Gaurko detektibeak ez dira Sherlock Holmes


2007ko otsailaren 21ean
Itxaronaldi labur baten ostean, detektibe pribatuaren idazkariak baimena eman digu haren bulegora sartzeko. Guk baino lehenago beste askok zeharkatu duten atea zeharkatu dugu; detektibe pribatuei eskatu ohi zaizkien gauzak eskatzera zihoazen, eta batek baino gehiagok ezuste galanta izan du gu orain ikusten ari garen emakumea ikustean. Erreportaje honi dagokionez, Miriam du izena. Benetakoa, berak daki. Detektibe pribatuengan, izan ere, nortasuna da gauzarik pribatuena. "Gutxik dakite zertan egiten dudan lan, eta denek naukate ekonomialaritzat. Eta hala naiz gainera, baina ez dut horretan lan egiten". Hori bistan dago orain guretzat, baina zenbat eta jende gutxiagorentzat egon, hobe Miriamentzat.

Detektibe pribatuen urrezko araua zein den argi dago: zuhurtzia. Ez nabarmentzea. Hala egiten duenak jai eduki dezake lanbidean, eta Miriam asaldatu egiten da "ligatu nahian, neska bati lizentzia erakutsi zion" detektibearen adibidea gogoratzean. Kontua ez da norberaren bizitzaren inguruan sekreto handi bat eraikitzea, Miriamek dioskunez. Batzuri esaten die, beste batzuri ez. Baina sekula ez du alferrik zabalduko. "Hiri osoak baleki detektibea naizela, akabo".

Detektibeek hutsune bat betetzen dutela aldarrikatu digu Miriamek: poliziak egin ezin dezakeen lana. Bestalde, poliziak inola ere egingo ez lituzkeen lanak ere hartzen dituzte detektibeek, senar-emazte desleialen balentriak ikertzea, esaterako. Geroago mintzatuko gara sakonago horretaz. Ligatu nahi zuen hark bezala, gure detektibeak ere badauka bere lizentzia, Madrilgo Barne Ministeritzak emana. "Lehenik eta behin ikasketak egin behar dira, eta gero zenbait baldintza bete". Ikasketek hiru urte irauten dute, eta unibertsitate mailakoak dira. Euskal Herrian ez dago halakorik, baina. Espainiako Estatuan, Bartzelonan, Madrilen edo Salamancan baino ez dira ikasketok eskaintzen.

Detektibegaiek gainditu beharreko ikasgaietan, zuzenbidearekin zerikusia dutenak dira gehien. Legediaz dezente jakin behar dute, baita ikerketa-teknikaz ere. Hirugarren urtean, armak erabiltzen ere ikasten dute, badaezpada. Titulua eskuratuta, lan-baimena lortzeko moduan izango dira legeak ezarritako baldintzak betetzen dituztenak: aurrekari penalik ez edukitzea, aurreko urte bietan funtzionario jardun ez izanaà "Lehen ere bazen detektiberik, baina ikasketarik ez", gogoratzen du Miriamek. "Lizentziak nahi zutenei ematen zizkieten, eta hala, nortzuk ziren detektibe pribatuak? Bada, polizia ohiak, erregimenari atxikiak batez ere".


Zer ikertzen dute?

Detektibe pribatuek hainbat arlotan egiten dituzte ikerketak. Ahaztu Poirot, Sherlock Holmes edo, etxera etorrita, Jon Bidart. Hilketak eta horrelakoak argitzea poliziaren eginkizuna da. "Guk, teorian, ezin dugu deliturik ikertu, baina nik hala ere hilketa bat ikertu dut", azaldu du Miriamek, "ustezko hiltzailearen familiak kontratatuta". Hildakoaren familia ere bazen, bide batez esateko, loba eta amama baitziren hurrenez hurren. Ustezko hiltzailearen errugabetasuna frogatzeko itxaropenez kontratatu zuten, baina azkenean, Miriamek egindako ikerketak guztiz kontrakoa frogatu zuen: lobak hil zuen amama. "Nik, jakina, ez ditut bezeroen neurriko txostenak egiten. Esaten diedana gustuko badute, erabili egingo dute, epaiketa batean edo dena delakoan; bestela, tiradera batean gordeko dute txostena. Hori bai, kobratu, denei kobratzen diet berdin. Eta baten bat haserretu egiten da, baina egia esateko, bezeroek frogatu nahi dutena egia izaten da gehienetan".

Orokorrean, hilketa baino askoz "misterio" arruntagoetan murgiltzen dira detektibe pribatuak. Batetik, familia kontuak. Horietatik, denon gogoan daude senar-emazteen desleialtasunak, baina ez dira gehien eskatzen diren ikerketak, Miriamek azaldu digunez. Kontua izan behar da, batetik, adulterioak orain 25 urte utzi ziola delitu izateari, eta bestetik, gaur egun ez dela inongo argudiorik eman behar banaketa eta dibortzioa eskatzeko. "Orain, halako kontuekin datozenak jakinmin hutsak bultzatuta datoz. Guk aldez aurretik ematen dizkiegu bi ohar: batetik, gure txostenak ez diola ezertarako balio izango, jakinmin hori asetzeko izan ezik. Bestetik, ea gai izango diren hartzen ditugun irudiak ikusteko, oso gogorra izaten baita norberaren bikotekidea beste batekin ikustea. Eta esan behar da gainera, desleialtasun susmoekin datozenen %90, gehiago ez esatearren, zuzen ibiltzen direla".


Diru kontuak nagusi

Bestela, dirua izan ohi da bezeroak mugiarazten dituen motorea. Azken batean, dirutza polita xahutuko dute beraiek ere, detektibeari ordaintzen. Bikote barruko liskarretan, pentsio kontuak izaten dira gehien ikertzen direnak. "Bikotekide ohiak pentsioa eman behar dit, baina ez dit ematen, lanik ez daukala argudiatuta. Nik jakin nahi dut ea hori egia den", ipini digu adibidea Miriamek.

Familiatik kanpoko kontuek ere lan handia ematen dute Miriamen bulegoan. "Enpresa-ikerketa -espioitza barne-, langileen bajak, Urliak dirua zor diola Sandiarià Eta ikerketa teknikoak: bezeroek jakin nahi izaten dute ea telefonoa hartuta duten, edo norbait euren lokalean agertzen dena grabatzen dabilen. Eta alderantziz ere bai: geuk egiten ditugu prestakuntzak elkarrizketa bat grabatzeko. Legezkoa den? Jakina, zu ere elkarrizketa hau grabatzen ari zara oraintxe. Grabagailua mahai gainean duzu, baina berdin eduki zenezake sakelean gordeta. Norberak eskubidea dauka bere elkarrizketak grabatzeko. Legez kanpokoa hauxe da: nik grabagailua ipintzea zure telefonoan, zuk diozuna grabatzeko". Hori, jakina denez, poliziak baino ezin dezake egin, eta epaile baten agindupean beti ere -lege barruan arituko bada behintzat-. Detektibeek beste modu batez bilatu behar dute bezeroek eskatzen dieten informazioa. Beti zuhurtzia lagun, hori bai.
Ez dago edonoren esku

Detektibe pribatu bat kontratatzea ez da merkea. Miriamek dio garestia ere ez dela, egiten duten lan mota kontuan hartzen badugu. Ez genuen halakorik aditzera eman nahi, baina bai detektibe baten tarifak ordaintzea ez dagoela edonoren esku. Miriamek, esaterako, orduka kobratzen du, 40 euro ordu bakoitza hain zuzen, "eta kilometroak aparte". Ez da, ez, mahuka. Eta hala ere, etengabe jotzen du haren telefonoak.

"Gu pribatuak gara eta ahal duenak kontratatu egiten gaitu. Ezin duenak ez". Egia biribila, zinez. Hala ere, Miriamek uste du ona litzatekeela edonork edukitzea detektibe -kasu honetan ez pribatu- baten lanaz baliatzeko aukera. "Guk ikertzen ditugun gauza batzuk benetan garrantzitsuak direlako. Ez senarra edo emaztea beste batekin dabilen, horri ez diot garantzirik ematen, baina bai beste gauza batzuei. Esaterako, norbaitek bizitzeko diru nahikoa ez izateari, bikotekide ohiak pentsioa ematen ez diolako". Esan gabe doa kinka horretan dagoenak nekez ordainduko liokeela detektibe bati egun oso bateko lana. Horregatik, Miriamen iritziz, arazo asko konponduko lirateke ofizioko detektibea edo antzeko figura sortuta. "Epaile baten aginduetara ikerketa-lanak egingo lituzkeen norbait". Beste kontu bat da zein detektibek aukeratuko lukeen lanpostu hori, orduko 40 euro irabazteko aukera edukita.

Zirrara eta arriskua, pelikuletan baizik ez

Detektibe pribatuak hamaika eleberri eta pelikuletako pertsonaia nagusiak dira. Fikzio horien arabera eraiki dugu haien irudia, erreali- tatearekin zerikusi handirik gabea askotan. "Ez hori bakarrik", dio Miriamek, "benetako detektibeak ere ikus daitezke noizean behin telebistako saioren batean, sekulako memelokeriak esaten. Nik barre egiten dut, ezagutu egiten ditudalako eta badakidalako noiz ari diren gezurretan".

Pelikulei dagokienez, bertan ikusten dugun guztia sinesteko daukagun joeraz mintzatu zaigu Miriam. "Batzuetan, pelikula batean zerbait ikusi eta gero, pentsatu egiten dut: bihar norbait etorriko zaigu bulegora horrelako zeozer eskatzera. Eta hala izaten da". Batik bat, mikrofono direkzionalen inguruko mitologiak pizten du detektibearen amorrua. "Pelikulan ikusi dute detektibeak 200 metrora esaten direnak hartzeko gai den mikrofono ezin txikiagoa daukala, eta uste dute guk ere halakoa eduki behar dugula. Baina jendeak ez du ikusi nolako tramankuluak diren mikrofono direkzionalak, nolako pantailak dauzkaten? Ez dute ikusi futbol zelaietan urruneko elkarrizketak entzuteko zer nolako mikrofonotzarrak erabiltzen diren?".

Bestalde, benetako detektibe pribatuen bizimodua ez da Mike Hamerrena bezain zalapartatsua izaten, inork kontrakoa pentsatu arren. "Guk ez ditugu gauza arriskutsuak egiten", dio Miriamek, "zein da arriskurik handiena? Ikertzen ari garen pertsona gu nor garen ohartzea? Guk dena dakigu berataz, beraren datu guztiak dauzkagu. Hara, behin bulegoko sarraila hondatu zigun ikertzen genbiltzan batek. Baina besterik ez. Detektibe pribatuok ez ditugu gauza arriskutsuak egiten, besterik dioenak gezurra dio. Inoiz mehatxuren bat edo beste, baina horretaz gain...".


Azkenak
'Arizona' antzezlana
Muturrekoa, muturreraino eramanda

Arizona
Aktoreak: Aitziber Garmendia eta Jon Plazaola..
NOIZ: urtarrilaren 26an.
NON: Berrizko Kultur Etxean. plazan.

-------------------------------------------

Arizona eta Mexiko banatzen dituen muga zaintzera abiatu da Idahotik Margaret (Aitziber Garmendia) eta George (Jon... [+]


Betiereko Wagner

'Tristan und Isolde' opera

Bilbao Orkestra Sinfonikoa. Zuzendaria: Erik Nielsen.
Bilboko Operaren Abesbatza. Zuzendaria: Boris Dujin.
Eszena zuzendaria: Allex Aguilera.
Bakarlariak: R. Nicholls, G. Hughes Jones, M. Mimika, E. Silins, C. Daza, D. Barcellona, J... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Argia Sariak banatuko ditugu gaur Usurbilgo Atxega Jauregian

Usurbilgo Atxega Jauregian, urtarrilaren 31n, hedabideetako, kulturgintzako eta erakunde publikoetako ehun lagun inguru bilduko dira. Bazkariaren ondoren, 16:00etan egingo da sari banaketa. Antton Mendizabalek egingo dituen azken garaikurrak jasoko dituzte saridunek... [+]


“Yoga onkologikoa xamurtasunean eta errespetuan oinarritzen da”

Prozesu onkologikoetarako tresnak lantzen ditu Paula Barrio yoga onkologikoko irakasleak: “Gorputzarekin eta lesionatutako zonaldearekin konektatzen dugu”.


Zestoan euskararen erabilera handitzea helburu, aisialdia doan baliabide urriko haurrentzat

Zestoan (Gipuzkoa), 2024ko irailaz geroztik, baliabide ekonomiko urriko haur eta gazteak bost kultur eta kirol ekintzen artean bat aukeratu, eta horretan doan aritu daitezke. Udalak dirulaguntzen araudia berritu du, haurren aisialdia eskubide bat dela argudiatuta. Aldaketarako... [+]


2025-01-31 | Euskal Irratiak
Ramuntxo Labat-Aramendi
“Duintasunez arituko gira; Ahetzeko herriko etxearen egoera egonkortu nahi dugu”

Lehen itzulitik bigarrenera, auzapezgotzara jauzi egin zuen Ramuntxo Labat-Aramendi abertzalearen zerrendak. Erdiespena "xinaurri lanari esker" egin zela uste du Labat-Aramendik. Ahetzen zerrendak bozen %44,39 lortu zuen urtarrilaren 12an eginiko behin betiko bozketan... [+]


Iruñean Laba elkartearen eta Windsor tabernaren lokalak bateratuko dituzte

Modu horretan, euskara eta euskal kultura hiriaren bihotzera eraman duen proiektuari egonkortasuna eta sendotasuna emanen diote.


2025-01-31 | Uriola.eus
Sukalde eta garbiketako grebaren lehen egunak %70etik gorako jarraipena izan du ostegunean, sindikatuen arabera

Ehundaka langile elkartu ostegunean Bilbon egin den giza katean “Lan baldintzak hobetu, hemen eta orain erabakita” lelopean.


Langile bat hil da Arbizun, lanean ari zela kamioi batetik karga gainera erorita

52 urteko altsasuar bat hil da ostegunean Arbizun lan istripua izan ostean, Nafarroako Foruzaingoak jakinarazi duenez. Urtea hasi zenetik Euskal Herrian lan istripu batean hildako laugarren langilea da. Ezbeharra herriko erdigunean dagoen etxebizitza bat zaharberritzeko lanetan... [+]


Greba Nafarroako hezkuntza publikoan
Ikasturteko hirugarren greba deialdia ere arrakastatsua izan dela diote sindikatuek

Ikasturtea hasi denetik hirugarren greba eguna izan da ostegunekoa Nafarroako Hezkuntza Publikoan eta goizeko mobilizazioen ondoren, LAB, Steilas, ELA eta CCOO –protestaren deitzaileak– pozik agertu dira. Euri jasak eta hotzak lagundu ditu etengabe irakasleak... [+]


Jerusalem ekialdean UNRWA debekatu izanak are gehiago zailduko du Gazarako laguntza

Urtarrilaren 30 honetan abian jarri du Israelek Jerusalem ekialderako UNRWA Palestinar Iheslarientzako Laguntza eta Lan Bulegoaren debekua. Urtarrilaren 15ean adosturiko su-etenari segi, bahituen eta presoen hirugarren trukea dute ostegun honetan.


2025-01-30 | Julene Flamarique
Erantzukizunak eskatuko dituzte Zaldibarko tragediaren bosgarren urteurrenean

Joaquin Beltran eta Alberto Sololuze gogoratzeko eta hondamendiaren erantzukizunak eskatzeko elkarretaratzea egingo dute igandean Zaldibarko Eitzaga auzoan. Luizia “enpresarien diru goseak” eragin zuela, eta Eusko Jaurlaritzak “ardura txikiena ere ez duela... [+]


Zigor gehiago espero dituzte Zarauzko EAJko zinegotzi ohiaren etxearen auzian

EAEko Auzitegi Nagusiaren epaiak ez duela "zirrikiturik utzi" dio SOS Talaimendi plataformak, eta "oraindik merezi duten legezko zehapena jaso ez duten zenbait erabaki arbitrario eta ia delituzko" geratzen direla adierazi du. Besteak beste, Zarauzko Udalak... [+]


2025-01-30 | Leire Ibar
Osasun publikoaren alde otsailaren 1ean Bilbon, Gasteizen eta Donostian kaleak betetzera deitu dute

Osasun Publikoaren Aldeko Herri Plataformak (OPA) manifestazioak deitu ditu otsailaren 1erako. Mobilizatzeko deia egin dute osasunaren pribatizazioari aurre egiteko, lehen arreta indartzeko, osasun arloko langileen baldintzak hobetzeko, prekaritateari aurre egiteko eta kudeaketa... [+]


2025-01-30 | Julene Flamarique
“Irabazi egin dugu”: Burlatako etxegabetzea gelditu du Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak

Genero-indarkeriaren biktima den emakume bat eta haren bost seme-alabak, horietatik hiru hemezortzi urte beherakoak, etxetik bota nahi izan dituzte ostegunean. Erabakia aurrera eramateko baldintzarik ez zegoela argudiatuta ez dute kaleratzea burutu, baina beste data bat... [+]


Eguneraketa berriak daude