Ihesi: Landarbasotik Urdaburura
Listorretatik abiatu eta metro batzuk aurrerago, beste atseden leku bat topatuko dugu, Barrengoloia. Barrengoloira iritsi baino lehen, eskuinera, aldapan behera doan errepidea dago. Kartelak "Aitzpitarteko haitzuloak" dio. Aldapa behera bukatzean, errebueltan, mendiko bide zidorrari helduko diogu. Marka txuri horiak jarraituko ditugu (PR-GI86). Berehala ezkerrera, egurrezko zubi bat ikusiko dugu, Aizpitarteko haitzuloetara eramango gaituena. Lehen lana, kobak bisitatzea izango da. Panel informatiboak topatuko ditugu bertan: kobak zenbat eta nolakoak diren, zein bizidun bizi izan diren, barruan ibiltzeko zenbait aholku…
Landaretzaz gozatzeko unea dugu! Ur ertzean, haltzadiak nagusituko dira. Baina ibilbidean zehar haritz, lizar, urki, astigar eta elorri zuri gisako zuhaitzak daude. Landaretzaz estalitako zubi batera iritsiko gara. Hemendik aurrera, aldapa gogortzen hasten da. Baina konturatzerako, pista nagusi batera iritsiko gara. Pista honetan, zertxobait beherago, iturria ikusiko dugu. Nekea nagusi bada, hau litzateke lehen ibilbidearen gailurra. Pistan behera, berehala jaitsiko ginateke kotxea utzi dugun lekura, Listorretara. Baina guk goranzko bidea hartuko dugu, Urdabururantz.
Malmazarko basoaz gozatuz goazela, berriz ere bidegurutzearekin egin dugu topo. Gu eskuinerantz, Urdaburu aldera. Marka txuri horiak jarraituko ditugu (PR-GI88). Dagoeneko atzean Urdaburuko gailurra dugula, hirugarren bidegurutzea Zilegiko lepoan dugu zain. Bi tokitatik joan gaitezke: eskuinetik joango gara eta bueltakoan ezkerretik itzuliko gara.
Bide hau pinudian zehar doa. Halako batean, pagadi eder batera iritsiko gara, eta aurrean Pagotzarte borda izango dugu. Mendi borda hau, garai batean, kotxea bertara igo zitekeenean, txikitua egon zen. Gaur egun berritua eta txukundua dago, mendizaleen mesederako. Auto eta ibilgailuen sarrera debekatzea beharrezkoa izan da paraje zoragarri honen biziraupenerako.
Jadanik Urdabururen magalean, ezkerreko bidea hartuko dugu, mendiari itzulia emateko. Marka txuri horiak jarraituko ditugu uneoro. Lurra bustia dago, eta ur putzuz beteta. Sasoi honetan, zapaburuz beteta daude, beraz erne hanka azpian ditugun bizidunekin! Donostia ikusteko aukera izango dugu, txilardi artean. Eta parez pare, berriz, Ernio mendia.
Landarbason, duela 28.000 urte, bisonteak ehizatzen ziren. Cromagnonak ziren Gipuzkoako lurralde honetan egokitu zirenak. Ikerlariek diotenez, baldintza oso gogorrei aurre egin behar izan zieten hemengo bizidunek. Babesa Aitzpitarteko kobetan aurkitu zuten. Hainbat espezierekin bizitu ziren: oreinak, basahuntzak, elur oreinak, hartzak, sarrioak…
Badirudi gehien ehizatzen zutena bisontea zela, haitzuloan aurkitutako bisonte hezur ugariek erakusten digutenez. Tranpa bidez ehizatzen zutela uste da: oihuekin eta suarekin, tranpetara zuzentzen zituzten animaliak. Jarraian larrutu, zatitu eta hezurrak kentzen zizkioten bertan. Guzti horretarako harraskagailu, xixel, punta, arpoi eta antzeko beste lanabesez baliatzen ziren. Suharria, hezurra eta adarrak erabiltzen zituzten erremintak egiteko. Haitzulora haragi zatiak eta animalien gorputz-adarrak soilik garraiatzen zituzten. Sua, hartz eta bisonte larruei esker igarotzen zuten negua gizaki hauek. Animalien larrua buril baten bidez zulatu eta josi egiten zuten.
Aizpitarteko aztarnategia ez da aberatsa gizaki arrastoetan. Dena dela, aurkitu izan dira haitzuloetan bizi ziren haurren baten edo besteren esneko hortzak. Arkeologoek diote, 30 lagun baino gehiago ez zirela bizi Aizpitarten, familia txikitan sakabanatuta.
Garrantzi paleontologiko eta historikoaz gain, haitzuloetako faunagatik ere azpimarragarria da Aizpitarte. Bizidunik handienak saguzarrak dira. Horietako bat adibidez, Ferra-saguzar mediterraniarra dugu. Desagertzeko arriskuan dagoen espeziea intsektujalea da. Animalia honek bizi duen egoeraren erantzule zuzenak gu, gizakiok, gara, beren bizilekua inbadituz, eta bertan gure hondakinak utziaz. Haitzulo hauetako beste populatzaile bikaina, kakalardo berezi bat da, Ceutosphodrus vascoricus, Aizpitarten bakarrik bizi dena. Zain dezagun bada!
Bilboko Udalak eta Amenabar enpresak proiektu urbanistiko baten pean itxi nahi dute 10 urtez auzoko bizitza sozialaren erdigunea izan den topalekua. Horren aurrean, hiriko 55 kolektibok baino gehiagok manifestu bat sinatu dute prozesua gelditzeko exijitzeko.
Etxe Zuriak bi komunikatu igorri ditu, Itsaso Beltzeko su-etena eta energia azpiegituren aurkako bi aldeen erasoen amaiera hitzemateko.
.jpg)
EAE, Akitania Berria eta Nafarroak osatutako euroeskualdearen batzarra egin dute Iruñean martxoaren 25ean. AHT izan dute topaketaren ondoko agerraldiko aipagai nagusien artean eta Akitania Berriko ardatza Hego Euskal Herriko trenbidearekin lotzeko konpromiso politikoa... [+]
Bilbo, 1954. Hiriko Alfer eta Gaizkileen Auzitegia homosexualen aurka jazartzen hasi zen, erregimen frankistak izen bereko legea (Ley de Vagos y Maleantes, 1933) espresuki horretarako egokitu ondoren. Frankismoak homosexualen aurka egiten zuen lehenago ere, eta 1970ean legea... [+]
“Hondakinik ez platerean!”. Hori zen kontsigna gure txikitako otorduetan. Janariak zeozer sakratu bazukeen, batez ere ogiak; lurrera erori eta, jasotakoan, musua eman behar zitzaion. Harik eta adin zozoan mamia baztertzeko moda etorri zen arte, lodiarazten zuelakoan... [+]
Zenbait estatistikak berretsi dute begiak hondar urteotan ikusten ari zirena: gimnasioak (eta estetika-zentroak eta nolako-edo-halako-terapia eskaintzen duten negozioak) nabarmen ugaldu dira gurean. EITBk plazaratutako datu bat emateko: EAEn 2010-2019 urteen bitartean, zazpi... [+]
Topatu eta topa! Tipi-tapa, elkarrekin ekin eta, bidea, eginean egin aurrera. Mahaiak, aulkiak, koadernoak eta boligrafoak, platerak, konfidentziak, tragoak eta ahotsak, eskuak, ideiak eta barreak, borrokarako besarkada gozoak. Txistulariak bileran, erraldoiak lasterka eta... [+]
Hezkuntzari buruzko legediak, Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Erakundearen eta planetako jaun eta jabeen aginduei jarraituz, ikasleek ikasketa etapa bakoitzaren amaieran “irteera-profil” jakin bat izatea bilatzen du. Ez pentsa profila zerbait itxia eta bukatua... [+]
Martxoaren 14an Donald Trumpek agindu exekutibo bat sinatu zuen, hainbat berri agentziak jasotzen duten diru kopurua asko murrizteko. Kaltetuetako bat United States Agency for Global Media (USAGM) izan zen eta, ondorioz, Voice of America (VOA), Radio Free Europe/Radio Liberty... [+]
Inbertitzailerik agertu ezean, Iruñeko Merkataritza arloko lehen epaitegiari egin dio proposamena Molins eta Andres abokatu bulegoak, Altsasuko enpresaren hartzekodunen konkurtsoko administratzaileak. Dumarey Belgikako taldeak fabrika erosteko saiakerak egin... [+]
Kosovoko gerratik 25 urte pasatu diren arren, tentsioa nabaria da iparraldean bizi diren bi komunitate nagusien artean: albaniarrak eta serbiarrak. Azken bi urteetan gertatutakoek zauria gehiago irekitzea lortu dute eta egoera gaiztotu da, bereziki Kosovska Mitrovica hirian... [+]
Fusilamenduak, elektrodoak eta poltsa, hobi komunak, kolpismoa, jazarpena, drogak, Galindo, umiliazioak, gerra zikina, Intxaurrondo, narkotrafikoa, estoldak, hizkuntza inposaketa, Altsasu, inpunitatea… Guardia Zibilaren lorratza iluna da Euskal Herrian, baita Espainiako... [+]
Hunkituta eta ilusioz egin dut Iruñetik Oronozerako bidea. Maite dut Olaia entzutea, baita hizketan ere. Herriko farmaziaren ondoan autoa utzi eta balkoitik agurtu naute hark eta bere zakur Arak. Grabagailua martxan jarri aurretik, bueltaxka egin dugu frontoira eta Arak... [+]