Agenda 22


2007ko otsailaren 21ean
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Irudimen lana

Altzan ginen Santa Ixabeletan Maialen Lujanbio eta biok. Eguarteko saioaren ondotik herriko apaiza hurbildu zitzaigun. Txirrita izan berri genuen kantagai, Altzan eman baitzituen bizitzako azken urteak. Apaizak Joxe Manuel Lujanbio Retegiren heriotza-agiriaren kopia bat oparitu zigun. Bi datu egin zitzaizkigun harrigarri. "En la villa da Alza" hasten da idazkia, 1936ko ekainean Altza herri zen seinale. Halere, ez da hori harrigarriena. Txirritak testamentua egin eta herentzia utzi zuela jakiteak jarri zigun irudimenaren errota kalakan. Ba al zeukan ba ezer uztekorik? Zer? Zerrenda balizkoa egiteari ekin genion: txapela irabazi berria, makila andregaiari arkakusoak hiltzekoa, Canovasen alargunak oparitutako urrezko erlojua, Kantabriako partearen mapa, zezen-suzkoaren burukoa adar eta guzti, Latin Gramatika liburu bat, orriak artean elkarri itsatsiak zituena banatzeko alferrez... Beste inork baino testamentu luzeago eta aberatsagoa utzi zigula erabaki genuen.


Zer da HABE?

Altzan bertan, bazkari garaian mutiko argi bat egokitu zitzaigun aurrez aurre. Hogeita bat urte zituen, asko zekien eta gehiago jakiteko grina antzematen zitzaion. Ingeniari eta musikari ikasketaz, gure solasgaiei tenple handiz heltzen zien eta berak berriak ateratzen zituen tarteka. Ezagutzen zuen bertsolaritza aski ongi; ezagutzen zituen Joan Mari Irigoienen liburuak eta Koldo Izagirrerenak; ezagutzen zituen gorabehera politikoen nondik norakoak. Elkarrizketaren harira, HABE azaldu zen ez dakit nik nondik. Mutil gazteak segituan egin zuen galdera: zer da HABE? Uste dut mutil gazte euskaldun eta euskaltzale batek HABEren berri ez izateak eman behar liokeela zer pentsatua bati baino gehiagori.


Sindrome berria

Aspalditxoan begiz joa neukan "Irailaren 2ko" sindrometzat izendatua nuena. Uztaila eta abuztua pakeoso samar eman ondoren, etxeko telefonoa sutan hasten da urtero irailaren 2an. Jendeak izaten du presa bere lantokira itzultzearekin gauzak "lotzen" hastekoa! Denek uste dute norbera lantokian badago gainerakoek ere eskura eta lanerako prest behar dutela. Orain sindrome berriari izena jartzeko moduan nago: "Ekainaren 28koa" deituko diot. Ez da ezer arriskutsuagorik lur-mintzean, ikaslerik gabe geratu eta eskolara joaten segi behar duen irakaslea baino. Orain, gizartearen abiadak horretara garamatza, aldez aurretik "lotu" nahi izaten dira lanak, oporretara joan aurretik. Norbera joan aurretik, alegia. Inoiz edo behin esan izan dut gehiago gozatzen dudala besteak oporretan daudelarik neu nagoenean baino. Uztaila, plazak plaza, atseden hilabete izango da niretzat.


Segura Irratian

Jon Sarasua eta biok gonbidatu gintuzten San Juanak aldera Seguratik, irratian ordubeteko hitz-aspertua egin genezan. Mikrofonoen aurrean biok bakarrik izango ginenez aurre-gidoi bat prestatzea bururatu zitzaigun. Beti bezala, ez genuen ezer egin. Gero, inprobisazioan ari ginelarik, Jon xaxatzea bidezkoa zela iruditu zitzaidan. Epe motzean bere burua plazan berriz kantuan ikusten zuen galdetu nion. Sudurra muzindu zuen eta ezezko tankerako bat toteldu. Ez al zuen plazan faltan sumatzen galdetzean, baiezkoa aitortu zidan.

- Txaloengatik? galdetu nion.
- Txaloengatik ez.
- Plazaz plaza ibiltzeak egunera egotera behartzen hauelako?
- Ez, ez... Horregatik ere ez.
- Buru-lanera eta ideiak sakondu eta egituratzera derrigortzen gaituelako?
- Ez... Ez duk hori...

Sarasuak faltan sumatzen omen du, herri batera bidean autoan beste bertsolariekin batera joatea. Saio ondorengo txolartea eta trago parea. Itzulerako autoko berriketaldia eta sekretutxoen kontaketa... Beti esan izan dut bertsolariok oso jende arrunta garela. Hilkor gehienen modura, guk ere lagunak eta gaztaroa ditugu eskas.


Loaz

Jexux Mari Irazu, Maialen Lujanbio eta hiruok ikasle batzuekin egin genuen bertso-afari batean jakin genuen. Ez dut nongoak diren esango, udaltzainei lanik ez jartzearren. Ikasle horiek, gehienak Colegio Mayor horietako batean bizi dira. Ostegunero parranda egiten dute ordea, ikaslea ikasle denetik egin izan duen modura. Egoitzako ateak goizeko ordubietan ixten dizkiete nonbait. Parrandara irten den ikasleak ordu biak aurretik erretiratu beharra dauka gau-pasa egin nahi ez badu. Irtenbide bat badu autoa duen ikasleak. Autoarekin irten parrandara eta ordu bietarako egoitzaratu ez bada, autoan egin lo. Autorik ez duten ikasleek, beste babesleku bat aurkitu dute. Aurrezki Kutxatako kutxazain-automatikoaren gelatxoan hartzen dute ostatu. Ideia ona iruditu zitzaidan, batik bat negu gorrirako. Paradoxa begi-bistakoa du gainera: orain loa ahalbidetzen dienak berak galaraziko die hemendik urte gutxira.


Udarako jolasa

Zazpi "i"dun hitzaren jolasa proposatu nizuelarik ez nuen hainbesteko erantzunik espero. Horrexek animatu nau udarako beste jolas bat luzatzera. Espainolek, irudimenez murritz, duela gutxi egin dute lehiaketa bat euren hizkuntzako hitzik politenaren bila. Ideia xinplea zen eta emaitza negargarria gertatu da. "Amor" berba izan da garaile. Nik pittin bat zaildu egin nahi nuke lana. Adierazten duen hura ongien islatzen duen hitzaren xerka jarri nahi zaituztet. Esaterako, "xuxurla" hitzak badu xuxurlatik asko. Eta "zakarra" berbak zakarretik ere bai. "Miraila" aldiz, gogorregia da ispilu garden eta lixu batentzat. "Eskua"ri falta zaio eskuak behar lukeen zerbait... Ez dakit. Zuen esku uzten dut, irailerako, erantzuna. Epaimahaikoa neu izango naiz. Badaukat gogoa lehiaketen beste aldean ohitzen hastekoa.


Azkenak
Lanbroa

Askotan gertatu izan zait etxetik lanbroari so egon ostean, blai bukatuko dudala jakin arren, aterkirik ez hartzea. Zergatik ote? Beharbada, aterkia hartzeko gogorik eza? Beharbada, bustiko ez naizen itxaropena? Kontuak kontu, ondorioa beti berbera izan da. Esaerak dio, euri... [+]


Euskaraz bizitzeko, Euskararen Errepublika

Gogoan daukat, 16 urterekin, Bergarako epaitegi aurrean egindako euskararen aldeko elkarretaratze batean identifikatu ninduela Ertzaintzak lehen aldiz. Euskal Herrian epaitegiak euskalduntzeko aldarria zilegi zela pentsatzen genuen, baina, orduan ere, faltako zen baimenen bat,... [+]


2024-11-22 | Estitxu Eizagirre
Amillubi proiektuak lehen urtea ospatuko du abenduaren 1ean

Zestoako Iraeta auzoko Amilibia baserria eta lurra kolektibizatzeko 100.000 euro batzea falta du Amillubi proiektuak, lehen urte honetan 290.000 euro eskuratu baititu. Biolurrek abiatutako proiektu agroekologiko honek dagoeneko jarri du lurra martxan, sektorearen beharrei... [+]


Gazako %36 guztiz suntsitu dute, base militarrekin lurraldearen kontrola segurtatzeko

Forensic Architecture erakundearen ondorioetakoa da hori, ikusita Israelgo Armadak nola antolatu duen Gazaren egungo kontrola. Suntsiketa maila hori bakarrik litzateke Gazaren kontrola segurtatzeko, zeren eta, berez, txikitze maila askoz handiagoa da lurraldearen gainerako... [+]


2024-11-22 | Andoni Burguete
Etekin egarriak itotzen duenean

Tanta hotzak Valentzian eragindako hondamendiak irudi lazgarriak utzi dizkigu; batetik, izan dituen berehalako ondorioengatik, eta, bestetik, nolako etorkizuna datorkigun aurreratu digulako: halako fenomeno klimatiko muturrekoak gero eta ugariagoak eta larriagoak izango direla,... [+]


Planifikatzen ez duen Nafarroako Energia Planaren kontra alegatu dugu

Nafarroako Energia Planaren eguneraketa oharkabean igaro da. Nafarroako Gobernuak jendaurrean jarri zuen, eta, alegazioak aurkezteko epea amaituta, gobernuko arduradun bakar batek ere ez digu azaldu herritarroi zertan oinarritzen diren bere proposamenak.

Gobernuak aurkeztu... [+]


2024-11-22 | ARGIA
Languneko zuzendari Lohitzune Txarola
“Hizkuntza gutxituen pisu ekonomiko eta estrategikoa aldarrikatu nahi du Langunek”

Azaroaren 26an eta 27an, Langune Euskal Herriko Hizkuntza Industrien Elkarteak eta FUEN Federal Union of European Nationalities erakundeak antolatuta, ‘Hizkuntzen irabazia. Benefits of language industry in the economy’ kongresua egingo da Donostiako Kursaalean. Han... [+]


2024-11-22 | Estitxu Eizagirre
Biriatuko Arbolaren Besta hemen da

Azaroaren 23an egingo dute tokiko arbola, fruitondo eta landare ekoizleen azoka. Horrez gain, egitarau oso indartsua prestatu dute 22 arratsaldetik hasita 23 iluntzera arte: bioaniztasunari buruzko mahai-ingurua, sagarrari buruzko mintzaldia, "Nor dabil basoan?"... [+]


Euskarazko testuak ahots bihurtzen dituen patrikako gailu inteligentea merkaturatu dute

Lup izeneko gailuak testuak ahots bihurtzen ditu adimen artifizialari esker. Hainbat hizkuntza bihurtzeko gaitasuna dauka. Teknologia gutxiko gailua da, hain zuzen aurrerapen teknologikoetatik urrun dagoen jendeari balio diezaion. Ikusmen arazoak dituztenentzat sortu eta... [+]


2024-11-22 | Antxeta Irratia
“Feministon aurkako oldarraldia” gelditzeko indarrak batu dituzte Lizuniagan

Udan izandako indarkeria kasuen gorakada batetik, eta hainbat gizonezkok mugimendu feministak antolaturiko ekitaldiak boikotatu dituztela bestetik, Bortziriak, Xareta, Azkain, Bertizarana, Malerreka eta Baztango mugimendu feministek, erakunde publikoen konpromiso irmoa exijitu... [+]


2024-11-22 | Gedar
Espainiako Gobernuak ez ditu harremanak apurtu Elbit Systems armagintza-enpresa sionistarekin

Espainiako Defentsa Ministerioaren 6 milioi euroko esleipen publikoak jaso ditu aurten enpresak. Margarita Robles ministroaren arabera, urriaren 7tik ez diote "armarik saldu edo erosi Israelgo Estatuari", baina indarrean zeuden kontratuei eutsi diete. Elbit Systemsek... [+]


2024-11-22 | Joan Mari Beloki
Errusofobia lehen eta orain (II)

Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]


Gemma Piérola
“Historiak ezin du ezikusiarena egin gu protagonista garen eguneroko arazo horien aurrean”

Duela 40 urte sortu zen Geronimo Uztariz Institutua, Nafarroako Historia beste era batera ikertzeko eta zabaltzeko helburuarekin. Jende anitza bildu du lau hamarkada hauetan, eta gai ugari ikertu ditu denbora horretan. Historialari gazteak ere batu zaizkie. Zahar eta berriaren... [+]


Añube
Elkar besarkatzeko musika

Aspaldi ezagutu genuen gaur gaurkoz Añube taldeko abeslari den Aitor Bedia Hans. Garai berean adiskidetu ginen egun Añube taldeko gitarra jotzaile ohia den Beñat Gonzalezekin. Unibertsitateko garaian izan zen, Debagoienako bi gazteak musika zainetan... [+]


Eguneraketa berriak daude