Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

ostirala 2024ko irailaren 27an

Gaston Ugalde: «Bolivia artetik bizi daiteke»

Amets Arzallus

2021eko uztailaren 19an

Inprimatu

Zer da zuretzat artea?

Artea prozesu bat da, haurra zarenetik hasi eta zure bizitza osoan segitzen duzuna. Nik uste dut denak garela artistak jaiotzen garen unetik. Gertatzen dena da batzuk artearekin jolasten segitzea erabakitzen dugula. Eta artearekin jolastuz heldu izateari uzten diogu, batzuetan gure buruarekin ondradu izateari uzten diogu, haur izaten segitzeko. Polita hori da.

Arteak noiz konkistatu zintuen zu?

Naizenaren oroimena dudanetik, hiru urte eta erdi edo lau urte neuzkanetik. Beraz badira jada ia sei hamarkada jolasean segitzen dudala, sortzen. Sormena adikzio bat baita. Baina artista izatea norberak norbere buruari ematen dion titulua da, autodeterminatzen den titulua, eta ni benetan artearen etxean bizitzen mende honetan hasi naiz. Lehenago, esperimentatzen, bilatzen, jolasten, estudiatzen, galdetzen ari nintzen soilik. Orain, artista bezala lan egiten dut, eta artea izerditzen dut.

Artistak probokatzailea izan behar du?

Ez nahi eta nahi ez, baina probokatzailea izatea abantaila handia da.

Eta nola probokatzen da?

Ez dago arte onik eta ez dago arte txarrik. Hori hasteko. Baina arte asko egiten baduzu ona izan zaitezke. Eta ona baldin bazara proboka zenezake. Nik uste dut probokazioa ikusleei sentsazio berriak sortzen saiatzean dagoela. Haurrak ura hunkitzen duenean, hondarra hunkitzen duenean, sentsazio berriak deskubritzen ditu, inpresionatu egiten da, sentsazioak plazera edo disgustua eragiten dio, baina naturak egiten duen probokazio bat da. Arteak ere pertsonarengan sentsazioak probokatzea gustatzen zait.

Artistak mundutik apartatua bizi behar du?

Ez nahi eta nahi ez, baina ni ez nago horren aurka, alegia, artistak sufritu egin behar du, bizileku baten barruan egon behar du. Mundutik aparte bizi den artista sufritu ez ulertuaren ikuskera horren aurka ez nago. Van Gogh eta horiez ari naiz nolabait. Horiena baita hemen gelditu den eskola, eta zenbait artista boliviarrek artista izaeraren pentsamendu hori segitu dute, eta agian beraiek izango dira ohoratuenak, glorifikatuenak, gaur egun. Baina beren buruaz beste eginez bukatu dute. Horregatik, artista bakartia izatea, ezkutukoa, mozkorra, drogazalea, eta azkenean bere buruaz beste eginez bukatzea, ni ez nago horren aurka, baina hori ez da nire ideala.

Zein da zure ideala?

Sortuz hiltzea.

Sormena oso sorgina da, nondik datorren, noiz, zenbat, inspirazioa... Zuk noiz sortzen duzu?

Egunero eta une oro da artista sortzeko gai. Sormena momentuko argi izpia da, eta gero sormena errealizatzeko prozesuan sartzen zara. Baina sormena eguneko hogeita lau orduetan dago martxan. Lo egitea atsedena da, baina nik beti harropuztu dut nire burua esanez lotan nagoelarik ere sortzen dudala. Edo sortzen dudala baita kaka egiten ari naizenean ere.

Zer da arte bihurtzea merezi duena?

Momentu jakin honetan galdera hori egitea oso pertinentea da, nire semea arte bihurtu nahian ari naizelako. Nire semea artista bilakarazi nahi dut. Eta hori da azken bi urteotan daramadan borroka bat. Hori egitea lortzen baldin badut, nire obra perfektua izango da.

Estiloaz orain. Nola sortzen da eta lortzen da estilo propioa?

Hori uste dut ez dela inoiz existitu eta ez dela inoiz existituko.

Baina bakoitzak estilo itxura bat baduela nabarmena da...

Bai, baina niretzat estilo bat hartzea lerrokatzea da, lauki itxi batean kokatzea. Eta orduan errepikakorra bihurtzen zara.

Artista bat erabat libre da?

Artista batek amesten duen gailur gorena hori da, askatasuna lortzea, eta artistak bezala gizakiak. Ez dut uste gizakiarentzat aske sentitzea baino sentsazio handiagorik existitzen denik.

Libre sentitzen zara zu?

Aski libre, nik ere nire kartzela mental handiak ditut barrenean, baina hori gizarte honen baldintzek ematen dizuten hezkuntzatik dator.

Jauzi egingo dugu orain, Bolivian zein egoeratan dago artea?

Diziplina guztietan bezala aldaketa momentu batean gaude. Trantsizio handia bizi dugu, eta arteari zaila egiten ari zaio kokatzea, bere burua aurkitzea, artea beti izan delako elitista. Eta beti izango da hala gainera. Artea beti osatuko da nagusiki burgesiaren partetik, oligarkiaren partetik, eta ni ausartzen naiz esatera elite horiek juduek eta homosexualek kontrolatzen dituztela. Baina elitista bihurtzen duten kanal horiek ere hausten ari dira orain. Eta beraz, artistak etapa zail eta gogor batetik pasatzen ari gara artetik bizi ahal izateari dagokionez. Boliviako arteak ez baitu lortu oraingoz kanpoko merkatuak irabaztea, oraindik ez da esportatzeko arterik egiten.

Bolivia artisautza handiko herria da, kalean artisauak sailean daude, espaloian, zerk bereizten du artea artisautzatik?

Agian arte eta artisautzari dagokionez planetako herririk aberatsena gara, herri hau zoragarria da horretan. Ni txunditzen naiz ikustean nola lan egiten duten eskuekin, eta horri artisautza deitzen zaio... Nik uste ekonomikoki herri garatua izateko ekarpen handia egin lezakeela esku lanak. Artearen bidez, artisautzaren bidez, musikaren bidez, guztiz autosufiziente izan gaitezen herri bezala, eta ez beti gasetik, petroliotik, edo egurretik nola bizi pentsatzen aritu.

Artetik bizi daiteke herri hau?

Bizi daiteke, hiri hau guztia artetik bizi daiteke. Eta herrialde hau osoa ere bai.

Horretarako kanpoko merkatuak ere irabazi behar. Zu bazara kanpora atera zarenetako bat. Expo Sevillara koka hostozko koadroa eraman zenuen. Nola otu zitzaizun koka hostoekin artea egitea?

Expoa baino lehen, 1981ean, Sao Pauloko lehen bienalean topaketa bat izan genuen: mitoaren eta magiaren lehen bienala. Sao Paulora eraman nuen kokaren ideia eta horregatik gonbidatu ninduten gero Sevillara. Sevillarako indigenen erretratu batzuk egin nituen koka hostoz, baina handik hiru edo lau astera deitu zidaten berriz errestauratzera joan nendin, espainiarrak obra jaten ari zirelako. Obra jaten bai, fisikoki, inuzenteak, entzuna zuten bizpahiru koka hosto mastekatu eta hegan egiten duzula, eta hori entzun duenak beti izaten du koadroa jateko kuriositate hori.

Evok zure koka hostozko koadroak oparitzen dizkie beste presidente eta gonbidatu berezi guztiei. Baina munduan koka hostoa zein zikindua dagoen ikusirik nola hartu dituzte zure opariak?

Asturiaseko printzearen kasuan, ez dakit benetan eraman ere egin zuen. Hor nonbait dago ezkutatua Espainiako enbaxadan, oroitzen bainaiz beldurra sentitu zuela, «koka hostoa! Nola eramango dut hau!», Errege familiak trafikante izaterik ez balu bezala. Baina sentsazio horiek dira ni gehien mugiarazten nautenak, inpaktu hori sor dezaketela jakiteak. Eta Uriberi oparitu genion beste batek ere inpresioa eragin zidan. Che Guevara zen, koka hostoz egina, eta pixka bat ofenditua sentitu omen zen.

Alvaro Uribe, Kolonbiako presidentea?

Bai, ofenditua sentitu omen zen bere aita koka hostoaren aurkako borrokalari handia izateagatik hil zutelako.

Eta Fideli eta Hugo Chavezi egindako opariak?

Poz handia eman zidaten, ez dakit hau ofizialki esaterik dudan, baina Evok Chavezi oparitu zion Bolivarren koadroaren ordainetan, Chavezek bi milioi dolar oparitu zizkion hogeita bost irrati komunitario egin zitzan.

Eta Fidelek ez al zion trukean ezer oparitu?

Fidelek ez zion ezer eman ordainetan, baina asko gustatu zitzaidan Maiatzaren Bateko plazan ikusi nuelako Evo Fideli koadroa entregatzen, sekulako jendetzaren aurrean.

Zenbat balio du zure koadro batek?

Hori galdetu zidan Evok, eta esan nion ez zutela preziorik, dena zela ongietorria, baina jakiteko koadro batek ezin duela balio izan presidente baten soldatak baino gehiago.

Eta ez zuen balio?

Ez, itsusia litzateke.

Evo Moralesen politika

«Gero eta baikortasun handiagoarekin ikusten dut. Eta dena da hurbiletik ari garelako segitzen gure presidenteak duen energia. Lanean aritzen da goizeko bostetatik gaueko hamaikak arte. Beste presidente asko Mercosurreko gailur batera doazenean, han gelditzen dira egunetan, afaltzen dute, beren koktelak dituzte... Evo ez, egin behar duena egin eta berehala itzultzen da. Ez dauka denbora galtzeko denborarik».

ASTEKARIA

2057. zenbakia

2006ko urriaren 08a

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Antena 3 telebistak Donostiari buruz egindako erreportaje “arrazista eta sinplista” salatu dute

Irutxuloko Hitza | Beñat Parra

Ertzain bat Desokuparen parte dela argitaratu dute

Gedar

Realeko entrenatzaileak euskaraz jarraitu zuen, zenbait kazetari frantziar kexatu arren

ARGIA

“Desirak ez du berezko objekturik: polimorfoa da, eta desbideratzera jotzen du”

Danele Sarriugarte Mochales

Efemeridea: 'Txiki' eta Otaegi ETAko kideak exekutatu zituen erregimen frankistak

ARGIA

EHUn euskaraz ikasi nahi eta gaztelaniaz egitera behartuta

Mikel Garcia Idiakez

Azkenak

2024-09-27 | Onintza Irureta Azkune

Zaintza eta euskara: “Korapilo handia” askatzeko tresnak bilatzen

Euskalgintzaren Kontseiluak Zaintza eta euskara. Sareak eraikitzen jardunaldiak egin ditu irailaren 26an, Donostian. Idurre Eskisabelek, Kontseiluaren idazkari nagusiak, lehen hitzaldian adierazi du “urgentziazkoa” dela gaiari heltzea. Jardunaldien helburua ez da... [+]

2024-09-27 | Irutxuloko Hitza | Beñat Parra

Antena 3 telebistak Donostiari buruz egindako erreportaje “arrazista eta sinplista” salatu dute

Antena3 telebista kate espainiarreko Espejo Público saioak erreportaje sentsazionalista bat eman zuen asteazkenean, Donostiako ustezko segurtasun faltaren inguruan eta fokua gazte magrebtarretan jarriz. Erreportajea publikoki salatu du Kaleko Afari Solidarioak (KAS)... [+]

2024-09-27 | Euskalerria irratia | Unai Lako Goñi

Nafarroako Gobernuak administrazioan sartzeko euskara baloratzeko merezimenduen dekretua onartu du

Premiazko txostena eskatu dio Nafarroako Kontseiluari. Behin betiko onartzeko aurretiazko urratsa da, Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiak aurreko dekretuaren zati batzuk baliogabetu eta bost urtera.

2024-09-27 | Aiaraldea | Oihane Ozaeta Fernandez

Emakume* Abertzaleen X. Topaketa egingo dute azaroaren 16an Laudion

Egun osoko egitarauarekin elkartuko dira, eta Euskal Herria feministaranzko bidean, nondik, nora eta nola trantsitatu nahi duten zehazten jarraitzeko konpromisoa berretsi nahi dute.

2024-09-27 | Euskal Irratiak

Amaia Fontang

“Hau da etorkinen geroa gobernu berriarekin: kontrola, kanporaketak eta kriminalizazioa”

"Segurtasun gehiago, inmigrazio gutxiago". Bruno Retailleau barne ministro frantsesa argi mintzatu da, kargua hartu berritan. Etorkinen gaineko kontrola azkartu nahi du Michel Barnier lehen ministro eskuindar-kontserbadorearen gobernuak, eta jada Retailleauk aitzinatu... [+]

2024-09-27 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Sail Ofiziala. 7.eguna

Belaunaldi aldaketa, zer da hori?

2024-09-27 | Zigor Olabarria Oleaga

“A”, Arabako familia-upategien ardoa bereiziko duen marka berria

ABRA Arabako Errioxako Upategien Elkarteko upategiek ekoitzitako ardo botilek bereizgarri propioa izango dute uzta honetatik aurrera. Markaren sustapen kanpaina ere egingo dute Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako hiriburuetan. Kontsumitzaileei lagundu nahi diete Arabako ardoak eta... [+]

2024-09-26 | Jenofa Berhokoirigoin

Dela klima aldaketa, dela Ukrainako gerra, arrakalatu egin da Artikoko bake neurtua

Artikoari begira jarri eta XXI. mendeko erronka eta arazo handienez hitz egiten bukatzen dugu aski fite: geopolitika, edo hobeki erran gerlak eta klima larrialdia. Horretaz kontziente, Artikoko Batzarraren baitan egin ahala eraikitzaile eta bakezale izateko jarrera izan dute... [+]

2024-09-26 | Gipuzkoako Mendiak Aske

Etorkizunean ere mendien alde

Orain dela hogei bat urte izandako mehatxuak datoz Gipuzkoako mendietara berriro ere, eta ez nolanahiko neurrian, gainera; tamaina eta kantitate handiagoan baizik. Proiektuok –bakarren bat jadanik eraikia; Zubietako erraustegia, kasu– landa-eremuan edota mendian dute... [+]

2024-09-26 | Euskalgintzaren Kontseilua

Migratzaileei hizkuntza harrera egiteko jardunaldiak egingo dituzte Gasteizen

Urriaren 10 eta 11n Gasteizko Europa Jauregian egingo dira Euskalgintzaren Kontseiluak eta Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak lankidetzan urtero antolatzen dituzten jardunaldiak.

2024-09-26 | Haritz Pascual Garjon | Euskalerria irratia

Iruñeko Ezpala tabernari eraso egin zioten Boixos Nois taldeko ultren kontrako akusazioa artxibatu du epaileak

Iturramako taberna herritarrari eraso egin zioten egunean bertan Iruñean ziren arren, salatutakoan parte hartu zutenik ezin dela frogatu dio epaileak. 2022ko azaroan Ezpala taberna txikitu eta bertan ziren bezeroak jipoitu zituzten Bartzelonako ultrek.

2024-09-26 | ARGIA

Realeko entrenatzaileak euskaraz jarraitu zuen, zenbait kazetari frantziar kexatu arren

Realeko futbol taldeko entrenatzaile Imanol Alguacilek, Nizan, Europako Ligako partiduaren aurretik eskainitako prentsaurrekoan euskarazko hedabideei euskaraz erantzuten ari zela, hainbat kazetariren kexa entzun behar izan du. Duela astebete antzeko egoera gertatu zen... [+]

2024-09-26 | Jenofa Berhokoirigoin

EH Bilduk, EAJk eta PSE-EEk akordioa adostu dute Osakidetzako lan eskaintzen eredua berrikusteko

Osakidetzako lan eskaintza publikoen eredua "berrikustea" eta kontsolidazio prozesuak "bukatzea" galdatzen duen ekimen parlamentarioa adostu dute hiru alderdiek.

2024-09-26 | Eneko Atxa Landa

Donostiako Zinemaldia 6. eguna

Por donde pasa el silencio

2024-09-26 | Urko Apaolaza Avila

Greba arrakastatsua Nafarroako Hezkuntza Publikoan

Nafarroan hezkuntza publikoko milaka irakasle greba egitera daude deituta ostegun honetan eta mobilizazio ugari iragarri dituzte sindikatuek. Ratioen jaitsiera, plantillak egonkortu eta gainzama arintzea eskatzen dute, besteak beste: "Gobernuari dagokio hezkuntza publikoa... [+]

Eguneraketa berriak daude