Etxeko langileak: zerbitzari bai, menpeko ez
1424/85 Errege-Dekretuak, izan ere, itxaropen ugari piztu zuen, baina baita arin zapuztu ere. Behintzat, ordura arteko hutsunea estali zuen. Hura baino lehenago, 1969ko beste dekretu batek baino ez zuen zertxobait arautzen etxe-zerbitzarien lana, eta hori ere haien kalterako. "Dekretu horren bidez Gizarte-Segurantzako erregimen berezia ezarri zen etxeko langileentzat, zeharo diskriminatzailea". Langileok Erregimen Orokorretik kanpo utzi zituzten beraz, eta halaxe segitzen dute, frankismoko dekretu hark indarrean iraun baitu gaur arte.
Edozein lanbideri dagozkion gainerako alderdi guztiak -kontratazioak, soldatak, oporrak, lanaldi eta atsedenaldiak...-, legerik gabeko linboan jarraitu zuten zorioneko 1986ra arte. Edo hobe zoritxarreko esatea. Izan ere, ELEko kideek dioskutenez, 1424/85 Errege-Dekretuak ez ditu etxeko langileen eskubideak babesten, eta gainera sarritan hausten da; hauslearentzako ondorio larriegirik gabe, antza: "Guk hamaika salaketa egin dugu Lan-Ikuskaritzan, baina gutxitan egin dute zerbait", dio Pili Gilek.
Bestetik, langile askok gehiegizko lan ordu kopurua egiten du, kaleratzea libre da praktikan, soldatak barregarriak dira maiz... "Gainera -diosku Lis Quintanak- enplegatzaileak soldataren zati bat ken diezaioke langileari (%45era hel daiteke) hark lantokian jateagatik edo, barne-zerbitzaria bada, bertan lo egiteagatik". Kontratu gehienak ahozkoak izaki -legeriak hartarako aukera ematen baitu-, gatazka sortzean langileak ez dauka diskriminazioa frogatzerik. Sarritan, salatuaren etxean lan egin duenik ere ez.
Langileei dagokienez ere, antzinako estereotipoak hautsi egin dira. "Ni gaztetan etorri nintzenean, gehienak landako jendea ginen, ikasketarik gabeak", dio Gilek. Gaur egun, berriz, denetik dago, unibertsitatean dabiltzan neska gazteak zein familiako ekonomiari laguntzeko lanean jarri diren emakume helduak. Hamarretik zazpik burutua du derrigorrezko hezkuntza, eta atzerritarren kasuan nahiko handia da goi-mailako tituluren bat daukatenen portzentajea: bostetik bat.
Egoera iraultzeko ekimenak ere abiatu dira, noski. Erakunde publikoek gaiari heldu diote, eta baliteke hobekuntzak izatea luze gabe. 2004ko irailean, kasu baterako, Nafarroako Legebiltzarrak aho batez onartu zuen Aralarren mozio bat, Espainiako Gobernuari etxeko langileentzako lan-araudi berria eskatzeko.
ELEk ere aurkeztu du, EAEko hainbat sindikaturekin batera, lege-proposamen bat Madrilgo Legebiltzarrean. Bai Nafarroako bai EAEko proposamenek, funtsean, gauza bera dute helburu: gaur egun sektorea arautzen duten dekretuak bertan behera uztea, langileen eskubideak benetan babestuko dituen legeria berria eraikiz haien ordez. "Ea zorioneko ‘talantea’ dela eta ez dela, zerbait lortzen dugun", adierazi digu, itxaropentsu, Lis Quintanak.
"Talantearen" gotorlekura jo dugu, bada, Lan eta Gizarte Gaien Ministeriora zehatzago esateko, eta han adierazi digutenez, gai hau kontuan hartu dute Gizarte-Segurantza aldatzeko egiten ari diren elkarrizketetan. Hain zuzen, Espainiar Gobernuak gizarte-eragileei helarazi dizkien proposamenetan bada etxeko langileei buruzko aipamen txikia. Helburua, haien Erregimen Berezia Erregimen Orokorrean txertatzea apurka-apurka. Ikusi behar zer ematen duen gobernu eta eragileen arteko elkarrizketak. Eta, batez ere, noizko. Momentuz, pazientzia.
Iazko uztailean, Emakundek EAEko etxeko langileen lan baldintzen diagnostikoa kaleratu zuen. Txostena kontraesan bat salatuz hasten da: etxeko lanak gu guztion ongizaterako nahitaezkoak izanagatik, ez dute behar adinako onespenik gizartean. Areago, eta norberaren etxe barruko lanez ari garela beti ere, "ikusezinak" direla dio txosten egileak, gizarte kapitalistak eremu pribatu eta publikoaren artean egindako zatiketa erabatekoaren kariaz -gai honetaz informazio sakonagoa izateko, ikus ARGIAren 2.024. zenbakia-.
Etxeko lanak norberaren etxetik kanpo -eta soldata baten truke- egiteak "ikustezintasun" hori deusezteko balio dezake, merkatuan diru-balio bat ezartzen baitio lan horri. Haatik, etxeko lan ordainduak ez dauka gizartearen onespenik. Lan erraza omen da, prestakuntza berezirik eskatzen ez duena, edo edonork ikas lezakeena, jardun hutsez.
"Hala -dio Emakunderen txostenak- lana ez ezik, haren egileak ere ikustezin bihurtzen dira. Izan ere, etxeko lana ez da sekula lantzat hartu, zeregintzat baizik. Eta horregatik, langileek ez dute uste eurek egiten dutena lanbidea denik, okupazio edo zeregin hutsa baino". Lanbide kontzientziarik ezak sektore modura antolatzeko oztopoak dakartza batetik, eta gizarteak lan horrenganako daukan jarrera elikatzen du bestetik. "Etxe-zerbitzariek badakite euren lanak ez daukala ospe onik, eta beraietako batzuek ere beste lanbide batzuk baino eskasagoa dela uste dute. Sarritan, sektore honetan jardutea estigmatzat hartzen da, eta zerbitzari batzuk ez dute nahi izaten zertan lan egiten duten inork jakiterik".
Emakundek iaz plazaratutako EAEko etxeko langileen lan baldintzen diagnostikoak Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako 550 etxe-zerbitzariri egindako galdeketa du oinarri. Denak ziren, esan gabe doa, andrazkoak. Hona hemen txosten horretako daturik aipagarrienetako batzuk:
- %69 Hego edo Ertamerikakoak dira.
- %67 ez dago Gizarte-Segurantzan alta emanda. Bertokoen kasuan, portzentajea %76 da.
- 2005eko maiatzean, 12.000 lagun inguru zeuden Etxeko Langileen Erregimen Berezian izena emanda EAEn. %90etik gora emakumezkoak ziren. Ez dago zehatz-mehatz jakiterik zenbatek diharduen guztira lanbide honetan, askoz gehiago baitira Gizarte-Segurantzan ez daudenak.
- Atzerritarrei dagokienez, gizarte-segurantzan alta eman gabe egoteko arrazoia lan-baimenik eza da ia kasu guztietan (%96). Bertokoengan, berriz, ez diela merezi da argudiorik erabiliena (%40).
- %73k ez dauka idatzizko kontraturik, ahozkoa baizik.
- Barne-langileen (lan egiten duten etxean bizi direnak) %85ek eguneko hamar ordu baino gehiago egiten du lan, 1424/85 Errege-Dekretuak lanaldia gehienez ere bederatzi ordukoa izan behar dela dioen arren. %52ak, gainera, zortzi ordu baino gutxiago dauka lanaldi biren artean atseden hartzeko, dekretuari muzin eginez horretan ere.
- Kanpo-langileei dagokienez, astean 40 ordu edo gutxiagoko lanaldia daukaten gehienek Lanbide arteko gutxieneko soldata (LGS) baino soldata handiagoa jasotzen dute, baina lanaldia luzatzeak ez dakar berez soldata handitzea. Hala, 50 edo 60 ordutik gora jarduten dutenek ez dute, Emakunderen txostenak dioenez, euren lanaren araberako diru-saria poltsikoratzen.
Sunsundegik “produktua eta merkatua” dituela azpimarratu dute Altsasun eginiko manifestazioan. “Nafarroarentzat enpresa estrategikoa” izan daitekeela defendatu dute langileek, eta itxiera “aukera gisa ulertzen ez dutela” ziurtatu.
Donald Trumpek asteleheneko 18:00etan (12:00ak Washingtonen) egingo dio zin AEBetako presidente izateari. Europako eta beste hainbat herrialdetako eskuin muturreko estatu buruak gonbidatu ditu inbestidura ekitaldira. Egun bakar bat lehenago emandako mitinean aurreratu duenez,... [+]
.jpg)
Igandetik indarrean da Hamasek eta Israelek nazioarteko bitartekaritzarekin adostutako su-etena. Lehen egunean 69 emakume eta 21 nerabe askatu ditu Israelek, horietako bederatzi adingabeak, eta Hamasek hiru israeldar. Gazara laguntza humanitarioko 630 kamioi ere sartu dira.
Tafallan, nekazal giroko etxe batean sortu zen 1951. urtean. “Neolitikoan bezala bizi ginen, animaliez eta soroez inguratuta”. Nerabe zelarik, 'Luzuriaga’ lantegian hasi zen lanean. Bertan, hogei urtez aritu zen. Lantegian ekintzaile sindikala izan zen;... [+]
Bi asteburu direla atera dira lehen kaskarotak: Beskoitzekoak. Eta martxora arte larunbatez eta igandez astero ibiliko dira herriko auzoetan etxez etxe dantzan eta festan. Goiztiarrenak eta irteera gehiena egiten dituztenak dira Beskoitzeko kaskarotak, baina ez bakarrak... [+]
Alarma jo du, beste urte batez, OIP Presondegien Nazioarteko Behatokiak. Abenduaren lehenean marka berri bat hautsi zen frantses estatuan, 80.792 pertsona atxiloturekin. Espetxe-administrazioaren aitzinikuspenen arabera, gainera, 86.000 baino gehiago izan litezke 2027an egungo... [+]
Trumpek AEBetako presidentetza hartuko duen eguna baliatuta, Goazen lagunok lelopean, multinazionalen jabetzako sare sozial "toxikoak" utzi eta fedibertsora trantsizio kolektiboa bultzatzeko kanpaina egiten ari dira eragile ugari. “Internet gizatiarrago batean... [+]
Nekazaritzan trebatzeko eta proiektu propioak abiatu aurretik ekoizpenean eta merkaturatzean norbere burua probatzeko, abian dira gurean nekazaritzako hainbat test gune. Araban, 2023an abiatu zuten Aleko nekazaritzako test gunea, baina, antzeko egitasmo gehienekin alderatuta,... [+]
Sekula bananarik jan ez duten bi lagun ezagutzen ditut; nerau bat. Bananazalea da, ordea, jendea. Afrika eta Asia aldean sortutako landare generoa da banana (Musa x paradisiaca), baina gaur egun Ameriketan ere asko egiten da. Ekoizlerik handiena India da, eta esportatzaile... [+]
Arboletako hostoak eroriak dira eta basoko lurra estalia dute. Lurraren eta hosto gorrituen artean, alabaina, sortzen da geruza fin bat, arreta gutxi jasotzen duena, baina espezie askoren biziraupenerako garrantzi handia izan dezakeena. Hezetasuna mantentzen du, zomorroak... [+]