baita.
Zenbateraino zaren kontsekuente frogatuko dugu orain. Noizbait bozkatu al duzu?
Uuuu... behin edo behin bekatua egina naiz. Behin bozkatu nuen.
(Isiltasun luze bat)
Kar kar kar kar, orain itxaroten ariko zara nori bozkatu nion esateko ezta?
Bai.
HBri, mandacojones.
Tira, ez dizut azalpen gehiagorik galdetuko. Nola ikusten duzu bake prozesua?
Min ematen dit lehengoan egunkarian irakurri nuen kabroi baten iritziarekin bat egiteak, baina okerrena da gauzak gertatzen direla, ez, gertatu behar direnaren konbentzimenduz, baizik eta hala gertatu behar dutelako. Heroina ere ez zen bukatu txarra zelako, baizik eta kokaina iritsi zelako eta heroina modaz pasa zelako. Finagoa zen kokaina. Eta ETArekin ere berdin da, baketzea ez da izan arrazoi ideologiko meditatu batengatik, baizik eta begi bistakoa zelako hala tokatzen zela.
Baina ez da borroka armatua bakarrik. Hemen gatazka politiko bat dago.
Borroka armaturik gabe ere berdin-berdin egongo gara, batzuk gauza bat esango dute eta besteek beste bat. Batzuk eta besteak sokatiran, baina inork tirorik jo gabe. Eta abertzaletasuna bukatu egingo da, ez konbentzimenduz, agian hau baita horretarako azken aukera historikoa, abertzaletasuna bukatuko da nondik zer harrapatuko hasiko baita, nondik zer jango, eta bera jango dute azkenean.
Gaiz aldatuz, ikusi duzu Salvador filma?
Ez.
Ez duzu ikusiko?
Egia esan ez, ez dut uste oso ona denik. Batetik ezinezkoa delako garai haiek ongi kontatzea, eta MIL (Askapenerako Iberiar Mugimendua) oso gauza berezia izan zelako, oso marjinala. Ez zait pelikula interesatzen, ezta gutxiago ere.
Memoria historikoa berreskuratze aldera, orain ari dira Gerrako fusilatuen hezurrak lurpetik ateratzen. Baina non dira anarkistak?
Ez dut uste asko aterako dituztenik. Ez dira memoria historikoa berreskuratzen ari, momentuko interes politiko bat baino ez da joko hau guztia. Historia bakoitzak nahi duen bezala idazten du, baina orduan errepresio handia ez zen abertzaletasunaren aurkakoa izan. Beraz ez dagoen lekutik ezingo dute atera, eta gehiegi ateratzen hasten badira anarkistak aterako zaizkie, horiek fusilatu baitziren gehien hemen. Eta gero saltzen dizute Gerra Zibila errepublikarrek faxisten aurka egin zutela. Hori gezurra da. Historia beti idazten dute irabazleek, eta orain galtzaileen artean irabazleak izan zirenak ari dira idazten. Errepublikaren sakralizazio hau aspergarria egiten ari zait, Errepublika da, ona, txarra, erregularra, edo oso txarra izan daitekeen sistema bat. Kobratzeko baino balio ez duen tipo bat edukitzea baino hobeto iruditzen zaizula, konforme, baina Errepublika berez ez da ezer. Bush ere errepublikarra da. Baina uste dut hemen istorio asko mitifikatzen ari direla orain. Errepublikarrak lau katu eta danborra baino ez ziren orduan. Hemen benetan borrokatu zirenak sozialistak, komunistak eta anarkistak izan ziren, asaltoko guardiak izango ziren borrokatu ziren errepublikar bakarrak, azken batean gobernuaren enplegatuak zirelako. Beraz, historia berreskuratu behar omen den honetan, gure historia ez da lurpetik ateratzen ari, alderantziz, gureari lurra botatzen segitzen dute. Baina historia oso buru gogorra da, eta beti aterako du ezkutatu nahi duten zerbait.