Gitarra, txindatak eta tinbalak kalean behera

  • Badator uda eta berarekin iritsiko dira baita ere eguraldi ona, oporrak eta jai giroa. Data hauetan, herrietako festak eta parrandak ugaritu egiten dira Euskal Herrian eta musika eta dantza kaleetan barna zabaltzen da. Giro ona jartzeko, herritarrekin batera kalejiran edo tabernaz taberna dabiltzan musikariak ezinbestekoak dira. Beraiekin izan gara, urteko hilabeterik parrandazaleenetan nola ibiliko diren jakiteko asmoz.

2021eko uztailaren 19an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Carlinhos Brownek karroza gainean hainbat hiriburutako kaleak aztoratu zituenetik, erritmo brasildarrak modan daude gure artean eta are gehiago urteko sasoi honetan, eguraldi ona aproposa baita sanba dantzatzeko. Horregatik, Donostiako Taupada batukada taldeak agenda beteta dauka datozen hilabeteetarako. Taupada sei lagunek sortu zuten, duela sei urte. Orain, ordea, hogeita hamar inguru dira, emanaldietako ikusle ugari taldean sartzen joan direlako. Partaide berriei ez zaie musika ezagupen handirik eskatzen; kide zaharrek erakusten diete erritmoa eramaten eta Brasilgo musika tresnak jotzen.

Erraz ikasten dutela dirudi, emanaldiak ikusgarriak baitira: zuzendarien gidaritzapean, hiru surdoek -danbor handiek- oinarrizko erritmoa ezartzen dute eta cuica, tinela, agogoa, repiquea, tinba, chequerea eta kaxa bezalako musika tresna brasildarren laguntzarekin sekulako martxa lortzen dute. Partido alto, reggae sanba, Rio sanba eta funky estiloen artean, Rio sanba delakoa da jendeak gehien atsegin duena, ezagunena eta erritmo biziena duena delako. Jendeak dantzatu egiten du, makurtu eta altxatu egiten da eta parte hartzen du, perkusioaren aginduetara. Taupadako kideak ere publikoarekin nahasten dira, jo eta jo. Indartsu dabiltza eta musika tresna ugari hondatu izan dituztela aitortu digute.

Udan zehar, modu horretan ibiliko dira hainbat herriko jaietan eta gobernuz kanpoko erakundeek edo beste motatako elkarteek antolatu ohi dituzten ekitaldietan, Gipuzkoan batik bat. Hitzordu nagusienak aipatzearren, Donostiako Aste Nagusia inauguratuko dute. Udalak karroza ipiniko die eta gainean ikuskizuna eskainiko dute. Karrozan emakume brasildar bat dantzan eramateko asmoa dutela ere kontatu digu taldeko kide David Garciak. Gainera, urtero legez, festa brasildarra egingo dute Donostiako Guardetxean. Alde Zaharrera gerturatu eta jendea Guardetxeraino gidatuko dute, «Hamelingo flauta-joleak bezala», dio Garciak. Festan, musikaz eta dantzaz gain, ez omen da caipirinharik faltako.

Horrelako eskaintza erakargarriekin, ez da harritzekoa batukadek duten arrakasta. Gero eta ekitaldi gehiagotan parte hartzeko eskatzen diete eta talde berriak ari dira sortzen. Espainiako Estatuko batukadek urtero elkarretaratzea egiten dute -iaz, Kordoban- eta baita Europakoek ere -iaz, Okzitaniako Tolosan-. Hala ere, bada horrelakoak ezagutzen ez dituenik. «Jende askok ez du musika hau ezagutzen, harritu egiten dira eta nongoak garen galdetzen digute, ez dutelako pentsatzen Donostian batukada egon daitekeenik», dio Garciak.


Erokeriatan

Baina hemengo musika jotzen duten talde orijinalak ere aurki daitezke gure inguruan. 1999an, esaterako, Santutxun nahiko talde berezia jaio zen: Elektrotuna. Aldaketa ugari jasan ostean, egun bost mutilek eta bi neskek osatzen dute Elektrotuna: bi gitarra jole, saxo jolea, baxu jolea, abeslaria, bateria eta dunbala. Punka, rocka eta estilo dantzagarriagoak oinarri hartuta, 80ko hamarkadako abestien bertsioak egiten dituzte. Herriko jaietan parte hartzeko deitzen badiezu, mozorrotuta agertuko dira, dotore-dotore, lan-jantzi laranjarekin edo deskribatzea zaila den arropa bitxiekin. Buruan txanoa eraman ohi dute gainera. Musika tresnak alboan jarri, bafleak eta anplifikadoreak motxilan sartu eta jotzeari ekingo diote. La Polla, Kortatu, Alaska, Itoiz, Ertzainak... Euskal taldeak gehienbat, baina baita atzerritarrak ere. Bazkari herrikoiak eta tabernaz tabernako edo txosnaz txosnako kalejirak alaitzen ohituak daude jada. Hiru ordu inguruz txikiteoan eta jai giroan ibili ostean, beraiek ere kontentu bukatu ohi dutela aitortu digu Jone Sanpedro taldeko saxo joleak. «Tontoarena egitea asko gustatzen zaigu eta guk ere oso ondo pasatzen dugu, jendearen artean murgiltzen garelako», dio. Alde batetik bestera mugitzen direnez eta jendearen artean nahastuta doazenez, publikoarekin harreman handia lortzen dute. Hala, saioetan lagun asko egin dituzte dagoeneko, emanaldian zehar dauden geldialdiei esker.

Ikus-entzuleak 80ko hamarkadako kantak berriz entzutea atsegin ei du gehien. Sanpedroren ustez, egun talde pila sortzen da, asko ez oso ezagunak, baina garai hartako abesti gehienak ezagunak ditu jendeak eta gogoratzea eta parte hartzea gogoko du. Publikoaren arabera, gainera, ikuskizuna egokitzen dute, Ibilaldian, Herri Urratsen eta halakoetan haur asko izan ohi dituztelako atzetik jarraika, adibidez. Euskal Herritik kanpo berriz, jendea txundituta geratzen dela kontatu digu Sanpedrok, atzerrian beraien abestiak ezezagunagoak direlako. Besteak beste, Madrilen, Bartzelonan, Lugon, Palentzian eta Burgosen aritu dira eta oso ondo hartu dituzte beti.
Euskal Herrian ohi denez, emanaldi askotan euria egiten du, baina badute horretarako konponbiderik: halakoetan, jaima eramaten dute, barruan jotzeko. Ikusleek, ordea, beraiekin sartu nahi izaten dute eta sekulako nahas-mahasa sortu ohi da. Dena den, Elektrotunako kideei ez zaie gehiegi axola, ezta aste osoan lan egin ondoren asteburuetan musika tresna hartu behar izatea. Ez dute lantzat, zaletasuntzat baizik eta erokeriatan ondo baino hobeto pasatzen dute. Gainera, gogoa duenak jotako herrian parranda jarraitzea libre du.


Txarangaren atzetik

Festa eta parranda maite duten beste musikari batzuk txarangetakoak dira, dudarik gabe. Nafarrek esan ohi dute ez dagoela txarangarik gabeko herririk Nafarroan. Jaien kulturan barneratuta daude jada eta oinarrizkoak dira zezenak, lagunarteak nahiz kalejirak girotzeko. Horregatik, txaranga tipikoa topatzeko Foru Erkidegora jo dugu. Igandea txaranga kontserbatorioko bandan jotzen zuten Barañaingo hainbat lagunek sortu zuten, 1993an. Egun, hamabost kide dira eta emanaldietan hamabi inguruk jotzen dute. Oro har, ekitaldi bakoitzari dagozkion abestiez gain -diana, kalejira eta abar-, mexikarrak, ranchera motakoak eta dantzagarriak jotzen dituzte. Raul Sánchez-Alarcos Igandeako saxofoi joleak esan digunez, Madrilera edo Guadalajarara joan direnean, bertakoek Sanferminetako irudia daukate eta dantzagarriak eskatzen dizkiete, baina hemen «musika kultuagoa» eskatzen du jendeak, kalitatea nahi du.

Abesti eta abesti artean, asko hitz egiten dietela kontatu digu Sánchez-Alarcosek eta beraiek ere giroan asko barneratzen direla, funtsezkoa baita. Txarangen egitekoa ez da soilik jotzea, ingurukoak alaitzeko hitz egitea ere beharrezkoa da. Gaztetxoenek taberna giroa nahiago izaten dute eta helduxeagoak joan ohi dira txarangaren atzetik. Dena den, gehien hurbiltzen zaizkienak mozkorrak izan ohi dira eta Igandeakoak ere txikiteoan ibiltzen dira beraiekin, baina mozkortu gabe, bestela musika jotzea zaila baita. Halaber, adi egon behar dute, batzuetan jendeak irina eta Cola-Caoa abisatu gabe botatzen baitu. «Mozkortzekotan, saioaren ostean egiten dugu», argitu du saxo joleak.

Txarangak normalean ez dira batera aritzen, herriko jaietako egun desberdinetan jotzen dute edo egun berean arituz gero, ekitaldi desberdinetarako deitzen dituzte. Hala ere, Sanferminetan batik bat, kalean elkar topo egiten dute batzuetan eta abestiren bat batera jotzea da ohikoena. Senidetze hori gustura hartzen du jendeak. Azken finean, gero eta txaranga gehiago egon arren, gehienek elkar ezagutzen dute. Nesken Iruña izenekoa berezienetakoa dugu, hamabi neskek osatzen baitute eta txarangen munduan gizonezkoak izaten dira nagusi. Neskek ikasteko ez dituzte normalean tronpeta, tronboia edo perkusioa bezalako musika tresnak aukeratzen, duela gutxi arte behintzat ez, eta txarangetan gutxiengoa izaten jarraitzen dute. Horregatik, duela hiruzpalau urte, hainbat txarangetatik etorritako neskak biltzen dituen talde hau jotzen hasi zenean, gainontzeko txarangek harrituta begiratzen zieten. «Hasieran, zenbatu egiten gintuzten, ea zenbat neska ginen ikusteko. Txaranga baten erritmoa jasateko gai ez ginela izango ere esaten ziguten, baina orain jada ezagutu egiten gaituzte eta normaltzat jotzen dute», dio Sara Baztan Nesken Iruñako saxo joleak. Urte hauetan, erritmoa jasateko gauza direla erakutsi dute eta Euskal Herrian zehar nahiz atzerrian aritu dira. Batez ere, jendeak parte har dezan galdera-erantzun moduko abestiak eta dantzagarri ezagunak jotzen dituzte. Irauteko sekretua? Ondo pasatzea. «Gure lana besteei ondo pasaraztea da eta horretarako guk ere ondo pasatzea ezinbestekoa da, bestela sumatu egiten da». Hala, aipatu talde eta txarangen antzera, hainbat eta hainbat musikarik txindatak, tronpetak eta umore ona autoan sartu eta aurtengo uda ere herriz herri emango dute, gure parranden gatza eta piperra izateko.

Non daude festazaleenak?
Danborra eta gitarra soinean hartuta herriz herri jaietan murgiltzen den musikari ibiltaria baino aproposagorik ez dago festarik onenak non egiten diren jakiteko. Guk, noski, galdetu egin diegu. Jone Sanpedro Elektrotunako kideak argi dauka: herri txikietako jaiak maite ditu, taldearekin jotzen ari denean nahiz bestela ere. Taupada batukada taldeko kide David Garciari ostera, herri batek baino, ekitaldi batek ekartzen dizkio gogora oroitzapen onenak. Dudarik gabe, kide guztientzako ekitaldirik zirraragarriena iazko ekainaren 28koa izan zela dio. Gehitu Euskal Herriko gay eta lesbianen elkarteak Madrileko manifestazio koloretsura eraman zituen eta bidaian, manifestazioan bertan eta gauean jo eta jo aritu ziren, giro ezin hobean.

Txarangetako lagunei dagokienez, helmuga Iruñeko Sanferminetan parte hartzea dela esan digute, horrelakorik ez dagoela. Egia esan, hiriburuko txaranga gutxi daude, gehienak inguruko herrietakoak dira, baina denak Sanferminetan aritu ohi dira. Gasteizko Ama Zuriaren jaiak ere oso gustuko dituzte biek. Nesken Iruñako Sara Baztanek hirietako jaiak atsegin ditu, egun askotan jotzeak abantailak dituelako: txaranga gehiago ezagutzen dituzte eta harremana ere sakonagoa bihurtzen da. Hori bai, egun bakarrean aritzea baino nekagarriagoa dela aitortu digu. Raul Sánchez-Alarcos Igandeako saxo joleari, aldiz, herri txikietako giroa gustatzen zaio, oro har oso esker onekoak direla baitio. Guadalajarako herrietako jendea, esaterako, oso animatua da eta Goizuetara joaten urte ugari daramatzate. «Han gaude hoberen, lagun gehien egin ditugun lekua da eta oso ondo hartzen gaituzte beti».


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Kultura
Martxan dago euskarazko film laburren Laburbira zirkuituaren 22. edizioa

35 film aurkeztu dira lehiaketara eta zortzi aukeratu dituzte ikusgai egoteko Euskal Herriko 51 udalerritan. Euskarazko lanak egiten dituzten sortzaileak eta haiek ekoitzitako film laburrak ezagutaraztea da helburua. Taupa mugimenduak antolatzen du ekimena.


'Gaztetxeak Bertsotan'
“Gazteon ahots kritikoa entzunarazi nahi dugu, txapelketaren formak determinatu gabe”

Asteburu honetan hasiko da Gaztetxeak Bertsotan egitasmo berria, Itsasun, eta zazpi kanporaketa izango ditu Euskal Herriko ondorengo hauetan: Hernanin, Mutrikun, Altsasun, Bilboko 7katun eta Gasteizen. Iragartzeko dago oraindik finala. Sariketa berezia izango da: 24 gaztez... [+]


2025-03-07 | Iker Barandiaran
Bizirik eta bidean gaudela ospatu

Bidea da helmuga
Kokein
Balaunka, 2024

--------------------------------------------------

Eibarko rock talde beterano hau familia oso desberdinetako lagunek osatu zuten aspaldi eta ia fisurarik gabe hamarkadatan eutsi dio. Izan ditu atsedenak, gorputzak hala eskatu... [+]


Dramaturgoen ‘herstory’-rako

Rosvita. Teatro-lanak
Enara San Juan Manso
UEU / EHU, 2024

---------------------------------------------------

Enara San Juanek UEUrekin latinetik euskarara ekarri ditu X. mendeko moja alemana zen Rosvitaren teatro-lanak. Gandersheimeko abadian bizi zen idazlea zen... [+]


Kontzertuak, hitzaldiak, antzerkiak, dantzak, bertso-saioak... M8ko ekitaldi kulturalen bilduma

Festa egiteko musika eta kontzertu eskaintza ez ezik, erakusketak, hitzaldiak, zine eta antzerki ikuskizunak eta zientoka ekintza kultural antolatu dituzte eragile ugarik Martxoaren 8aren bueltarako. Artikulu honetan, bilduma moduan, zokorrak gisa miatuko ditugu Euskal Herriko... [+]


2025-03-07 | Euskal Irratiak
Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak bere 90 urteak ospatuko ditu

"Entseatzen gira arnas gune bat sortzen Donibane Lohizunen, hain turistikoa den herri honetan". 250 kiderekin Donibane Lohizuneko Begiraleak kultur elkarteak 90 urte bete ditu aurten. Lau emaztek sortu zuten talde hauetan eramaile izan zen Madeleine de Jauregiberri... [+]


Duplak egin du aurtengo Herri Urratseko abestia

Elgarrekin izena du Duplak egin duen aurtengo abestiak eta Senpereko lakuan grabatu zuten bideoklipa. Dantzari, guraso zein umeen artean azaldu ziren Pantxoa eta Peio ere. Bideoklipa laugarrengo saiakeran egin zen. 


2024an Euskal Herrian estreinatutako 900 filmetatik bi baino ez dira euskaraz izan

Pantailak Euskarazek eta Hizkuntz Eskubideen Behatokiak aurkeztu dituzte datu "kezkagarriak". Euskaraz eskaini diren estreinaldi kopurua ez dela %1,6ra iritsi ondorioztatu dute. Erakunde publikoei eskatu diete "herritar guztien hizkuntza eskubideak" zinemetan ere... [+]


Ravel jaio zela 150 urte
Eta zuk, egin duzu inoiz Boleroarekin?

Duela 150 urte, 1875eko martxoaren 7an jaio zen Maurice Ravel musikagile eta konpositorea, Ziburun. Mundu mailan ospetsu dira haren lanak, bereziki Boleroa. Sarri aipatzen da Parisen bizi izan zela, kontserbatorioan ikasi zuela aro berri bateko irakasleekin, munduko txoko... [+]


2025-03-05 | Ula Iruretagoiena
Lurraldea eta arkitektura
Desgaia gai

Desgaitasun fisikoa duen arkitekto baten alabaren etxea bisitatu ondoren idazten dut honako hau.

Desgaitasun fisikoa duten pertsonen taldeek ez dute arkitektoa maite, beraien bizitza zailtzen duen gaizkile bat kontsideratzen baitute. Gorrotoa ulerkorra da: arkitektoaren lanak... [+]


Animaziozko Film Onenaren Oscarra software librearekin sortutako ‘Straume’ pelikulak irabazi du

Gints Zilbalodis zuzendari letoniarraren Straume filmak irabazi du 2025eko Animaziozko Film Onenaren Oscar Saria. Pixar eta Dreamworks estudio handiei aurrea hartu dien filma 3D irudigintzarako software libreko Blender tresna erabiliz sortu dute.


Eguneraketa berriak daude