Torturatuak: Estatuak aitortu gabeko biktimak
Torturaren zantzuak ere beste hildakoen baitan ageri izan dira: besteak beste, Esteban Muruetagoiena, Xabier Kalparsoro edota Gurutze Iantzi ditugu gogoan. Frankismoan jada, Amparo Arangoaren kasua ezaguna egin zen torturen zantzuak argazkietan agertu zirelako. Azken bost urteotan, Iratxe Sorzabal, Juan Karlos Subijana edota Unai Romanoren tortura zantzuak agertu dira argazkietan. Zantzuak luzerako dira noski: «Arrautza frijitu moduko bi soilgune egin zizkidaten, orain txikiagoak dira baina ile asko joan zait horietan. Ezker belarrian entzumena galdu dut, eta beldurra, gutxi-asko, beti daramazu».
Romanok dioenez, tortura kasu berriak agertzen direnean bizi da gaizkien torturatua izan dena. "Guk ikusita dauzkagu, baina zuek zuen barruan daramazu" diotso Arregik Romanori. «Unairi gertatua ikusi genuenean, beste bat, norbaiti tokatu behar zitzaion-eta. Gurea hil zuten, baina Unairena ikusita ez zela hiltzetik urrun izango pentsatu genuen etxean, beste hainbeste gerta zekiokeela alegia» dio Joseba Arregi zenaren arrebak.
Torturaren praktika ez da gelditu eta Espainiako Estatuak ez du halakorik denik onartzen: «Guk kaleko babesa jaso genuen, lagunengandik eta herriarena orobat. Instituzioetatik ez zaigu inor inoiz hurbildu ordea». Maribi Arregirekin batera Valentin Tolosa senarra dugu solasaldian. Orduko espetxe politikaren ondorioz senitartekoek jasaten zuten egoera gogorarazi digute Tolosa eta Arregiren etxean: «Josebaren gauzen eske joan ginen kartzelara eta irainak besterik ez genituen entzun. Handik alde egiteko esan ziguten guardia zibilek».
Arregi Izagirre sendian zazpi anaia-arreba ziren, ama bizirik zen artean: «Amak semea galdu ondoren horrelakoak bizi behar izatea ere. Pentsa zer sentituko zuen!».
Iñaki Esnaola abokatuaren bitartez jarri zuten heriotzaren salaketa: «Baina ez zen deus lortu, kasua laster artxibatu zen. Guardia zibil bi auzipetuak izan ziren baina ez zuten kartzela zapaldu ere egin. Bizpahiru hilabetetan artxibatu zuten kasua».
Orduko prentsan jasoa denez, 73 guardia zibilek parte hartu zuten ETAko Joseba Arregi militantearen itaunketan: «Auzipetuak izan zirenetako bat polizia-inspektore omen da Kanariar Uharteetan eta bestea Erdialdeko Amerikako herrialde batean kargudun diplomatikoa. Dominak jaso izan dituzte zigorren ordez» dio Maribi Arregik.
Torturaren zantzuak modu desberdinetan atera dira argitara. Arregirenak, hil zelako edo halabeharrez. Unai Romanorenak, zorionez, berak azal diezazkiguke: «Instrukzioko epaileari esan nion argazki batzuk atera zizkidatela kartzelara sartu aurretik. Eskatuko zituela esan zidan. Ez nuela uste emango zizkiotenik esan nion. Berak baietz ordea eta halaxe gertatu zen. Abokatuen eta epaileen bitartez lortu genuen argazkiak ateratzea. Irudiak ikaragarriak egin zitzaizkidan».
Salaketa Madrilgo XXV. Instrukzio Epaitegian jarri zuten abokatuek: «Deklarazioa hartzera deitu ninduten, baita buruko zauriak ikusi ere. Mediku forentsearekin hitz egin zuen epaileak. Jarraipena egiteko agindu zion, proba piloa egin zizkidaten, baita deklarazio piloa hartu ere medikuei. Guardia zibilak ere galdekatuak izan ziren, baita nirekin zeuden presoak ere».
Kasua luzez egon zen isilean. Abokatuek eginahalak egin arren, epaitegiak orain urte erdi bat artxibatu zuen kasua. Abokatuek helegitea jarri zuten eta, berriz ere, orain hilabete bi kasua artxibatua izan da. Kasua Epaitegi Konstituzionalean dago, atzera eta aurrera.
Torturatuak, bien bitartean, hamaika gorabehera bizi du. Romanoren kasuan txosten andana egin da, horietako bat Francisco Etxeberria forentsearena. Etxeberriak TAC mediku »eskaner bidez eginiko ekografia» baten bidez egindako azterketari garrantzia berezia eman zion. Guardia zibilek diotenez, Unai Romanok bekoz hartutako kolpe baten ondorioz egin zuen buruaren atzeko zauria, paretaren aurka jo ondoren. Etxeberriak TAC azterketa ikusita, horiek ezin direla horrela inondik inola egin adierazi zuen: «Burua ubelduz beteta neukan, aurrean, alboan, atzealdean... eta bekoz emandako kolpeen ondorioz egin nituela?». Forentseak Guardia Zibilaren teoria atzera bota zuen. Alabaina, Entzutegi Nazionaleko Magistraturak Ana Aizcorbe forentsearen txostena hartu zuen aintzakotzat.
Tortura nozitu ostean, biktima borrero izatera pasa da. Nola bizi du hori torturatuak?: «Ikaragarria da, ez? Torturaren inpunitatearekin bukatzeko eta inkomunikazioa bertan behera geldi dadin saiatzen ari naiz eta torturatua izatetik nire aurkako akusazioak jasatera pasa naiz». Oraindik ez omen du denborarik izan gertatzen ari dena asimilatzeko, hala ere, horrekin ere bizitzen ikasi behar dela diosku Romanok. «Hori bigarren aldiz torturatzea da, hori ere tortura da» dio Arregik.
Akusatzaile izatetik akusatu izatera pasa da Unai Romano. Familia eta lagunen elkartasunari esker ari da aurrera egiten, baita TATen laguntzaz torturaren inpunitatea salatzeko gogotsu: «TATekoak lehen egunetik izan dira nirekin, abokatua, medikua edo psikologoa eskaini dizkidate. Eskerrak besterik ez ditut eurentzat».
Eusko Jaurlaritzako Giza Eskubideen Batzordean agertu da berriki Unai Romano. Ezker Abertzalea taldearen eskariz inkomunikazioa desagerraraztea eskatu du Romanok. EAJ, EA, EB-Berdeak eta Aralarrek Guardia Zibilak bere aurka jarritako salaketa gaitzesteko legez besteko proposamena aurkeztu zuten bestalde: «Talde hauek elkartasuna adierazi didate. PSE-EEk torturaren aurka dagoela dio, baina legeak esaten duenera mugatzen da, epaileak esaten duenari kasu egin behar zaiola dio, alegia. PPk aldiz, ez neukala zilegitasunik ez sinesgarritasunik esan zidan agerpenean». Legebiltzarrean egon zen egunean ABC egunkariak idatzi zuena lekuko: «El Parlamento deja que un etarra hable de 'torturas' que él mismo se aplicó». Romanok TATeko abokatuekin batera jardun zuen Legebiltzarrean. TATen iritziz, Auzitegi Nazionalaren jarrerak eta inkomunikazioaren aukerak errazten dute torturaren aplikazioa.
Presoen eta euren senideen egoera gogoratu dute uneon: «Espetxean daudenak biktimak bihurtu dituzte, begira zenbat preso ari den hiltzen! Eta bidean euren familiako zenbat kide. Horiek ere biktimak dira».
Estatuak onartuko ote ditu biktima guztiak ordea: «Nik uste baietz. Orain zaila da, ez du tortura dagoenik onartzen ez torturatuak, baina urteen poderioz onartu beharko ditu. Normalizazio prozesuak aurrera egiten badu, onartu beharko gaitu, beste gatazketan onartuak izan dira. Horrela beharko luke behintzat» diote solaskide biek.
Bake eta normalizazio prozesuaz bi hitz eskaini digute azkenik. Unai Romanok: «Nik esperantzaz bizi dut egoera, azken gertaerek giroa nahastu dute, baina prozesuak aurrera egingo duen esperantza daukat. Esperantza horrekin altxatzen naiz egunero». Maribi Arregik: «Itxaropen gabe ezin gara bizi, Irlandan lortu bazuten... Baina bien bitartean gauza txar asko pasako dira zoritxarrez».
Heriotza-zigorra eskatzeko argudio gisa, "indarkeria politikoko ekintza" izan zela adierazi du AEBetako Fiskal Nagusiak.
Palestinarekin Elkartasuna plataformaren ekimenez, txirrindularitzarekin lotura duten 70 bat pertsonak eskatu dute talde sionistak ez dezala txapelketan parte hartu, eta lortu dute.
Ion Aranburu koma egoeran eta ZIUan ingresatuta egon zen hainbat astez, erasoaren ondorioz.
Lekukotasunak, autopsia txostenak eta atxiloaldian izenpeturiko adierazpenak bildu ditu The Independent komunikabide britainiarrak. 2023ko urriaren 7az geroztik 70 palestinarrek dute bizia galdu Israelgo presondegietan. Palestinar presoen alde dabilen Addameer elkartearen... [+]
Kutxa Banku Fundazioak adierazi du Kutxabankeko presidentearen adierazpenek ez dutela fundazioaren pentsamoldea islatzen, "Hizkuntza aniztasuna beti da aberastasun iturri, nekez izan daiteke oztopo", argudiatu dute.
Lineal A duela 4.800-4.500 urte erabilitako idazkera minoikoa da. Berriki, Kretako Knossos jauregi ezagunean, bolizko objektu berezi bat aurkitu dute, ziurrenik zeremonia-zetro gisa erabiliko zutena. Objektuak bi idazkun ditu; bata, kirtenean, laburragoa da eta aurkitutako... [+]
Londres, 1944. Dorothy izeneko emakume bati argazkiak atera zizkioten Waterloo zubian soldatze lanak egiten ari zela. Dorothyri buruz izena beste daturik ez daukagu, baina duela hamar urte arte hori ere ez genekien. Argazki sorta 2015ean topatu zuen Christine Wall... [+]
Nafarroako Erriberako Andosilla herrian, sorpresa ugari ematen ari den indusketa arkeologikoa egiten ari dira Aranzadiko arkeologoak eta herritar boluntario taldeak. Resako aztarnategian orain arte oso ezezaguna zaigun Goi Erdi Aroko gizarteak hobeto ulertzeko aztarnak aurkitu... [+]
Pippi Kaltzaluzeren istorioak lehenengoz kaleratu zirenetik 80 urte bete direla-eta, leku berezia eskaini diote Boloniako Nazioarteko Haur eta Gazte Liburu Azokan. Azkarra, independentea, errebeldea, lotsagabea, menderakaitza, apur bat basatia, sormen handikoa, ausarta eta... [+]
Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako trans pertsonei zuzendutako protokolo asistentziala eguneratzea da helburua. Lehen Mailako Arretako Taldeak (LMAT), trans pertsonentzako Lehen Mailako Arretako Zerbitzu berriak (tLMAZ) eta Gurutzetako Unibertsitate Ospitalean dagoen Genero... [+]
Jaurlaritzak ziurtatu du itxaron-zerrendak bi hilabetetik behera jaitsi direla azken hiruhilekoan. Manu Lezertua EAEko arartekoak, berriz, beste datu bat nabarmendu du herritarren kexei buruzko urteko txostenean: Osakidetzari dagozkion kexak %70 igo dira, eta batez ere... [+]
Gozamen aparta bezain deskribatzeko zaila dakar, norbaiten hitzak irakurri edo entzun ostean, zera pentsatzeak: “Horixe zen neu aurreko hartan azaltzen saiatu nintzena!”. Idazlea eta itzultzailea da María Reimóndez, eta galegoz aritzen da, hizkuntza... [+]
Ugaritu diren “txiringito pribatuei” muga jartzeko asmoz, unibertsitate berriak sortzeko baldintzak gogortu nahi ditu Espainiako Gobernuak. Euskal Herrian polemika artean jaio zen azken unibertsitate pribatuak adibidez, Gasteizko Euneizek, gaur gaurkoz ez ditu... [+]
Segurtasun falta dagoen irudipena handitu dela azaldu du Eustaten azken txostenak. Gurean, Trapagaranen, Segurtasuna orain, delinkuenteen aurka manifestaziora deitu dute herritar batzuek.
Bi izan dira sentsazio hori zabaltzeko arrazoiak. Batetik, udalak Udaltzaingoaren... [+]