Citius, altius, fortius?
Baina dopina ez zen gauza berria. Antzinako Grezian, landare, hazi eta onddoen estraktuak hartzen zituzten atletek. Animalien testikuluak ere jaten zituzten testosterona maila igotzeko. Erroman gladiadoreei eta kuadriga lasterketetan lehiatzen ziren zaldiei ematen zitzaizkien substantziok. Hala ere, horrelako sofistikazioez gain, greziarrek zein erromatarrek, sarritan ardoa edaten zuten euren jarduna pizteko.
Kirolak bezala, dopinak XIX. mendean izan zuen berpizkundea. Oraingoan, gizartearen gehiengoak goizero martxan jartzeko erabiltzen duen droga berbera nagusitu zen: 1805etik aurrera igeriketan, atletismoan eta txirrindularitzan kafeinaren erabileraren frogak daude.
Dopinak eragindako lehen heriotza dokumentatua 1886an gertatu zen, Bordele-Paris lasterketa irabazi ondoren, Arthur Linton txirrindulari galesa Trimethil izeneko sustantziaren gaindosiagatik hil zenean. Joko Olinpikoetako dopinaren lehen biktima, berriz, 1904ko St. Louiseko Jokoetan etorri zen, Thomas Hicks maratoi korrikalariak arrautz gordinak, estriknina eta brandya nahastu eta emaitza injektatu zuenean.
1930eko hamarkadan lehen esteroide sintetikoak garatu zituzten eta kulturistak izan ziren horiek erabiltzen lehenak. 1950erako gainerako kiroletara zabaldu zen kontsumoa; urteetan, anfetamina izan zen dopinaren erregina. Baina Gerra Hotzaren urte horietan, bi blokeek gerra paraleloa burutu zuten nork lehenago asmatu testosteronaren efektua zuen botika. Borroka AEBetako halterofilia taldeko medikuak, John Ziegler alemanak, irabazi zuen, 1955ean lehen esteroide anabolizantea garatuz.
Simpsonen heriotzaren ondoren, dopinaren aurkako borrokari ekin eta, kontrolaren eta zigorraren aroan, Ben Johnson izan zen protagonista nagusienetakoa: Seulgo 1988ko Jokoetan 100 metrotako urrezko domina kendu zioten stanozolol-en positiboa emategatik. Ordutik kasuak etengabe ugaritu dira, kirolariek ideal olinpikoaren bila jarraitzen duten bitartean: azkarrago, altuago eta indartsuago izan nahi dute, kosta ahala kosta.
* * * * * * * * * *
Baina azken urteetan bada kolonialismoaren «onurak» defendatzen dituen korronte bat: Paul Johnson historialariak, Giovanni Sartori eta Samuel Huntington politologoek, Edward N. Luttwak ekonomilariak edo Margaret Thatcher eta Silvio Berlusconi bezalako eskuineko politikoek koloniak eta protektoradutzak berrezartzeaz hitz egiten dute, «bideragarriak ez diren estatuak bide honetik eramateko». Islamismo erradikalak are gehiago zabaldu du korronte hau kontzientzia lasai izan nahi duen Mendebaldean.
Honen aurrean, beste aditu batzuek -Marc Ferro, Edward Said, Angelo Del Boca, Bernard Lewis...- ez dute onartzen kolonialismo »onik». Nazioarteko gatazken irtenbide baino, kolonialismoa, neurri handi batean, horien iturri izan dela aldarrikatzen dute. Museo berriaren bildumen balioa zalantzan jarri gabe, proiektuaren zentzua jartzen dute auzitan, esparru arriskutsu eta labainkorrean jaio baita.
WikiProject AI Cleanup proiektuari ekin diote Wikipedian: "Adimen Artifizialaren garbiketa", nolabait esatearren. Wikilari boluntarioak momentuz ingelesez, frantsesez eta alemanez hasi dira adimen artifizialaren bidez sortutako materialak detektatu eta (okerrak... [+]
Hainbat eragile antifaxista eta antirrazistak antolatuta, Lo que no te cuentan de Donosti (LQNTCDD) taldearen kontrako elkarretaratzea antolatu dute, datorren astelehenean 20:00etan, Amarako Easo plazan. Telegram kanal horretatik, leku horretan deitua dute asteroko... [+]
2020an birjabetu zuten espazioa Portugaleten, eta horren harira epaituko dituzte bederatzi pertsona azaroaren 5ean. Ostiral honetan manifestaziora deitu dute, 'Okupazioaren kontrako erasoak gelditu' lelopean.
Badok-ek, Berriako musika atariak, 15 urte bete ditu. Bi ekitaldi ezberdin antolatu dituzte urteurrena ospatzeko, bata Hendaian azaroaren 16an eta bestea Durangoko Azokan. Hainbat artista izango dira bertan. Euskal musikaren gaur egungo egoeraren erradiografia txikia ere eskaini... [+]
Asteazken honetan beste 93 biktima aitortu ditu estatuaren eta talde parapolizialen biktimen azterketak egiten dituen Balorazio Batzordeak. Baliabide faltagatik, bere lanarekin aurrera jarraitzeko zailtasunak ere aitortu ditu. Egiari Zor Fundazioak ongi baloratu du batzordearen... [+]
"Alternatiba sozialista indartzera bidean" GKSk eta IAk eztabaidarako, hausnarketarako eta aldarrikapenerako espazioak antolatzeko beharra azpimarratu dute, eta horren baitan antolatu dute Gazte Topagune Sozialista. Ostegunetik hasita igandera arte izango da Altsasun.
Halloween ospatzera gonbidatu zutela esan zion alabak Jaime Altunari eta honek festara joaten utzi zion, baina deseroso sentitu zen. Altunak bere aitari kontatu zion gertaturikoa, eta honek erantzun, eurek ere ospatzen zutela halakorik. Fenomenoa ikertzen urte eta erdi eman dute... [+]
.jpg)
Ingurumen-inpaktuaren berri izateko eta, hurrengo edizioei begira emisioak murrizteko egin du azterketa Lander Crespo klima adituak. Garraioa izan zen Korrikako azken edizioan isurketa gehienen jatorria.
Abdullah Öcalanek, Kurdistango Langileen Alderdiko (PKK) buruzagi espetxeratuak, bere iloba Ömer Öcalanen lehen bisita izan du. Ia lau urtez ukatu dizkiote bisitak, telefono deiak eta kanpoaldearekiko komunikazio oro. Azken 25 urteetan ia erabateko isolamendu... [+]
Enpresek presio handia egin dute azken boladan eta “inbertsio estrategikoak arriskuan egon daitezkeela” mehatxu egin zuten. Iberdrolako presidenteak ordea, zerga honek bere kontuetan “oso gutxi suposatzen duela” adierazi zuen duela aste bi. Bankuen... [+]
Baigorri eta Tafalla herrien arteko senidetzea ospatuko dute asteburuan Baigorrin. 1978an hasi ziren lehen harremanak, baina hautetsien aldaketarekin pixka bat galdu zen ondotik. Haatik, duela hiru urte Tafallakoak berriz Baigorrira hurbildu ziren.
MIÑAN
NORK: Artedrama. Sambou Diaby, Ander Lipus, Eihara Irazusta, Mikel Kaye.
NON: Bilboko Arriaga Antzokian.
NOiz: Urriaren 25ean.
----------------------------------------------
Euskaraz kontatu zuten Ibrahima Baldek eta Amets Arzallusek Miñan 2019an. Bost urte... [+]
Gero eta egoera larriagoan daude munduko oihanak, klima aldaketak ekarritako bero uhin eta lehorteek bultzatzen dituzten suteengatik, bertzeak bertze. Latitude ertain eta borealetan klima jadanik aldatu arren, oihanak orain arte oso guti prestatu ditugu aldaketari, batez ere... [+]
Valentzian denboraleak eragindako hildakoen eta kalteen atzean faktore meteorologiko hutsak daudela pentsatzea inozoegia litzateke. Generalitateak larrialdia nola kudeatu duen salatu du askok, baita multinazionalen negozio egarria lehenetsi dela ere. Eta gune pobreenak kaltetu... [+]
Iragan astean kontatu genizuen etorkizuneko hilerriaz gogoeta prozesua egin dutela Antzuolan, eta protagonista nagusietakoak umeak izan direla, Herri Eskolan heriotzaren bueltan 1980ko hamarkadaz geroztik egiten ari diren lanketaren ildotik. Hain justu, “hainbat urtetan... [+]