Mendebaldearen kiratsa .
Antzina, erromatarrek esaterako, kezka handiagoa zuten kontu hauetan eta denbora asko pasatzen zuten terma kolektiboetan, Higiea jainkoaren babesean. Ohitura garbi hau Erdi Aroan ere mantendu zen Mendebaldean, eta Ekialdean, aldiz, bainu turkiarrak nagusitu ziren.
Baina Aro Modernoko hiri europearretako kaleak benetako zabortegiak ziren, XIX. mendeko iraultza hidraulikoa baino lehen. Harakinek kalean bertan hiltzen zuten ganadua, larrugileen auzoak infekzio iturri ziren eta zaila zaigu egun animalien gorotzez betetako bazterren usaina imaginatzea. Gainera gizakiek ere ez zuten arazorik larrialdietan edozein izkinetan beharrak egiteko. Goethek kontatzen du, behin, Gardako (Italia) ostatu batean, komunak non zeuden galdetu eta patiora eraman zutela. Gora begira egotea ere komeni zen garai hartan, etxean egindakoak leihotik behera botatzea baitzen ohikoena.
Hiriak zikinak zeuden, baina pertsonak ere ez ziren askoz gehiago garbitzen. Berpizkundetik aurrera gorputzaren pertzepzio itxiagoak izan zuen eraginik horretan. Gainera medikuek pentsatzen zuten urak, batez ere beroak, organoak ahultzen zituela, gorputza babesik gabe uzten zuela eta, azaleko poroetatik sartzen bazen, era guztietako eritasunak ekar zitzakeela. XVII. mendean Basilean zabaldutako testu batek horrela zioen: «Haurrek aurpegia eta begiak trapu zuri batekin garbitu behar dituzte eta horrela zikinkeria kendu eta azalak bere kolore naturala berreskuratuko du. Urarekin garbitzea kaltegarria da ikusmenarentzat eta hortzentzat, katarroa sortzen du eta aurpegia zuritu eta lehortzen du».
Klase sozial altuenetara ere iristen zen kiratsa. Paul Scarron idazle frantziarrak garbiketa eszena deskribatu zuen Roman comique lanean: protagonistak ura edateko soilik erabili zuen. Hori bai, morroiak «munduko arropa zuri, eder eta garbiena ekarri zion». Zaila izango zen, hala ere, azal distiratsuak mamia estaltzea; garbitasunaren jarraitzaile sutsuenek, gehienez ere, hilean behin aldatzen zuten barruko arropa.
Ilustrazioak argia ekarri nahi izan zuen europarren garunera. Eta garbitasuna hiritarren gorputz eta kaleetara. Harringtonek 1597an asmatutako water closetaren erabilera zabaltzen hasi zen azkenean, kloroa aurkitu eta lixiba asmatu zuten berehala, 1869an lehen aldiz antisepsia erabili zuen kirurgian Joseph Lister eskoziarrak... Eta ustelkeria beste esparru batzuetara mugatu zen handik aurrera.
Gauzak ez dira izatez errazak, eta, izango da batagatik edo besteagatik, baina, azken boladan, mingainari behar baino gehiagotan egin diot kosk bi kontu hauengatik: sold out-aren kultura eta FOMOa –azken hori agian azaldu behar da, ez baita hainbestetan esana: esperientzia... [+]
Zedarriak Foroak Euskadi eta Europar Batasuna, oparotasunaren eta lehiakortasunaren patu partekatua txostena aurkeztu zuen urtarrilaren erdialdean. Bertan, EAErako gomendioak jasotzen dira, Draghik eta Lettak Europako Batasunerako aurkeztu dituzten txostenak erreferentziatzat... [+]
Hamasei migrante atxilotu zituzten otsailaren 6an Baionan, etorkinen eskubideen aldeko elkarteek salatu dutenez. Dirudienez, Baionako prokuradoreak eman zuen agindua. Operazioa autobus geltokiaren eta Pausa harrera zentroaren artean gauzatu zuen poliziak, tartean, adingabekoak... [+]
Kulturatik elkarteak antolatuta, Musika eta dantza Palestinarekin ekitaldia egin dute Alderdi Ederren gaur eguerdian. Palestinako herriari elkartasuna adieraztea eta jasaten ari diren genozidioaren bukaera eskatzea izan da helburua. Donostiako Udalaren Musika eta Dantza... [+]
Konturatu orduko, 119 arkume jaio dira etxean, eta hamahiru ardi baino ez zaizkigu gelditzen erditzeko. Aurrerakoak diren urruxak jada izendatuta dauzkagu; horrek, inplizituki, esan nahi du hiltegira eramango ditugunak zeintzuk diren badakigula. Bereizte ariketa horretan... [+]
Trebea, burutsua eta iheskorra; olagarro arruntak, izenak hala adierazten ez badu ere, aparteko trebetasunak ditu. Itsas molusku zefalopodo haragijale honek txundituta gauzka, bere ezaugarri eta ahalmen bitxiekin. Ornogabe guztien artean adimentsuena da, besteak beste.
Hotza gogor ari du. Ez denean, baina aurtengo neguan lurralde batzuk ederki jotzen ari du. Eta intsektuek nola irauten dute, udaberriarekin indarrean berragertzeko? Kaleko galdera izan dut bart. Hortik intsektuen adimendu eta buruargitasunera koxka ttikia dago. Berritu ditugu... [+]
Mauleko Euskalduna ostatuak urteak daramatza Zuberoako etxe ekoizle txikien produktuekin lanean, eta hiriburuko ostatu parean eraikin bat erosi zutenean proposamena egin zien laborari horiei berei: zergatik ez ireki hurbileko ekoizleen saltokia bertan? “Motibatuta zegoen... [+]
Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]
Bi herrialdeekin arma nuklearrei buruz hitz egin nahi du AEBko lehendakari Donald Trumpek, ostegun honetan bere bulegoan kazetariei jakinarazi dienez.
_2.jpg)
EHUko Errektoretza Taldeak hedabideetara igorritako ohar baten bidez jakinarazi du neurria: "Unibertsitateak baieztatzen du salatu duten irakaslea jada klaseetatik at dagoela eta ez dela fakultatera joango kasua argitu arte".
Abiadura handiko trenaren aurkako manifestazioa egingo dute Iruñean larunbat honetan AHT Gelditu plataformak deituta, 12:00etan Diputaziotik abiatuta. Castejon eta Iruñea arteko trenbidearen eraikuntza lanek aurrera jarraitzen dute eta Espainiako Garraio... [+]
EMEADEDEI + MAHL KOBAT
NOIZ: otsailaren 2an.
NON: Zuiako gaztetxean, Murgian.
----------------------------------------------------
Iazko irailaren 20an izan genuen lehen aldiz musika kolektiboaren berri, sortu berri zuten sare sozialeko profilean: “Hemen da Hil da... [+]