Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

astelehena 2024ko abenduaren 30ean

Juan Mari Beltran: «Denok gara Orhiko xoria azken batean»

Jon Gurrutxaga

2021eko uztailaren 12an

Inprimatu

Zure lehen bakarlana Arditurri izan zen. Zertan bereizten da lan berria?

Niri iruditzen zait ildo beretik doala. Hala ere, badaude zenbait ezberdintasun. Arditurri gure herri musikaren baitan osteratxoa egitea bezala zela esan nuen, txokorik txoko ibili eta dauzkagun perlak ikusi... Oraingo honetan ez dakit osteratxoa ala hegaldia den, txoria baita tituluaren protagonista, baina lurrera ere jaisten gara. Beraz, gonbidapena aurrekoaren berdintsua da. Baina dena beste era batera ikusten da. Arditurrirekin egon ginen toki batzuetan berriro gelditu gara, Gorrotxategitarrenean, adibidez, aurrekoan fandangoa eta bueltea izan ziren, oraingoan, berriz, martxa oso berezia. Zuberoan ere gelditu ginen aurrekoan Xarmangarri bat badut kantuarekin, oraingoan berriz oso ezberdina den kantua, Bortian ahuzki grabatu dugu. Plazara ere jaitsi gara berriro eta neurri aldetik oso konplexua den dantza batekin egin dugu topo, Muneinak, kaos erabat ordenatua, Zuberoan ezagutzen dudan kanta luzeena. Arraroa da oraindik XXI. mendean Europan halako dantza konplexuak irautea zortzikoa nagusitu zela 200 urte pasa direnean.

Beraz, zein ezberdintasun daude bi diskoen artean? Alde batetik gauza bera dela esaten ari naiz, baina bestetik ezberdina dela. Aurrekoan kaletar giroan ere sartu ginen, baina oraingoan are gehiago: XVIII. mendeko txistularien errepertoriotik hartutako kontradantza eta oso kaletarra den erraldoi eta buru handien konpartsa.

Zergatik Orhiko xoria?

Diskoan dagoen kanta baten titulua da. Abesti horren hitzak oso gaurkoak direla iruditzen zait eta ziurrenik diskoan agertzen diren zaharrenak dira. Gaur egun oso zabaldua dago unibertsalismoa eta globalizazioa, baina azken batean gu geu gara. Munduko guztietaz ari naiz. Eta lurra lurra da, eta bakoitzak bere lurra du. Kanta honek hori adierazten duela uste dut. Orhiko Xoria azken batean denok gara. Nongoa zaren galdetzen dizutenean beti erantzun bat daukazu eta lur horrekin lotura daukazu. Txori horrek bere lurraldeari abesten dio eta iruditzen zait ezin hobe abesten diola gainera. Izan ere, ez du inongo apologiarik egiten, ez du esaten bere lurra hoberena denik. Bere lurra dela besterik ez du esaten eta larre-sasi horietan gustura bizi dela. Momentu honetan gainera begira zenbat kanpotar dagoen Euskal Herrian, horiek ere badute beren lurra! Eta guri ere komeniko litzaiguke zein diren eta nondik datozen ezagutzea, eta haiengandik ikasi. Beraz, Orhiko xoria kanta zaharra da oso, baina oso egungoa era berean.

Ote jotzea irudietan aurki dezakegu diskoan. Gauza berezia oso.

Askotan irudiak hitzak baino hobeto adierazten du eta ote jotzea irudietan grabatu eta diskoan sartzeko aukera zegoenez parada probestu nuen. Nik otejotzea hemen, Ergoiengo Sarobe baserrian ikasi nuen. Baina han otaxka desmuntatuta zutela-eta Urnietako Aierdi baserrira joan ginen. Otaxka jarri, otea bildu... Asmoa horixe zen, ote jotzen ari zarela musika egin daitekeela erakustea.

Txalapartarekin antzekotasunik badu ezta?

Nire ustez txalapartaren beste aldaera bat da. Liburu bat argitaratua dut horren inguruan eta hori aipatzen dut, hain zuzen ere.

Urte asko daramatzazu musika munduan, zein uste duzu izan dela zure garapena musikari gisa?

Gero eta jantziago nagoela uste dut. Gero eta gehiago ezagutzen dut musika, momentuz behintzat musika ulertzeko gero eta gaitasun gehiago dudala uste dut. Eta agian musika egiteko ere bai. Ni hainbeste aritu naiz ikasten eta oraindik ikasten dihardut egunero; edozein tokitan gainera. Lehengoan hemen bertan izan zen igeltseroa zenbait konponketa egiten, Altzibarko Joxe, nola kantatzen zuen berak!!! Estiloa eta joera! Hari arretaz entzun eta ikasten izan nintzen orduan. Grabatzen ahalegindu nintzen, baina ez zuen nahi izan eta buruan grabatu behar izan nuen. Txiki-txikitatik bi aldeetan ibili naiz, alde batetik musika akademian, Etxarriko musika akademian, El solfeo de los solfeos liburu zahar harekin, eta klarinetea ikasten. Gero Donostiako Kontserbatorioan ere izan nintzen. Baina txikitatik sukaldeetako kultura ere ezagutu dut. Alegia, artoa zuritzen biltzen ginen auzoko haurrak izebak istorioak kontatu eta kantatzen zuen bitartean. Hortik ere ikasi dut beraz. Urtezahar gauean, adibidez, Etxarriko gazte koadrila etortzen zen kantatzera eta nik ohetik entzuten nituen. Ohetik entzunda dakizkit kanta horiek. Ama, berriz, larraundarra genuen eta han ere pasatu izan ditugu Eguberriak; han beste modu batera abesten ziren kantu horiek. Batetik eta bestetik ikasten joan naiz. Gero Donostian Isidro Ansorena eta bere taldea ezagutu nituen, haren bitartez gero baserriz baserri txistua jotzen hasi nintzen... Eta jada erabat engantxatuta gelditu nintzen. Gerokoa abentura bat izan da niretzat. Tartean gidari Oteiza ere izan genuen, haren eraginez musika beste modu batera ikusi eta ulertzen hasi ginen. Eta bat-batean Mauriziok jotzen zuena ez zen gauza zaharra, biharko gauza bat bilakatzen zen. Nola jolasten zuen musikarekin gizon horrek! Gorrotxategitarrek hiru-lau minutuz esaldi bera errepikatzen zutela entzun, baina aldiro ezberdina zela konturatzen hasi ginen. Hori jolasteko modu berezia! Beraz, norbera gauza horiek aztertu eta gauza bera egiteko gai izango den galdezka hasten da.

Irakasle diharduzu Hernaniko musika eskolan. Herri musikari dagokionez, gazteak ari al dira lekukoa hartzen beteranoei?

Gazteak dira ikasten ari direnak. Helduak ez dira inguratzen. Hernaniko musika eskolan itxaron zerrenda gazteez osatuta dago. Hogeita bat urte daramatzat Hernanin eskolak ematen. Hasieran bazen 17 urteko gazte bat edo beste txalaparta ikasten, baina beste guztiak 35 eta 45 urte artekoak ziren. Orain zortzi eta bederatzi urteko umeak datoz alboka ikastera beraien borondatez eta askotan gurasoen gogoaren kontra. Ez dago zalantzarik, gazteak dira gauza hauetara gerturatzen direnak. Albokari gaztetxoek Leon-en piezak fenomeno jotzen dituzte eta baita kanta berriak ere. Kontua da inguru ezberdinetan hazi direla gazte hauek Leon-ekin konparatuta. Bestalde, Leon-ek noiz jo behar izaten zuen hogei minutu baino gehiago? Gutxitan. Gaztetxo hauek, berriz, San Juanetan mugarik gabe irteten dira kalera. Horregatik kanta berriak ikasi behar dituzte. Beraz, abestiak albokarekin jotzeko moldatzen ditugu. Albokako eskoletan ia berrehun piezatako errepertorioa erabiltzen dugu. Rap-a eta guzti jotzen dute.

ASTEKARIA

2052. zenbakia

2006ko irailaren 03a

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Euskal selekzioaren ofizialtasuna lortzeko lehen urratsa, Nazioarteko Pilota Federazioak haren alde bozkatuta

Jon Torner Zabala

Artzain soil

Sabina Hourcade | Lucie Francini

Urte berriari

Behe Banda

‘Bagare’: euskararen eta euskal nortasunaren aldeko ereserkiak 50 urte

Jon Torner Zabala

Efemeridea: Joxe Martin Sagardia errefuxiatua hil zuen Batallón Vasco Españolek Miarritzen

ARGIA

Azkenak

2024-12-30 | Jon Torner Zabala

Euskal selekzioaren ofizialtasuna lortzeko lehen urratsa, Nazioarteko Pilota Federazioak haren alde bozkatuta

Euskadiko Euskal Pilota Federazioa eskubide osoko kide izatea onartu du Nazioarteko Pilota Federazioak, larunbatean Iruñean egindako batzarrean. Ofizialtasuna lortzeko bidean urrats handia da, "lorpen historikoa", Euskadiko Federazioak adierazi duenez, baina... [+]

2024-12-30 | Aiaraldea | Txabi Alvarado Bañares

Hamabost eraso salaketa jaso dituzte Laudioko fisioterapeutaren kasuari lotuta, eta ehunka izan daitezkeela kalkulatu du Mugimendu Feministak

Dozenaka lagun batu dira igandean Laudioko Herriko plazan, Ez zara fisioa, erasotzailea zara lelopean.

2024-12-30 | Patxi Aznar

Hilketak, arma-eskalada eta ondorioak

Abenduaren 26an, aireko eraso batean, Israelgo armadak bost kazetari palestinar hil zituen. Haiekin 130 kazetari palestinar hil zituzten. Albiste horrek gauza pare bat gogorarazi dizkit, lehenengoa, benetako kazetariek jasaten duten jazarpena munduko edozein lekutan, adibidez,... [+]

2024-12-30 | Rober Gutiérrez

Gazte landunen %51k

Azken hilabete hauetan hainbat institututan lan egitea egokitu zait eta, uneren batean edo bestean, ikasleekin lan merkatuak eskaintzen dituen aukerez hitz egin behar izan dut. Ikasleen tipologia askotarikoa da eta hiri berean asko aldatzen da auzo batetik aldamenekora,... [+]

2024-12-30 | Josu Jimenez Maia

Izenorde guztiak

Historikotzat nekez har daitekeen argazkiaren erdian agertzen den neskatoa idazten ari da, zer eta izenorde zerrenda bat: ni, zu, hura, gu, zuek, haiek. Beherantz begira egonik, neskatoaren begirada nolakoa den antzeman ezinik gelditu naiz ni.

Argazkilariaren lanari soraio,... [+]

2024-12-30 | Julene Flamarique

Militarrek “botak zintzilikatu” zituzten Bilbon Inuzente-egunean

Larunbatean Irala auzoko koarteleko ekintzarekin, #BotaKuartelak koartela eta armada guztiak desagertzea eskatu du. Gune horiek “benetako mehatxuetatik” babestuko dituen auzorako proiektuetara bideratzeko proposatu dute beste behin ere, hala nola desberdintasunetik,... [+]

2024-12-30 | Julene Flamarique

Gazan hil dituzten milaka haurren izen-abizenak irakurri dituzte 30 orduz jarraian Iruñean

Hondakinen artean oraindik identifikatu gabe dauden Palestinarrak ere ikusarazteko helburupean egin dute. Israelek Gazan 18.000 adingabe hil ditu urriaren 7az geroztik. BDZko Elisa Huarteren arabera, “zerrendetan oraindik ezezagunak diren izenak irudikatzen dituzten marra... [+]

2024-12-30 | Leire Ibar

Eraso arrazistak salatu dituzte Arrigorriagan eta Baionan

Arrigorriagako Udalak elkarretaratzea egin du igandean udaletxeko plazan, ostiralean txinatar jatorriko merkatari batek bere dendan jasandako erasoa salatzeko eta biktimari babesa adierazteko. Horrez gain, Ipar Euskal Herriko Kontseilu Sozialistak elkarretaratzea antolatu du... [+]

2024-12-30 | Euskalerria irratia

Joseba Asiron

“Haur eskoletan euskarazko eskaria eta eskaintza parekatzeko negoziazio bidean gaude PSNrekin”

"Erorien Monumentuaz sozialistekin akordioa lortu izan ez balitz, eraikinak bere horretan jarraituko luke aurrerantzean ere eta hori zen guk onartzen ez genuen aukera bakarra”. Hala dio Joseba Asironek. Entzun elkarrizketa osorik hemen sakatuta.

2024-12-30 | ARGIA

Osasun asegurua du Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako biztanleen ia laurdenak

EAEko biztanleen %23,9k osasun asegurua zeukan kontratatuta 2023an, Eustaten datuen arabera. 2021eko datuekin alderatuta, %4,1 gehiagok. Batez ere traumatologia, oftalmologia, ginekologia eta dermatologia kontsultak egin ziren. Aseguruen %61,3 enpresentzakoak edo bestelako... [+]

2024-12-30 | Ahotsa.info

Hatortxu Rocken azken aurreko edizio jendetsua Atarrabian euskal preso eta iheslarien etxeratzearen alde

Milaka lagun elkartu dira Hatortxu Rock elkartasun jaialdiaren azken aurreko edizioan. Euskal preso politikoen senideei babesa eta sostengua emateko sortutako jaialdiak agur esanen du 2025ko udan Lakuntzan eginen den azken edizioarekin. Sakabanaketarekin amaitzea lortu bada ere,... [+]

2024-12-30 | Jon Torner Zabala

‘Bagare’: euskararen eta euskal nortasunaren aldeko ereserkiak 50 urte

1974ko abenduan sortu zuten Bagare kanta Gontzal Mendibil zeanuriarrak eta Bittor Kapanagak, haren Olaetako (Aramaio) baserrian. Euskararen eta euskal nortasunaren aldeko ereserki bilakatu zen gerora.