Nerea Arrese: «Eskubideak ezin dira erdizka utzi, bermatuak dira edo urratuak»


2021eko uztailaren 12an
* Nerea Arrese Bai Eskolak Euskalduntzeari ekimeneko koordinatzailea da.


Ekimenaren helburu nagusia ikasleen osoko euskalduntzea bermatuko duen prozesua zabaltzea da. Helburu eskuragarria al da?
Zalantzarik gabe. Helburuak ezin ditugu egun dagoen borondate faltaren eta politiken arabera zehaztu, horien baitan ez litzateke eskuragarria izango. Eskoletan egiturazko aldaketa aldarrikatzen dugu eta jendartea mugitu nahi dugu horren alde. Horrenbeste urtetako lege eta politikek ez dute ikasleen euskalduntzea ekarri, ezta etorkizunean ekarriko ere. Beraz, jendarteak, lehenago egin duen bezala, eskaera indartsua egin behar du euskalduntzearen alde eta urratsak eragin. Euskararekiko dagoen atxikimendu sozialean sinesten dugu, ezbairik gabe.

Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza sailburu Tontxu Camposek eskolarako hizkuntz ereduen sistemari dagokionez, 2007an erabaki bat hartuko duela hitz eman du. Nolako proposamena espero duzue?
Ez dakigu, baina espero dugu euskaldunduko duen politika baten eskaerari erantzutea eta azken batean hizkuntza eskubideak behingoz bermatzeko baliagarria izatea. Kanpainak eskaera hori Euskal Herri osora begira bideratuko du eta gure asmoa instituzio guztietan eragitea da, baita Eusko Jaurlaritzan ere. Guk ez dugu txosten batean jasotako proposamen adostu bat aurkeztuko, baina kanpainaren eskaera argia da eta Eusko Jaurlaritzari ere euskaldunduko duen politikaren eskaera egiten zaio. Eurei baitagokie herritarren hizkuntza eskubideak bermatzeko neurri politikoak hartzea.

Sinadura bilketa egin duzue otsailetik maiatza bitartera. Zer balorazio egiten duzu orain artekoa ikusita?
Balantzea ona da. Alde batetik, eragileen artean lorturiko adostasuna eta elkarlana azpimarragarria da. Euskal Herriko hezkuntza eta euskalgintzako 16 eragile biltzea urrats oso garrantzitsua da. Bestalde, azpimarragarria da herriz herri egiten ari den lan handia. Jende ugari murgildu da kanpainan eta milaka herritarrek euren sostengua erakutsi die. Honekin batera, eztabaida soziala aipatuko nuke. Egun, hezkuntzaren arloak bizi duen egoera kezkagarri eta larriaren inguruan kontzientzia argia dagoela ikusten ari gara eta aldaketaren beharra erroturik dagoen ideia da.

Sinadura bilketa: ekimen sinbolikoa ala ekimen praktikoa?
Sinadura bilketak helburu ezberdinak ditu: lehenik, jendartean kontzientzia eragin eta eztabaida soziala piztea. Bigarrenik, sinadura bilketak instituzioengan eta alderdiengan eragiteko balio praktikoa dauka. Milaka herritarrek euren iritzia emanda, arduradun politikoek ezin diote eskaera horri bizkarra eman. Gure asmoa da euskal herritarren gogoa eta sinadurak aurrez aurre jarri eta aldaketa eskatzea. Eskaera sozialak aldaketak eragiten dituela argi dugu. Ezinbestekoa da.

Gizartearen sostengua jaso duzue, baina politikariena?
Oraingoz ezer gutxi adierazi dute. Badugu asmoa eurengana jo eta kanpainaren amaiera aldera aldarrikapenarekiko aldekotasuna eskatzeko. Oinarrizko eskubideak aldarrikatzen ari garenean, nork esan behar digu horrekin ez datorrela bat? Baina, are eta larriagoa izango litzateke milaka sinadura mahai gainean izanda, horrekin bat ez egitea. Orduan jendartearen nahiari uko egingo liekete. Guk uste dugu politikariek garbi adierazi behar dutela euskalduntzearen aldeko borondatea eta hori neurri politiko garbi eta ausartekin erakutsi behar dute.

16 eragilek eman diote babesa ekimenari. Udalbiltzak ere atxikimendua erakutsi du. Helburuan bat egin arren berau erdiesteko bide ezberdinak proposatuko dituzte.
Euskalgintzan eta hezkuntzan lanean ari diren eragile gehienek bat egin dute helburuarekin. Bakoitzak bere lan eremutik eragiten du eta izaera ezberdinetako lan formak ditu. Guztietatik eragin behar da eta helburu berdinaren bidean osagarriak izan behar dira. Baina garrantzia eman behar diogu lortu dugun batasunari. Guztiok bat gatoz honekin: euskara ezagutzea herritar guztien eskubidea da eta eskolak eskubide hori bermatu behar die belaunaldi berri guztiei Euskal Herri osoan.

Eskolak ez du euskalduntzen. Hala ere, erantzukizuna ez dagokio soilik eskolari, hau da, eskolak ez baldin badaude euskararen erabilera eragiten duten eremuez inguratuta nekez euskaldunduko dira gazteak, ala?
Horretan inork gutxik egiten du zalantza. Guk ere ez. Nahikoa da kanpainarekin bat egin dugun eragileon izaera, ibilbidea eta lan eremuak ikustea horretaz jabetzeko. Baina eskolak, euskararen kontrako ordezkatze prozesuan funtsezko papera bete duen bezala, gure herriaren berreuskalduntzean ere lehen mailako funtzioa betetzen du.

Hizkuntz ereduen sistemaren xedea elebitasun orekatua lortzea da. Aitzitik, ikasleen %32 baino ez da euskalduntzen. Hizkuntz ereduen sistema gainditzea nahikoa al da arazoa konpontzeko?
Beste elementu batzuk ere kontuan hartu behar dira, baina ereduen sistema gainditzea beharrezkoa da egoera konpontzeko. Begibistakoa da jendarte esparru zabaletan eragin beharra dagoela, euskarak espazio berriak irabazi behar dituela, herri euskalduna maila guztietan egin behar dugula. Baina %32tik %100era igarotzeko, politikaren gainditzea ezinbestekoa da. Eskubideak ezin dira erdizka utzi. Bermatuak dira edo urratuak. Gaur gutxienez %68ri urratzen zaizkio eta horren jatorri nagusia egungo sisteman dago.

Joxerra Garziak hauxe zioen duela gutxi aldizkari honetan: «Hizkuntza ikasten da normalduta balego bezala, eta honek kalte egin dio euskarari. Agian guri hezkuntza anormal bat dagokigu». Ados zaude adierazpen horrekin?
Ez dut uste euskara normalduta balego bezala ikasten denik. Nire ustez, oso lotua dago bakoitzak duen kontzientzia mailarekin eta euskaldun izateari ematen dion garrantziarekin. Hala ere, normaltasun egoera batean gaudenaren sentsazioa badagoela uste dut. Hau, bereziki, elebitasunaren aldeko diskurtso eta politika egiten dutenek eta euskararen kontrakoek eragindako anestesiatze lana izan da. Egoeraren larritasuna ezkutatu eta ongi goazela esatearen beste ondorio bat dela esango nuke.

Azkenak
Lineal A idazkunik luzeena

Lineal A duela 4.800-4.500 urte erabilitako idazkera minoikoa da. Berriki, Kretako Knossos jauregi ezagunean, bolizko objektu berezi bat aurkitu dute, ziurrenik zeremonia-zetro gisa erabiliko zutena. Objektuak bi idazkun ditu; bata, kirtenean, laburragoa da eta aurkitutako... [+]


Gizonak frontera, emakumeak zubira

Londres, 1944. Dorothy izeneko emakume bati argazkiak atera zizkioten Waterloo zubian soldatze lanak egiten ari zela. Dorothyri buruz izena beste daturik ez daukagu, baina duela hamar urte arte hori ere ez genekien. Argazki sorta 2015ean topatu zuen Christine Wall... [+]


Resako aztarnategia Andosillan
Ebroko muga zaharraren lorratzetan

Nafarroako Erriberako Andosilla herrian, sorpresa ugari ematen ari den indusketa arkeologikoa egiten ari dira Aranzadiko arkeologoak eta herritar boluntario taldeak. Resako aztarnategian orain arte oso ezezaguna zaigun Goi Erdi Aroko gizarteak hobeto ulertzeko aztarnak aurkitu... [+]


Pippi Kaltzaluzek 80 urte bete ditu, beti bezain iraultzaile

Pippi Kaltzaluzeren istorioak lehenengoz kaleratu zirenetik 80 urte bete direla-eta, leku berezia eskaini diote Boloniako Nazioarteko Haur eta Gazte Liburu Azokan. Azkarra, independentea, errebeldea, lotsagabea, menderakaitza, apur bat basatia, sormen handikoa, ausarta eta... [+]


Trans Pertsonen Lehen Mailako Arretako Zerbitzuak jarriko ditu abian Osakidetzak

Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako trans pertsonei zuzendutako protokolo asistentziala eguneratzea da helburua. Lehen Mailako Arretako Taldeak (LMAT), trans pertsonentzako Lehen Mailako Arretako Zerbitzu berriak (tLMAZ) eta Gurutzetako Unibertsitate Ospitalean dagoen Genero... [+]


Osakidetzako datuen kontraesanak: itxaron-zerrendak behera, herritarren kexak gora?

Jaurlaritzak ziurtatu du itxaron-zerrendak bi hilabetetik behera jaitsi direla azken hiruhilekoan. Manu Lezertua EAEko arartekoak, berriz, beste datu bat nabarmendu du herritarren kexei buruzko urteko txostenean: Osakidetzari dagozkion kexak %70 igo dira, eta batez ere... [+]


“Neutrotzat aurkezten dena, egiaz, ideologia nagusiaren konplizea da”

Gozamen aparta bezain deskribatzeko zaila dakar, norbaiten hitzak irakurri edo entzun ostean, zera pentsatzeak: “Horixe zen neu aurreko hartan azaltzen saiatu nintzena!”. Idazlea eta itzultzailea da María Reimóndez, eta galegoz aritzen da, hizkuntza... [+]


Unibertsitate pribatuak sortzeko baldintzak gogortu nahi ditu Espainiako Gobernuak

Ugaritu diren “txiringito pribatuei” muga jartzeko asmoz, unibertsitate berriak sortzeko baldintzak gogortu nahi ditu Espainiako Gobernuak. Euskal Herrian polemika artean jaio zen azken unibertsitate pribatuak adibidez, Gasteizko Euneizek, gaur gaurkoz ez ditu... [+]


2025-04-02 | Cira Crespo
Espainiako bandera

Juan Bautista Bilbao Batxi idazleak barku batean egiten zuen lan, eta bere bidaietako kronikak bidaltzen zituen Euzkadi egunkarira. Horri esker, XX. mende hasierako mundu osoko kronika interesgarriak ditugu, euskaraz. 1915eko ekainean, hain zuzen, Murtzian egin zuen... [+]


Segurtasuna, etorkinak eta beldurra

Segurtasun falta dagoen irudipena handitu dela azaldu du Eustaten azken txostenak. Gurean, Trapagaranen, Segurtasuna orain, delinkuenteen aurka manifestaziora deitu dute herritar batzuek.

Bi izan dira sentsazio hori zabaltzeko arrazoiak. Batetik, udalak Udaltzaingoaren... [+]


Haurtzaroaren denbora

Haurtzaroaren amaiera eleberri distopikoa idatzi zuen Arthur Clarkek, 1953. urtean: jolasteari utzi dion gizarte baten deskribapena. Eta ez al da bereziki haurtzaroa jolasteko garaia? Jolasteko, harritzeko, ikusmiratzeko eta galdera biziak egiteko unea. Ulertzeko tartea zabalik... [+]


2025-04-02 | Castillo Suárez
Erantzunak

Badira etxebizitzak saltzeko atarietara harpidetuta daudenak, etxe bat erosi nahiko luketelako. Tarteka etxeak ikusteko hitzorduak ere egiten dituzte, eta seguru nago saltzaileak badakiela pertsona horiek ez dutela etxea erosiko, ez bisitan etxeari aurkitzen dizkioten baina... [+]


2025-04-02 | Ula Iruretagoiena
Lurraldea eta arkitektura
Hirigintza militarra

Berriki zabaldu da Gazako lurralderako Egiptok egindako hirigintza-antolaketa plana. Marrazki batean jaso dira etorkizuneko kale, eraikin eta iruditeria, oraindik metraila eta lehergailuen usaina darion errealitate baten gain. Hirigintza proposamena, beste bonba jaurtiketa bat... [+]


Eguneraketa berriak daude