Bestaren larru-airea


2021eko uztailaren 27an

Elkarren autoan ibili beharra omen daukagun honetan, metaforak sortzeko errota martxan jarri, eta oso larre motzekoak baizik ez zaizkit bururatzen; titulukoa, konparazione »hortaz, Larrun mendian dabilen pottokaren antzera alha ibilita aski ez duenak, ez dio honi askietsiko-. Larre motzekoak, edo bokaziorik gabeko apaiza salatzen dutenak: esaterako, elkarren autoan hainbeste buelta eman behar dugunez, biodramina -Iparraldean biodramine, ustez- ezinbestekoa zaigula. Ofizioaren ABCtik tira egin eta biodraminaren prospektua begiratu dut: bateraezina da alkoholarekin. Baneteguan ba, orain ulertzen dut «prozesuak» edo dena delakoak daukan itxura eskasa; bestaren larru-airea larua da, osasunez hain-hain ongi ere ez dagoela seinale. Nola moldatuko ziren Irlandan? Batek daki, baina garbi gera bedi Irlanda eta Euskal Herria ez direla alderatzeko modukoak; Irlandan ezkerrez gidatzen dute -Belfasten, bederen-.

Ni ere liburu bat bukatzen ari naiz egunotan, Denak hasperenka, Gianni Celatirena. Interesgarria da Celati. Interesgarriagoa da, oraindik ere, Celati, Lizarralderen itzulpen gozoa lagun, euskaraz eta euskal kulturaren bidez ezagutu ahal izatea. Celatik denbora-pasarako balio du, baina denbora-pasa baino zerbait gehiago da. Erraz irakurtzen da, baina ez da literatura erraza -zer da literatura erraza?-. Zailak dira definizioak. Nik esango nuke esperientzia kolektiboari zentzu bat ematen dioten literaturak interesatzen zaizkidala, zerbait esateagatik. Baina horrelakorik ezinezkoa ohi da gutxieneko irakurle-masarik gabe. Zer pentsatuko dute honetaz Montenegron? Ez dakit, baina seguru asko berdin da, Montenegro eta Euskal Herria konparatu nahi izatea delirium tremensek jota dagoenaren eldarnioa baita.

Dena den, Celati interesgarria da, baina epigono bat da; une katartiko batean bizi eta sortu ziren idazle eta sortzaile handien (Calvino, Pavese, Sciascia, Pasolini...) epigonoa. Talentu handiagoa du Calvino batek Celati batek baino, edo bizi izan diren une historikoen esperantza, ilusio eta ikuspegi diferenteek -alemanak Italiatik bota, katarsi-unea; arrazoi demokratikoaren usteltze erabatekoa, eszeptizismoa- egin dute bata bestea baino handiagoa -edo ezagunagoa, behintzat?-. Horregatik esaten nuen esperientzia kolektiboarena eta hori guztia. Zer usteko dute auzi honetaz Quebec-en? Berdin da, edozer uste izanik ere, jakin badakit ez duela Euskal Herrirako balio.

Hortaz, zer literatura-klasek ematen ahal dio zentzua, egun, gure esperientzia kolektiboari? -edo gure esperientzia kolektiboei idatzi beharko nuke?- Hori jakiteko ez da erantzun beharko dugun galdera bakarra, baina bai galderetako bat, noski, honako hau: zer larru-aire harrapatzen diogu bestari? Honaino konforme. Gero, ordea... Bestearen larruazalaren bestaldean ulertezintasunezko eremu zabalak irekitzen dira. Eta guk irakurle gutxi dauzkagu.

Beldur naiz, ordea, bizkorregi eta urrutiegi iritsi nahian ez ote nabilen lehenengo honetan, eta galdera gehiegi eginda, gauza askoz oinarrizkoagoak ahaztuta. Esaterako, oinarri-oinarrizkoena: nola moldatzen gara, nola moldatzen da jendea, gaur egun, irakurtzeko? Ni hasi naiz nire irakurketa tokiak -aitortzeko modukoak- zerrendatzen: komuna, autobusa, dentistaren kontsulta, sukaldea -espagettiei eragiten diedan bitartean-, ohea... Eta kontuz, hemen metafora gutxi, hizkuntza orori berez dariona baizik ez. Eta, bide batez, nola moldatuko dira Eslobakian? Igoal da, mundu guztiak daki Eslobakiako errealitatea eta Euskal Herrikoa oso desberdinak direla.


Azkenak
2024-12-19 | Leire Ibar
Ia urtebete daramate soldatarik gabe Bilboko ikastetxe bateko langileek, funts putre batek eraikina erosi ondoren

Scientia funts pribatuak Bilboko San Pedro Apostol eskola erosi, eta langileen eskubideak eta hezkuntzaren kalitatea hondatu dituela salatu dute. Bederatzi hilabete daramate langile batzuk soldatarik gabe, eta Eusko Jaurlaritzaren esku-hartze eza kritikatu dute.


2024-12-19 | iametza
Iametzak programatzailea behar du

ARGIAren taldeko kide den Iametza teknologia berriak erabiltzen dituen komunikazio enpresa da.


Hezkuntzako ratioak jaisteko eskaera Nafarroako Legebiltzarrera eramango dute gurasoen plataformek

Sortzen eta Ratioak Jaitsi 0-18 elkarteek Legegintzako Herri Ekimen bitartez egin dute eskakizuna eta alderdi guztiek agerraldia onartu dute. Europar Batasunak Foru Gobernuari ratioak murrizteko egindako gomendioan du oinarria nafar gurasoen aldarrikapenak.


2024-12-19 | Gedar
Europan, pentsiodunen %13k jarraitu behar dute lanean

Erretiroa hartu berri dutenen %4,9k uztartu behar dituzte pentsioa eta lanen bat Espainiako Estatuan. Estonian %55 dira.


2024-12-19 | Axier Lopez
Palestinaren askatasunaren aldeko 10 orduko elkarretaratzea egingo dute Lekeition

Israel entitate sionista Palestinan egiten ari den "genozidio eta sarraski terrorista" salatzeko Lekeitioko hainbat eragilek txandakako hamar orduko elkarretaratzea egingo dute abenduaren 28an.


Ernairen kontrako 290.500 euroko isunak indargabetu ala nabarmen apaltzea onartu dute epaileek

Isunak baliogabetzeko helegitea jarri zuten Ernaiko gazteek eta arrazoi eman die epaileak. Naiz-ek eman du epaiaren berri eta ostegun honetan 10:30ean eginen du prentsaurrekoa Ernaik, zehaztapen guztiak plazaratzeko.


2024-12-19 | Julene Flamarique
TikToken karbono-aztarna Greziako urteko emisioa baino handiagoa da, ikerketa baten arabera

Sare sozialik opakoena da TikTok: ez du bere isurketei buruzko daturik argitaratzen. Gainontzeko sare sozialek baino gehiago kutsatzen du. 2030erako "karbono neutral" bilakatzeko konpromisoa hartu duela esana du.


Denboraren harrizko gurpila Iruñeko katedralean

"Pictura est laicorum literatura", utzi zuen Umberto Ecok idatzita, Il nome della rosa eleberrian. Irudien bidez mintzatzen da herria, hitzez baino maizago. Artearen funtzio narratiboa nabarmena da Erdi Aroko irudietan, egungo begiekin zail gerta daitekeen arren haiek... [+]


Sare sozialak
X utzita, nora joko dugu orain?

“eXodoa” gertatzen ari da egunotan sare sozialetan. Erabiltzaile ugarik X plataforma uztea erabaki –Elon Musk enpresariaren eskutik izandako eboluzio “toxikoaz” kokoteraino– eta Mastodon edota Bluesky-ra egin dute jauzi. Proiektu horiei begira... [+]


Ertzaintzaren euskarazko arreta bermatzeko eskatu dio Arartekoak Jaurlaritzari

Ertzain patruila batek hizkuntz tratu desegokia eman diela salatu dute Donostiako bi herritarrek. Isuna jaso zuten, behin eta berriz euskaraz artatuak izateko eskatu ondoren. Arartekoak kargu hartu dio Ertzaintzari.


Kilometro zero

Berriki Pierre Carles dokumental egile engaiatuaren azken lana ikusteko aukera izan dut. Guérilla des FARC, l'avenir a une histoire (FARC gerrilla, etorkizunak historia du) du izena eta Kolonbian mende erdi baino gehiago iraun duen gatazka armatuaren kontakizun... [+]


Alerta laranjak

Valentziako tanta hotzaren kudeaketa txarrak aldaketa ekarri du muturreko eguraldiagatik izan daitezkeen alerten inguruan, “neguko” lehenengo denboraldian agerian geratu den bezala. Hego Euskal Herrian ibaiek gainezka egingo zutelako mehatxuaren aurrean, hainbat... [+]


Materialismo histerikoa
Zuentzat

Araiak esan dit zuei idazteko. Esan dit, utzi baino lehen (aurten egingo dut), nire testu bat eraman nahi dizuela, nik ez dizuedala inoiz eraman, eta merezi duzuela, harro sentituko zaretela nitaz. Ezin da horrelako aukera bat galtzen utzi. Ez dakit jada esan ez dizuedan zer... [+]


Eguneraketa berriak daude