Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
ostirala 2025eko apirilaren 04an
Eduardo Madina: «Espetxe politikaren eredua aldatu beharra dago»
ETAren atentatuak markatu zuen betiko eta Madrilgo Kongresuan diputatua izateak bizitza aldatu dio: «Ia erabat aldatu zait jarduera politikoa. Kepa Aulestia lagunak dioenez, diputatua izatea beka moduko bat da. Asko ikasi eta egin daiteke, baita jende interesgarria ezagutu ere» diosku Eduardo Madinak.
Espainiako Gobernuko Zapatero presidentearen jardueraz, berriz, honela mintzatu zaigu: «Aznarrek eten zuen modernizazio eta demokratizazio politika aldatu eta bizkortu du. Eusko Jaurlaritzarekiko harremanak aldarazi ditu, gobernatzen duenarekiko jarrera ezkorraren ordez itxaropen giroa ekarri du Euskadira».
Bake eta normalizazio bidea hizpide hartuta, gatazkaren ondorioz dauden biktimen rolaz hasi gara berbetan.
Espainiako Gobernuko Zapatero presidentearen jardueraz, berriz, honela mintzatu zaigu: «Aznarrek eten zuen modernizazio eta demokratizazio politika aldatu eta bizkortu du. Eusko Jaurlaritzarekiko harremanak aldarazi ditu, gobernatzen duenarekiko jarrera ezkorraren ordez itxaropen giroa ekarri du Euskadira».
Bake eta normalizazio bidea hizpide hartuta, gatazkaren ondorioz dauden biktimen rolaz hasi gara berbetan.
Zer iritzi duzu gatazkaren ebazpenean biktimek hartu behar duten rolaz?
Rol zentrala jokatu behar dute nire ustez, biktimena ETAren amets totalitarioak bazter utzi nahi izan dituen sektorea baita. Espainiako eredu demokratikoa -eta bereziki euskal eredu demokratikoa- definitzeko, biktimek ordezkatzen dituzten baloreak kategoria politikora igo behar dira, biktimen rola funtsezkoa da. Ni ez nator bat AVTeko Alcaraz presidente jaunak edo PPko beste batzuek "biktimek prezio politikoa ordainduko dutela" esanarekin. Biktimentzat zerbait izatekotan, «kobratzea» izango da.
Zein modutan?
Justizia eta memoriaren bidez. Biktimak ahazten baditugu, etorkizunean berriz ere izan daitezke biktimak. Gizartearen oniritzia jasotzeaz batera, beren baloreek kategoria politikora jasoak izan behar dute.
Kategoriak kategoria, euren artean ez al daude kategoriak?
Bai. PPk ezarritako kategoriak. PPren politikarekin bat datozenak lehen mailako biktimak dira eta bestela pentsatzen dutenak bigarren mailakoak. PPk berak bezala pentsatzen dutenekin egiten ditu kongresuak. Jokabide hori oso mugatua da aldarrikatzen duen justizia lortu ahal izateko. PPren planteamendua ahots bakarra eta diskurtso homogeneoa ezartzearena da, ETAk egin nahi izan duena, hain zuzen ere.
«Biktimen ezagutza eta elkartasuna beharrezkoa da, baina ezin da politika artikulatu sentimenduen bidez». Zer iruditzen zaizu aipua?
Egokia. Politikan buruak behar du gidatu, arrazoiak alegia. Politikan sentimenduen bidez aritu nahi dutenek zailtasun handiak ezartzen dituzte eztabaida politikoan. Nazionalismoa, adibidez, gehienbat sentimenduz osaturiko ideologia da. Askoz ere nahiago dut Ilustrazioko pentsamendua Erromantizismoan oinarritutakoa baino.
Biktimak biktima, Igor Angulo eta Roberto Sainz euskal presoak hil dira berriki. Nola bizi izan duzu gertatua?
Pena eta tristezia handiz. Ez zait hildakoak izatea gustatzen, noski. Eta berdin zait zertan diharduen eta nor den hildakoa. Uneon hildako presoen senitartekoei eta hurbileko jendeari nire elkartasuna adierazten diet.
Zer iritzi duzu espetxe politikaz?
Gogora dezagun espetxe politika EAJren ekimenez eta gogoz ere diseinatu zela. EAJ denbora luzez tematu zen dispertsioaren beharraz, nahiz eta hori Xabier Arzalluzi bere memorietan aipatzea ahaztu zaion. Garai batean gazte sozialistek presoen hurbiltzeko espetxe sistema politika aldatzea aldarrikatu genuen. Oraingo espetxe politikaren eredua aldatu edota berritu beharra dago, zuzenbidezko estatuak ematen dituen eskubide guztiak praktikan ezarri behar ditugu, presoen egoera humanizatu behar da. Ez dezagun ahaztu, Estatuaren helburuak presoak bergizarteratzea izan behar duela, ez zigortzea.
Bake eta normalizazioaren bidean, Batasunaren Orain Herria, Orain Bakea (Anoetako proposamena) eta EAJren Elkarbizitzarako bake-bideak agiriaren ostean, PSEren Euskadi 2006. Askatasun eta elkarbizitzarantz agiria etorri zen. Egiguzu azken honen balorazioa.
Agiri hau aho batez onartua izan da PSEn. Bertan euskal sozialismoaren ildo klasikoak daude eta normalizazioa lortze bidean euskal politika nahiz euskal gatazka aztertzen dira. Bi mahaien osaketa izan da hedabideek gehien azpimarratu dutena, baina puntu hau ez da berria. Euskal sozialismoak aspaldiko urteetatik egindako proposamena da, bere funtsa Ajuria Eneako Itunean jasoa da eta alderdi demokratiko guztiek sinatua. Batzuek Batasunaren Anoetako proposamenean dagoen zerbait dela diote, guk egokitua nolabait. Ez da horrela, alderantziz baizik. Azkenik Batasuna jabetu da ETA ez dela eragile politikoa. Arnaldo Otegik esan ohi duenez, mahai bat gatazka armatuaren -nik terrorismoa deritzot- desmilitarizatze teknikoa burutzeko da, eta bestea alderdi politikoen esku geratzen da esparru juridiko-politikoari buruzko eztabaida gauzatzeko. Gure agiriaren funtsekoa bi mintzakideak zehaztea izan da, mintzakide politikoak baldintzatu behar du bestea bermez bukatzea, gizartea eta alderdi guztiok terrorismoaren ondoko garaian sortuko den euskal esparru juridiko politikoarekin identifikatu gaitezen.
Ekinbide horrek PP du arerio nagusi, baina, bien bitartean, nola dago gainerako alderdiek urratu beharreko bidea?
Euskal alderdi politikoek zenbait borondate bateratuak agertu dituzte dagoeneko eta eskema hau mamitzen ari dela dirudi. Euskadiko alderdi politikoen arteko diferentziek kalte izugarria egin digute denoi, nazionalista eta ez-nazionalista bitasunaren bitartez euskal gizartea zatitu nahi izan dute batzuek. Esparru politiko berriak sortu behar ditugu eta hori alderdien artean baino ezin da egin. PP edo eskuina, orain arte bezala, berandu iristen da.
EAJko Josu Erkoreka PSEk proposatzen duen zeharkako ereduarekin kritikoa da, adibidez, akordioan PPk edo PSOEk ezinbestez egon behar dutela esatearekin.
Ni bat nator Patxi Lopezek dioenarekin: "Euskadirako edozein estatutu politikok gutxienez Gernikako Estatutuak izan zuen sostengua behar du".
Eta PPren sostengu gabe lortzen bada?
Bada, Katalunian bezala izango da. Estatutu on bat gauzatuko da eta hemendik 20 urtera PPk esango du Kataluniako Estatutua historian izan den onena dela. Gernikako Estatutuarekin halaxe egin zuen, PPk ez zuen berau babestu. Orain Estatutua ukiezina dela dio. Estatutu berria lortzen badugu, jarrera bera errepikatuko du PPk.
PSOE ausardiaz ikusten al duzu oraingo esparru juridiko-politikoa gainditzeko?
Guk aspalditik «Estatutu gehiago» aldarrikatzen dugu, oraingo esparru juridiko-politikoa gaindituko duena. Gizarteko sektore inportante askok bestelako identifikazio politikoak dituzte, beraz, esparru zabalago eta goragoko batera egin behar dugu bide. PPk ez badu bide hori egin nahi, berak ikusiko du. Baina, eskuarki, esparru juridiko-politiko berrietatik kanpo geratzen diren alderdiak, gobernatu nahi dituzten lurralde politikoetatik kanpo geratzen badira, nekez edota gaizki gobernatzen dute. PPk ez zuen oraingo Espainiako esparru politikoa onartu 1989ra arte. Hamaika urtez ez zuen onartu eta 1996ra arte ez zuen gobernatu. PPk badu zer ikasia.
Zer falta da alderdien mahaia biltzeko?
ETAk politikaz aritzeko unea heldu dela erabakitzea eta adieraztea, biolentziaren bidez ezin direla helburu politikoak lortu onartzea eta berauek alderdi politikoek akordatu behar dituztela. Hori da ETAk euskal gizarteari egin diezaiokeen mesede handiena.
Gorabeherak eta tirabirak tarteko Batasunak zabaldutako bideari eutsiko diola dio.
Pentsatu nahi dut Batasunak ETAk armak laster entregatuko dituela pentsatzeko informazioa duela. Hori da bake eta normalizazioaren puzzlea osatzeko pieza nagusia, mugitu beharreko pieza.
"Autodeterminazioa» eta "erabakitzeko eskubidea". Kidekoak izan al daitezke?
Ez dakit batzuek zer esan nahi duten "erabakitzeko eskubidea" esaten dutenean, eta ez dakit premisa honekin "euskaldunok orain arte ez dugula ezer erabaki" esaten dutelako. Premisa hori ezin dut ontzat jo. "Erabakitzeko eskubidea" aldarrikatzen dutenek orain arte ezer ez dutela erabaki dirudi, eta euskaldunok gure eredu ekonomikoa eta fiskala hautatu genituen. Udalak, Diputazioak, Legebiltzarrak eta Europako ordezkariak hautatu ditugu. Gernikako Estatutua eta Konstituzioa bozkatu genituen. «Erabakitzeko eskubidea» ez dugula ezer erabaki premisarekin esaten bada, ez du berarekin bat egiten ahal.
Autodeterminazio eskubidearekin alderatzerik ba al dago, hala ere?
Nik ez dut onartzen alderatze hori, ez dut ulertzen zergatik euskal herritarrok esan behar diogun bai edo ez Espainiako sezesioari. Ez dakit zein liburutan dagoen hori, badakit EAJren ideologian dagoela, baina ez dakit euskal gizarteari dagokion eskubidea den eta zergatik.
Zu jaio berria zinela, PSOEk autodeterminazioa aldarrikatzen zuen. Hemeroteka eta argazkiak lekuko.
100 urte baino gehiago duen alderdi honek maximoen programa bat zuen: autodeterminazioa, errepublikaren irrika edota sozial alorreko aldarrikapenak biltzen zituena. Gizartearen elkarbizitza eta akordioa lortze bidean aldarrikapen asko alde batera utzi behar izan ditu ordea. Azken 30 urteotan mundua aldatu da, begi-bistakoa da. Euskal sozialismoa horretaz ohartu da, eta beste batzuk ere bai. Ea denok ohartzen garen -bakoitza bere neurrian eta moduan- eta denon artean moldatzen garen, adibidez, bakoitzak nahi duen euskalduna izaten erabaki dezan, gainerakoei ezer inposatu gabe.
PSOE homogeneoa al da Estatuko lurralde eredua berritzeko?
PSOE lurraldearen eztabaida lantzen ari da, Zapateroren ekimenaren bidez Autonomia Erkidego garrantzitsuen esparru aldaketak aztertzen ari dira, Konstituzioaren sakoneko erreformak eskatzen dituena. Autonomia Estatutuak aldatu nahi dituztenek badute parte-hartzea, betiere Konstituzioaren mugak kontuan hartuta, erreformarako prozedurak errespetatuz, finean aldaketak alderdi politikoen adostasun handienarekin lor daitezen. Premisa horiekin, euskal nahiz espainol sozialismoak dena posible ikusten du. Katalunian arrazoi horien bidez erreformatzen ari da Estatutua, politika fiskal eta sozialen kudeatze eta hobetze beharrez aurrerapausoak ematen ari dira. Euskadin ere Gernikako Estatututik abiatuz, bide hori urratu genezake. Oraingo esparruak balio duela kontuan hartu behar baita.
Euskal auzia eta katalana ezberdinak direla esan ohi da. Gernikako Estatutua erreformatze soilarekin ez dirudi euskal auzia konponduko denik. Oraingo Konstituzioa oinarri hartuta, aipatu dugun alderdien arteko mahaikideak altxa daitezke akordio batekin?
Nik halaxe espero dut. Alderdiak esertzen badira Gernikako Estatutua gaindituko da, eta euskal auziari dagokionean, lanean arituz gero, akordioak ere lortu daitezke. Hitza eta lana dira bitartekoak.
PPren aurkako jarrera tarteko.
PPkoengandik irainak ari dira barra-barra zabaltzen PSOEren aurka: hildakoak traizionatzen ari garela, ETAren postulatuei men egin diegula, Espainia apurtzen ari garela... 25 urte dituen alderdi batek 127 dituen beste bati horiek esatea! Zaplana eta Acevesek gogoratu beharko luketena da PSOEk bere hainbat kide lurperatu zituela PP izan baino lehenago. Dena den, ETAren terrorismoa gure bizitzatik desagertzen bada, Gernikako Estatutua Kataluniakoa bezala erreformatzen bada, PPk erabaki beharko du ea etorkizuneko politikaz kanpo geratu nahi duen. PPk belaunaldi aldaketa behar du, 2004ko martxoaren 11ko gezurrekin bizi direnek oso zaila dute etorkizunean politika egitea. Oraindik minduta daude hauteskundeak galdu zituztelako, boterea beraiena dela uste dute, iraganaren nostalgia bizi dute, ez dakite boterea erabakitzen duen jendearena dela. Ondo litzateke lider berriak hori aldatzen hastea, oraingoei garaia joan zaie-eta.
«ETAk ez du nire subiranotasunean lekurik»
ETAren atentatuak bizitzaren laburraz ohartarazi ninduen, une bakoitza bizi eta etekina atera beharraz. Hainbat gauzarako mugatua naiz fisikoki, bizitzeko moduak aldatu zaizkit, baina ni unerik une bizi naiz, baikortasunez eta normaltasunez. Egia da ETAk nire baldintza fisikoak aldarazi dituela, saiatu zela ni hiltzen. Horrek terrorismoaren biktima izaera eman dit, denbora batez tristuran murgilarazi ninduen, oso une zailak biziz. Baina beti saiatu naiz ETAk ez dezan eragin nire pentsamenduan eta adierazi behar dudanean. ETAri ez diot utzi sartzen nire ideologian. Hasieran ez nituen ETAk nire aurka egindakoari buruzko erantzunak aurkitzen, zorionez ohartu nintzen ez nuela azalpenik bilatu behar, egindakoak ez baitu galderarik. Arrazoia nagusitu zen neure baitan. Azkena litzateke ETAk nire aurka atentatu izanagatik nire pentsamendua aldatzea. Atentatua jasan aurretik pentsatzen nuen bezala pentsatzen dut gaur egun, ETAk ez du nire subiranotasunean pentsatzeko eta izateko lekurik.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Mikel Garcia Idiakez
#2
Mikel Garcia Idiakez
#3
Kimetz Arana Butroe
#4
Ximun Fuchs
Azkenak
2025-04-04
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Haur filosofiari buruzko podcasta igandean estreinatuko du ARGIAk: ‘Galdera Basatiak’, Iñigo Martinezek gidatuta
Galdera batzuen aurrean, behin eta berriz helduok ume sentitzen garela dio Iñigo Martinezek, “bizitza zulo existentzialez beterik” dagoelako. Galderaz galdera "behin-behineko erantzunen bila" aritzeko asmoa du irakasle eta filosofoak. ARGIA... [+]
2025-04-04
Euskal Irratiak
Beñat Molimos: “Herritarren babesari esker du Laborantza Ganbarak iraun hogei urte hauetan”
Euskal Herriko Laborantza Ganberak hogei urte bete ditu. 2005ean sorturik, bataila anitzetatik pasa da Ainiza-Monjoloseko erakundea. Epaiketak, sustengu kanpainak edota Lurramaren sortzea, gorabehera ainitz izan ditu hogei urtez. Asteburu honetan, urteroko besta antolatuko dute... [+]
2025-04-04
Unai Lomana Uribezubia
Itsasadarreko tunelaren obretarako leherketak legeztatzearen aurka mobilizatuko da ostiral honetan ‘Subflubiala Ez!’
Giza-katea antolatu du Subflubiala ez! plataformak eta hitzordua Artaza-Romo Institutuan jarri du gaurko 18:00etan. Bizkaiko Foru Aldundiak Ingurumen Inpaktuaren Adierazpena (IIA) aldatzea du helburu eta horrelakorik ez du onartzen plataformak.
2025-04-04
Xabier Letona Biteri
Kutsadura maila handi eta arriskutsuak behatu dira Zubietako erraustegiaren inguruetan
Europan kutsadura maila aztertzen aritzen den Toxicowatch erakundeak egindako ikerketaren emaitzak dira. Erraustegia martxan jarri aurretik egin zituzten lehen azterketak, eta ondoren 2024ra arteko laginak aztertu dituzte. Iazko laginen emaitzak dira honakoak.
2025-04-04
Olaia L. Garaialde
Instituzioek preso atzerritarren birgizarteratzea oztopatzen dutela salatu du Salhaketa Nafarroak
Elkarteko Andoni Burguetek nabarmendu du espetxean dauden presoek egindako delitu gehienek behar sozioekonomikoekin lotura dutela.
2025-04-03
Eneko Imaz Galparsoro
Netanyahuri babesa erakutsi eta Nazioarteko Zigor Auzitegiko kide izateari utziko dio Hungariak
Gergely Gulyas Hungariako Presidentetza ministroak eman du erabakiaren berri, Hagako auzitegiak atxilotze agindua ezarrita dion Benjamin Netanyahu Israelgo lehen ministroa herrialdera heldu den egun berean. Israelgo armadak Gazako eremu gehiago hartzeko asmoa duela... [+]
2025-04-03
Eneko Imaz Galparsoro
Hezkuntza saila eta sindikatuak ostiralean bilduko dira, eta akordio bat lortzeko nahia adierazi du Jaurlaritzak
Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako hezkuntza publikoko irakasleek urtarrilean abiaturiko greba zikloaren bigarren kolpea amaitu eta biharamunean deitu du bilera Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak. Begoña Pedrosa sailburuak adierazi du "akordio bat lortzeko nahia"... [+]
2025-04-03
Unai Lomana Uribezubia
‘Guggenheim Urdaibai Stop’ek Urdaibaiko proiektuaz hitz egiteko bilera eskatu dio museoko zuzendari berriari
Bilboko Guggenheimeko museoaren kanpoaldean bildu dira plataformako kideak, bertan zuelako bere lehen agerraldi publikoa Bilboko Guggenheim Museoko zuzendari berri Miren Arzallusek. Landuko dituen ildoez hitz egiteko "goizegi" dela adierazi du Arzallusek, nahiz eta... [+]
2025-04-03
ARGIA
Behatokiak hizkuntza eskubideen urraketak betikotzeko arriskuaz ohartarazi du 2024ko txostenean
Behatokiak Hizkuntza Eskubideen Egoera 2024 txostena aurkeztu du. Herritarrek helarazitako gertakarien bilduma aztertuta, ondorioztatu dute 2024an egoerak ez duela hobera egin, eta gainera, kexak jaso dituzten hainbat entitateren eskutik urraketak iraunarazteko jarrera sumatu... [+]
Gasteizen, eskaleak soberan daude
Duela aste batzuk, Diputazio kalean, Gasteizko erdigunean, bi gizonek etxerik gabeko pertsona bat bota zuten lo egiten zuen lokalaren kanpoaldeko eskailera-buru txikitik. Bota ez ezik, berehala metalezko baranda bat ere jarri zuten lonjaren aurrean. Lokala luzaroan hutsik egon... [+]
2025-04-03
Urko Apaolaza Avila
Trumpek %10 eta %50 arteko muga-zergak ezarriko dizkie mundu osoko herrialdeei: “Amerika berriz aberats egingo dugu”
Mundu osoarentzat %10eko muga-zerga globala inposatuko du Donald Trumpen administrazioak, eta hainbat herrialderen inportazioak are gehiago zergapetuko ditu, tartean Txinakoak (%34) eta EBkoak (%20). Baina Hegoalde Globaleko herrialdeak izango dira kaltetuenak: Lesoto (%50),... [+]
2025-04-03
El Salto
Luigi Mangionerentzat heriotz zigorra eskatuko du fiskalak, osasun aseguru-etxe bateko buruaren hilketagatik
Heriotza-zigorra eskatzeko argudio gisa, "indarkeria politikoko ekintza" izan zela adierazi du AEBetako Fiskal Nagusiak.
2025-04-03
Gedar
Israel Premier Tech talde sionista Lizarrako txirrindularitza-lasterketa batetik kanporatzea lortu dute
Palestinarekin Elkartasuna plataformaren ekimenez, txirrindularitzarekin lotura duten 70 bat pertsonak eskatu dute talde sionistak ez dezala txapelketan parte hartu, eta lortu dute.
2025-04-03
Eneko Imaz Galparsoro
Armagintza sustatzearen aurkako manifestua sinatu dute EHUko 135 irakaslek, Jaurlaritzaren posizioa kritikatuta
Zedarriak enpresari taldeak armagintza sustatzera deitzeak eta Jaurlaritzak horrekin bat egiteak "haserrea" sortu diela diote sinatzaileek. Mundu mailako egoera "inoiz baino larriagoa" dela uste dute, eta "Euskal Herriaren etorkizuna oztopa dezakeen... [+]
Espetxera bidali dute Ion Aranburu realzaleari Sorian egindako erasoaren harira atxilotuetako bat
Ion Aranburu koma egoeran eta ZIUan ingresatuta egon zen hainbat astez, erasoaren ondorioz.
Eguneraketa berriak daude