argia.eus
INPRIMATU
Estatut: nahi eta ezin
Xabier Gurrutxaga 2021eko uztailaren 19a
Tinelleko Akordioa ez zen bakarrik gobernu programa bat; ez zen PSC, ERC eta ICVren arteko gobernua osatzeko hitzarmen huts bat. Zerbait gehiago izan nahi zuen. Barrura begira, nazioa egiteko eta hezur-mamitzeko beste eredu bat nahi zuen izan. Hain zuzen, ezkerreko katalanismoaren eredu integratzailearen eskutik pujolismoak azkeneko hogeita hiru urtetan suposatu zuen ereduaren alternatiba gisa ikusten zuten beraien burua. Independentistak eta federalistak bat eginda ustezko katalanismo berri horren inguruan; naziogintza eta ezkerreko politika uztartu nahi zituena, alegia. Kanpora begira ere hiruko gobernuak Estatuko botereekiko harreman berriak lantzea zuen helburu. Espainiaren plurinazionaltasunaren izenean Kataluniak bere leku propio eta eraginkorra lortu nahi zuen estatu espainiarraren gidaritzan. Dudarik gabe, ekimen honek saio berri bat suposatzen zuen eta egiaren izenean esan behar da hasieran ikusmin eta ilusio handiak sortu zituela. Ez zegoen tamaina berdineko aurrekari historikorik, gerra garaiko ezkerreko gobernua kenduta. Beraz, ilusiotik at, inongo berme objektiborik ez zeukan «laborategiko» esperimentu honek. Izan ere, Kataluniako sozialisten eta errepublikanoen artean ez baitzegoen politikagintzan hurbiltasun praktiko handirik. Egiaren izenean esan behar da, aurreko arrazoi horiek kontuan izanda ere, Tinelleko Akordioa posible egin zuen arrazoi sendoenetako bat Aznar presidentea izan zela. Hobeto esanda, hark ordezkatzen zuen espainiar erasoa izan zen akordiorako akuilua.

Begi-bistakoa da apustu politiko honek izaera estrategikoa zuela eta ondo ateraz gero, dudarik gabe, aldaketa sakonak eta joera berriak eragingo lituzkeela Katalunian eta Estatu mailako politikagintzan. Eragin zitzakeen joera berri horien munduan murgilduta honako bi hauek azpimarratuko nituzke. Alde batetik, Tinelleko hitzarmenak PSCren subiranotasuna indartzen zuen PSOErekiko, horrek berarekin ekarri zitzakeen larrialdi eta krisi politiko guztiekin. Bestalde, Esquerraren bilakaera politikoa azkartu zezakeen, independentismo ideologikoaren esparrutik federalismoaren itxura juridiko-politikoa har dezakeen subiranotasun pragmatiko baterantz. Zer esanik ez bilakaera hau ere ez zegoela krisialdietatik libre azken gertakizunek ongi erakutsi diguten bezala.

Gauza jakina zen hiruko gobernuaren apustuak berarekin zeramala CiUren protagonismoaren ahultzea eta, beraz, normaltzat jo beharko genuke Artur Masen erakunde politikoa ez zela geldirik egongo egoera berriaren aurrean, eta ahalegin guztiak eta bi egingo zituela hirukoaren baitan orratzak sartzeko.

Indartzen eta ahultzen zituen joera politiko horiek ikusita, normala da baita ere pentsatzea hiruko gobernu horrek ez zuela PSOEren barruko jende askoren babesa eta laguntza jasoko. Adibidez, gizartearen gainetik, eta kasu konkretu honetan katalandar hiritarren borondatearen gainetik, berdintasunaren izenean, Estatuaren funtzioa jartzen dutenena. Alegia, sozialista jakobinoena. Korronte horretakoa ez izanagatik ere, hiruko gobernua ez zen Felipe Gonzalezen gustukoa, aukerak baino arriskuak gehiago ikusten bai zizkion. Maragall presidentea zen ekimen honen euskarririk nagusiena, Carod Rovirarekin batera. Zapaterorena, berriz, ikuskizun zegoen, batez ere kontuan izanik hirukoa osatu zenean bera oraindik ez zela Espainiako gobernuburu, eta orduan eman zion babesa oposiziotik emandakoa zela. Gero nabarmen gelditu da Zapaterok, arrazoi asko medio, CiUren protagonismo politikoa indartzea erabaki zuela momentu batetik aurrera, jakitun izanik gainera, estrategia horrek krisian jar zezakeela hiruko gobernua. Urtarrilaren 21ean, Artur Masekin Estatut berriaren inguruan egindako akordioa izango da Zapateroren irizpide aldaketaren seinalerik nabarmenena. Egun horretatik aurrera gertatutako guztiak hirukoaren nahia eta ezina besterik ez du adierazten. Batez ere, Esquerra Republicanako buruzagien ingenuitatea eta umekeria politikoa. Izan ere, errepublikanoen haserrearen arrazoi nagusi-nagusia ez baita estatutu berriarekiko desadostasuna -begi-bistakoa da hori ere badagoela- baizik eta Zapateroren eskutik CiUk eta batez ere Artur Masek hartu duten protagonismoa. Urte batzuk pasatzen direnean, segur aski ohartuko dira non eta zertan sartu zuten hanka.