Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
astelehena 2024ko abenduaren 23an
Juan Braña: «Ardi-nagusi amerikanoak askoz hobeak ziren nagusi euskaldunak baino»
Amak adin handia duela eta Oronoz-Mugairin elkartu zarete familia dena. Tartean, Kalifornian eta Nevadan bizi zareten hiru anaia. Hogeita bost urte badira familia dena biltzen ez zinetena...
Hamabost egun gurean eta kezka bat dabilkizu buruan jira eta bueltaka.
Artzain izan ziren bitartean nagusiak gizarte-segurantzari zegokion dirua kentzen zien.
Zure kexa, hala ere, hemengo gobernuaren kontrakoa da.
Jende asko ezagutu duzu egoera horretan bizi dena?
Euskal Herrira etorri naiz hamabortz eguneko. Familiarekin egon naiz eta herri batetik bertzera ibili gara egun guziez. Badakizu. Eta Elizondo inguruan aunitzi galdetu diot ba ote duten erretiroa, eta batzuek baietz erran didate, eta beste batzuek ezetz. Iduri du euskaldun nagusiek, ardi-jabeek, ez zutela sekula pagatu seguruaren partea, erretiroa hartzeko behar den puska hori.
Amerikar ardi-jabeak pagatzen zuen gizarte-segurantzari zegokion dirua?
Eta ez al zekiten?
Nola joaten ziren Baztango gazteak Kalifornia, Texas edo Nevadara, adibidez?
Amerikara artzain joandakoen artean azkenetakoa zaitugu...
Etcheverryrekin ez zinela arrunt konforme diozu.
Western Range Association horretan, hortaz, euskaldunak ere baziren. Ardi-nagusi euskaldunak, alegia.
1979an joan zinen zu; anaia gazteena joan zen zure ondotik.
Lehenbiziko kontrata hori eta gero -hiru urte horiek, alegia-, atzera berritu egin zenuen hango egonaldia...
Zergatik ari da hainbeste euskaldun eraikuntzan Reno inguruan eta?
Gaur egunean ere euskaldun asko ari da eraikuntzan? Reno inguruan, hasteko.
Non dira euskaldunak?
Garai batean ez bezala dira gaur egun, herriko bizimoduan. Diotenez, artzain zinetela hilabete eta hilabeteak iragaten zenituzten menditik mundura jaitsi gabe.
Zuen anaia zaharrenak esanda dakit bederatzi hilabete ere egin izan zuela mendian, herrira ez herri bazterrera batere etorri gabe...
Trantze gogorra pasatu zenuen behin elurretan.
Ardien paraderoa?
Artzain izana, eraikuntzan lanean, aizkolari jardun duzu Ameriketan...
Egurra inguratzeko ere lanak izanak dituzue.
Orain, uzteko prest zaude.
Nor eta nor ari zarete gaur egunean aizkoran Nevadako partean?
Bai. Aunitz aldiz etorri gara hiru anaiak Ameriketatik hona, baina oraintxe juntatu gara denok hemen lehenbiziko aldiz.
Hamabost egun gurean eta kezka bat dabilkizu buruan jira eta bueltaka.
Bai, jakina. Uste dut euskal gobernuak gehixeago begiratu behar liokeela Ameriketako artzain zaharrari. Ez dutelakoz erretirorik. Ez dute hemengo pentsioa hartzen ahal. Badira euskaldun andana hemendik hara joanak, han urte batzuk egin eta bueltan etorri zirenak. Eta horietarik askok ez du han egindako urteen kotizazio edo dena delakoa.
Artzain izan ziren bitartean nagusiak gizarte-segurantzari zegokion dirua kentzen zien.
Bai. Uste dut gehienetan sakelara sartu dutela diru hori. Guk uste genuen nagusiek hango gobernuari pagatzen ziotela baina ez da horrela izan: euren sakelarako gorde dute.
Zure kexa, hala ere, hemengo gobernuaren kontrakoa da.
Jende asko ikusten dugu han, hemendik joanda. Asko, euskal gobernuak igorriak; beste batzuk, ez dakigu nork igorri dituen. Eta ikusten dugu interesatuak direla hango arboletan euskaldunek egindako markak aztertzen, arbola horietako letrei begiratzen, zer erran nahi duten ikerketak egiten eta horrela, eta nik erran nahi nioke gobernuari -garai hartan euskal gobernurik ez bazegoen ere-, nola egon ziren artzainak Amerikan abandonatuta. Kontrata batekin joaten ziren, egoten ahal ziren hiru urtez, eta buelta etxera. Gero, artzain horietarik aunitz hirurogeitaka urtetara etorri dira eta kontua da ez dutela han egindako urteen diru-saririk edo ez dutela erretiroa hartzen ahal.
Jende asko ezagutu duzu egoera horretan bizi dena?
Euskal Herrira etorri naiz hamabortz eguneko. Familiarekin egon naiz eta herri batetik bertzera ibili gara egun guziez. Badakizu. Eta Elizondo inguruan aunitzi galdetu diot ba ote duten erretiroa, eta batzuek baietz erran didate, eta beste batzuek ezetz. Iduri du euskaldun nagusiek, ardi-jabeek, ez zutela sekula pagatu seguruaren partea, erretiroa hartzeko behar den puska hori.
Amerikar ardi-jabeak pagatzen zuen gizarte-segurantzari zegokion dirua?
Bai. Amerikar nagusiak bai. Klase horretara euskaldun nagusiak makurrago izan dira artzainarentzat, amerikanoak baino. Ez dakit euskaldun nagusiek zer egin nahi zuten: negozioa gurekin, klase horretara, gizarte-segurantza ez pagatuz eta dirua sakelara sartuz. Ez zen diru aunitz baina denei kenduz egiten zuten dirua, doike.
Gainera, amerikanoak askoz hobeak ziren artzainari jatera emateko eta aunitz gauzatarako. Ardi-nagusi euskaldunek egiten zuten hemengo berri balekite bezala...
Gainera, amerikanoak askoz hobeak ziren artzainari jatera emateko eta aunitz gauzatarako. Ardi-nagusi euskaldunek egiten zuten hemengo berri balekite bezala...
Eta ez al zekiten?
Bai, baina lehenagoko kontuak ziren: sasoi batean hemen nola bizi ziren bazekiten, baina ez geroko denborako konturik, gure garaikorik. Ez gintuzten goseak edukitzen, ez dut hori erran nahi, baina arrunt estu bai. Uste zuten gu hara joan geroztik estu ibili behar genuela. Amerikanoek, aldiz, ez zuten horrela pentsatzen. Hauek bestela egiten zuten: lanera joan behar zenuelarik nahikoa ematen zuten jateko. Arrunt diferentea zen batzuekin eta besteekin. Euskaldun ardi-nagusiek igoal ematen zuten baba-nabarra, zigarroak eta horrelakoak; eta oilasko bat... igoal aste guziko! Amerikano nagusiekin askoz gehiago izaten genuen jateko.
Nola joaten ziren Baztango gazteak Kalifornia, Texas edo Nevadara, adibidez?
Gehienak, kontrata batean joaten ziren. Hiru urteko kontratua zen. Hiru urteren buruan Euskal Herrira etorri behar zuten, hona. Ez zirenei etortzen, nagusi aunitzek paperak ateratzen zizkioten, amerikano izateko agiriak. Berritu egiten ziren kontratu asko, zeren eta sasoi hartan hemen ere ez zen halako lanik ere eta berritu egiten zuten.
Amerikara artzain joandakoen artean azkenetakoa zaitugu...
1979an joan nintzen ni. Hemezortzi urte nituen orduan. Azkenetakoa naiz. Gure herrian baziren bi, hiru, lau Ameriketara joanak eta nik ere banuen buruan sartua hara joatea. Eta, azkeneko, berotu eta joan nintzen, Idahora. Hiru urte egon nintzen han, Rupert herrian. Frantsesa zen nire nagusia, Jean Pierre Etcheverry, eta ez nintzen arrunt konforme. Gero, hona etorri nintzen eta beste kontrata bat egin nuen, beste hiru urte, beste nagusi batendako: Rosco Ridge.
Etcheverryrekin ez zinela arrunt konforme diozu.
Hala da. Kontratan joan nintzen eta urtearen buruan ez nintzen konforme. Artzainak hara eramaten zituen asoziazioari, Western Range Association zen, kanbiatu nahi zenuela erranik ere aunitz problema izaten zen kanbiatzeko. Nagusiek ez zuten uzten kanbio egitera. Beharbada, langile ona zinela ikusten zuten nagusiek eta nahi zuten zu luzeago eduki. Guk, berriz, igoal nahi genuen kanbiatu eta orduan gaizki ibiltzen ginen. Nagusien asoziazioan baziren Larry eta Rich Garro, bizkaitarrak, guri lagundu beharrean ardi-konpainiaren alde egiten zutenak.
Western Range Association horretan, hortaz, euskaldunak ere baziren. Ardi-nagusi euskaldunak, alegia.
Bai, baziren. Gehienak, euskaldunak, eta horietan, gehienak bizkaitarrak, sasoi hartan behinik behin, 79 inguruan. Ni baino aitzinago joan zirenetan, oraindik eta euskaldun gehiago ziren asoziazio hartan.
1979an joan zinen zu; anaia gazteena joan zen zure ondotik.
Bai, Jabier. Bederatzi senide gara eta zaharrena ere han izan zen. Gu lau anaia izanak gara Ameriketan. Orain hiru gaude han, bi Kalifornian eta ni Nevadan. Eta zaharrena ere han izaten ahal zen. Zaharrenak egin zuen hiru urteko kontrata, etorri zen gibelera eta karro istripua izan zuen hemen. Soldadutza ere ez zuen egina eta hemen gelditu behar izan zuen. Epaitegitik deitu zuten eta ez zuen gehiago hara joaten ahal. Ni ere, hara joan nintzenean ez nuen soldadutza egin, eta ez nuen egin nahi ere! Eta hara joan nintzen, Ameriketara.
Lehenbiziko kontrata hori eta gero -hiru urte horiek, alegia-, atzera berritu egin zenuen hango egonaldia...
Nik denera zortzi urte egin nituen kontratan, bi alditan. Gero, andregaia egin nuen eta handik bi urteren buruan, ardian nengoela, ezkontzea erabaki genuen. Eta ezkondu eta eraikuntzan hasi nintzen lanean, aunitz euskaldunek bezala. Horretan ari naiz.
Zergatik ari da hainbeste euskaldun eraikuntzan Reno inguruan eta?
Gehiena hor pagatzen dutelako. Ardian edo arrantxoan baino gehiago, behinik behin. Lana gogorxeagoa da baina gehiago ere pagatzen dute eta euskaldunak hara. Ardian lan egitea baino zailxeago da baina aise gehiago irabazten dugu, doble eta gehiago.
Gaur egunean ere euskaldun asko ari da eraikuntzan? Reno inguruan, hasteko.
Ez, orain gutxi ari dira. Orain ez da lehen bezala. Lehenago, ni eraikuntzan hasi nintzelarik -eigthy five izango zela uste dut- igoal hogei edo hogeita hamar euskaldun izango ziren nire konpainian, Helms Construction-en. Orain Q&D-n ari naiz, beste konpainia batean, bertze hark kiebra jo zuen eta. Orduan hogei edo hogeita hamar euskaldun eta gaur egunean, aldiz, ez dakit lau-bost bat izanen diren Reno guzian, eraikuntzan ari diren euskaldunak.
Non dira euskaldunak?
Berriak ez dira heldu. Euskaldun gehiago ez da heldu Nevadara aspaldiko urteetan. Zaharrak jubilatu dira eta horien seme-alabak bere lanean ari dira. Badituzte negozioak eta gauzak. Batzuek denda ttipiak dituzte, arroparenak; beste batzuek, jatekoarenak... Badira abokatuak... Horrela badira aunitz Nevadan.
Garai batean ez bezala dira gaur egun, herriko bizimoduan. Diotenez, artzain zinetela hilabete eta hilabeteak iragaten zenituzten menditik mundura jaitsi gabe.
Bai, egia da hori. Desertura joaten ginelarik ez genuen igoal inor ikusten hiru hilabetez edo. Gero, udaberriro, mendietara joaten hasten ginen eta herriak ikusten genituen, eta jendea. Herri bazterrean egoten ginen, hala ere, ez herrian bertan. Inor ikusi gabe egoten ginela esan dut, baina herri bazterrean ginenean jende ezagunak etortzen ziren bisitan gure ardi-kanpamendura.
Zuen anaia zaharrenak esanda dakit bederatzi hilabete ere egin izan zuela mendian, herrira ez herri bazterrera batere etorri gabe...
Lehenagoko sasoietan bai. Hartzen zuten kanpin-denda xahar bat eta joaten ziren mendira. Ez zuten kanperoa beste inor ikusten, astean behin-edo jatekoa eramaten zien gizona. Beste denbora asko egoten ziren inor ikusi gabe. Sasoi hartan. Gero, ardiak binaka paratzen hasi ziren: bata, ardiak begiratzeko eta, bertzea, berriz, jatekoa egiteko. Baina ni baino aise lehenagotik, hamar edo hogei urte, banaka ibiltzen ziren artzainak. Nire anaia zaharrena ere, Jose, horrela ibilitakoa da.
Trantze gogorra pasatu zenuen behin elurretan.
Behetik heldu ginen gu. Menditik desertura, herrialdera, ardiak erdi egiten diren sasoian. Bide erdian zatozelarik, denbora txarra etortzen bada igoal egon behar duzu aste bat edo bi aste bertan geldi, elurpean, laguntza etorri arte. Orduan Nevadan ginen, Alberdeen deitzen zaion herri ttipian sartu baino lehenago. Eta hori gertatu zitzaigun: elur asko egin zuen eta hantxe egon ginen gobernukoak etorri eta bidea zabaldu arte. 2.500 bat ardi geneukan eta nahiko justu ibili ginen aste betean jateko. Patata puska bagenuen eta ardiren bat edo hil behar izan genuen. Bertzalde, abioneta ttipi bat etorri zen gainetik eta jatekoa bota zigun zaku batean, harik eta gobernukoak etorri arte.
Ardien paraderoa?
Ardiak... aunitz ardi galdu genuen ordukoan. Ardiek ziri-kozkorrak eta bata bestearen ilea ere jaten zuten. Hortz aunitz hausten zuten ziri horiek jaten. Eta hortzak hausten badituzte, ez dute jaten ahal eta ondoko urtean ez dute balio ardi horiek. Ez duzu desertura ez nehorat ateratzen ahal ere. Saldu beste erremediorik ez duzu, haragitarako; saldu eta beste batzuk erosi.
Artzain izana, eraikuntzan lanean, aizkolari jardun duzu Ameriketan...
Hemen ere aritzen ginen arbolak hozkatzen eta txarkeriak egiten, baina ez aizkoran-aizkoran. Han egin naiz ni aizkolari. Nevadan baziren aizkolariak: Donamariako Arrastio, Lesakako Periko Zubiria... eta haiek ni ikusi, gazte edo, eta ea aizkoran arituko nintzen erran zidaten. Eta erakutsiko zidatela nondik hasi eta nola eman egurrari. Baietz erran nien eta aizkoran ari naiz geroztik, Nevadako-eta euskal festibaletan. Kalifornian eta Idahon ere ibili naiz.
Egurra inguratzeko ere lanak izanak dituzue.
Bai. Batzuetan, lehen gehiago, behar genuen altxapeka ibili, isilean, ezkutuan mozten eta etxera ekartzen. Ez dute dohainik ematen, ez. Eta erosi ere... Nola erosi, ez badute saltzen! Menturaz, egur idorra salduko dizute, baina berdea ez dute saldu nahi. Eta aizkorak ere... Ezin Euskal Herritik hara eraman, aireportuan inmigrazioko poliziak kentzen dizkizu eta. Lege zorrotzak dira Ameriketakoak. Oroitzen naiz, izan nuen lehenbiziko aizkora Australiatik igorri zidatela. Nik, hura hartu eta Euskal Herrira igorri nuen, xorroxtu eta ongi paratzeko. Gero, amak igorri zidan Ameriketara berriz. Ez da horrela ibiltzen ahal.
Orain, uzteko prest zaude.
Bai, orain baditut berrogeita zazpi urte eta baditut bertze lanak egiteko. Aizkora gogorra da. Euskal Herritik hara joaten diren aizkolariekin batera lanean sartuz gero Ameriketan, udako jaialdietan, jo egin behar da. Eta, horretarako, behar duzu pixka bat entrenatu, eta batzuetan ez dugu horretarako denborarik. Saiatzen gara egitera, ahal duguna, baina ez da aski. Uste dut hemendik aurrera hobe dudala utzi aizkora alde batera.
Nor eta nor ari zarete gaur egunean aizkoran Nevadako partean?
Telletxea, bat; beste gazte bat, bi, eta gure alaba zaharrena, Stephanie. Hamalau urtetan hasi zen; orain baditu hemezortzi. Urtean hiru, lau, bost bat saio egiten ditu, eta jendeak maite du neska gaztea aizkoran ikustea. Kasik, ni ikustea baino nahiago du alaba ikusi egurra mozten. Baina afizioa aunitz galdu egiten zaio Stephanieri; diru guti da pagatzen diotena eta gazte horiek sos pixka bat nahi dute bere sakelarako. Eta ez dutelarik sosik ikusten gibelera joaten dira. «Aita zaharrak egin dezala!». Hala erraten du hark.
Nortasun agiria
Juan Braña Inda (Almandoz, 1959). Bederatzi senidetan zazpigarrena. Iraperri baserrian sortua. Bizia Ameriketan egiten ari den euskalduna. Emigrazioaren azken labekadakoa. 1979an joan zen Idahora, artzain. Ordurako, hondoa jota zegoen ardia eta artzaina AEBetako mendebaldean. Baina joan zen eta bizia egin du. Bertan egin zuen habia eta familia. Bi alaba dituzte: Stephanie eta Amaya; Almandozko amatxiren izena darama lehenengoak, eta haritzaren ezpalekoa da: aizkoran ari da joan deneko dozena erdi urtean, aitarekin batera. Juan Braña, aizkolari Ameriketan. Juan Braña, Euskal Herritik hara joandakoetan azken euskaldunetakoa.
Inmigrazioa beti
«Bakantzekin etorri naiz eta ikusitakoa dakit, ez gehiago. Telebistan ikusi dut inmigranteak etorri direla eta kexu direla batetik eta bestetik: hau nahi dutela, beste hura nahi dutela... Gu Ameriketan ginenean sekula ere ez ginen kexatzen. Ez genuen kexatzerik ere. Orduan ez zen euskal gobernurik eta ez genuen inorengandik laguntzarik jaso. Orain ikusten ditudalarik inmigranteak etorri direla Euskal Herrira, ez dakit ze izkinatatik, eta nahi dute hau eta hura! Horrekin ez naiz konforme. Horiek ere behar lukete, gure gisara, kontrata bat hartu; eta hori amaitzen delarik, bere herrietara joan. Kontrata berrituz gero, utzi berriz etortzen. Legeak xuxen emateko eskatzen dut nik».
Euskal klubak
«Gardnerville-ko eta Renoko euskal klubeko sozio gara. Pagatu ere egiten dugu. Baina ez gaude sobera pozik Renoko klubarekin. Ez da sobera handia eta ez du laguntasunik ematen. Aizkoran, adibidez, geure artean moldatu behar dugu geure aferak konpontzeko. Aditu dut euskal gobernuak igortzen duela dirua Ameriketara, leku askotara, baina Renon ez dugu askorik ikusi. Ez dugu etxerik, eta uste dut horregatik ez diguten guk nahi dugun laguntzarik ematen. Elkoko euskal kluba, adibidez, aunitzez handiagoa da. Badute etxe bat egina klubarendako, baserria iduri duena, oso polita. Elkon besterik da. Edo Idahon. Edo Kaliforniako Bakersfield eta horietan».
Arboletako markak
«Bai, ni ere arboletan markak egindakoa naiz. Aspertuta izaten delarik batek egiten du edozein gauza. Zer egin ez genekielarik izaten ginen eta izenak paratzen genituen arboletan, noiz etorriak ginen eta hau eta hori izkiriatzen genuen. Beste askok zorakeria aunitz paratu du arboletan, eginen duela halako eta halako... nik uste horiek denak gezurrak diren. Ez dakit. Nire ustez, egiak dira artzainaren izena eta hara etorri diren eguna. Baina bertze gainerakoak? Ikusten ditudalarik unibertsitateko jendeak hau eta hori erraten arboletako marken gainean, ez dut deus sinesten. Bull shit erraten dugu Ameriketan».
Bertsoa
Doinua: Sastarretik hasita
Arbolatako markak,
ibileren neurri,
izan baldin badira
arbolan zer jarri?
Zer non jarri zenuen,
gogora ekarri...
Zenbat arbolek dute
Juan Brañaren berri?
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
Behe Banda
#2
#3
#4
#5
Onintza Irureta Azkune
Azkenak
2024-12-23
Nagore Irazustabarrena Uranga
Santa Klausen ejertzito antikapitalista
Kopenhage, 1974ko abenduaren 18a. Eguerdiko hamabietan ferry bat iritsi zen portura eta bertatik 100 Santa Klaus inguruz osatutako taldea lehorreratu zen. Antzara erraldoi bat zeramaten haiekin. Asmoa “Troiako antzara” moduko bat egitea zen, eta, hirira iristean,... [+]
2024-12-23
Urko Apaolaza Avila
Eski estazioetako festibaletan kutsadurak goia jotzen du
Elur faltak eski estazio ugari kinka txarrean jarri ditu, klima larrialdiaren ondorioz. Baina paisaiari eta naturari ahalik eta etekin ekonomiko handiena ateratzeko batzuen logikak hor jarraitzen du, eta goi mendietan musika festibal erraldoi eta garestiak antolatzea da azken... [+]
2024-12-23
Estitxu Eizagirre
Jaurlaritzak onartu duen planaren aurka mobilizatu da EH Bizirik
“Egungo eredu kapitalista gainditzea ezinbestekoa da larrialdi ekologiko eta energetikoari aterabide bat aurkitzeko”
Gizartean gatazka sortzen duten proiektuak jai bezperetan onartzeko ohiturari jarraituz, abenduaren 20an onartu du Eusko Jaurlaritzak Energia Berriztagarrien Lurralde Plan Sektorialaren "behin behineko bertsioa". EH Bizirik-ek elkarretaratzea egin du Jaurlaritzaren... [+]
2024-12-23
ARGIA
Hiru lagunek osatutako lehendakaritza izango du Seaskak
Erik Etxartek, Sophie Layusek eta Antton Etxeberrik osatutako lehendakaritzak ordezkatuko du Peio Jorajuria, 2019tik Seaskako lehendakari dena.
2024-12-23
Julene Flamarique
Vidalina Morales, nekazaria eta ekintzailea
“Kaleetan gerra tankeak ikustea normalizatu dugu, gerran egon gabe ere”
Santa Marta komunitateko (El Salvador) ADES Garapen Ekonomiko eta Sozialerako Elkarteko presidentea da Vidalina Morales. “Rol horretatik harago, ingurumen ekintzailea ere banaiz, giza eskubideen defendatzailea eta emakume baserritarra; hainbat urtez borrokan egon diren... [+]
2024-12-23
Julene Flamarique
Emakumeak nola bortxatu aholkuak partekatzeko 70.000 partaideko Telegram kanal bat atzeman dute Alemanian
Mundu osoko 70.000 gizonek baino gehiagok hartzen dute parte emakumeak nola drogatu eta bortxatu hitz egiteko txat-talde batean. Alemaniako ARD irrati publikoko bi kazetarik egin dute ikerketa urtebetez eta erakutsi dute kasu batzuetan biktimak bikotekideak, arrebak eta amak... [+]
2024-12-23
Ahotsa.info
“HTX-k bukatzen du bere zikloa, baina oraindik daude borrokatzeko eta aldarrikatzeko motiboak”
HTX ROCK jaialdiaren azken-aurreko edizioa izanen da abenduaren 28an, eta Atarrabiako herrian ospatuko den azkenekoa, alegia.
2024-12-23
Lander Arbelaitz Mitxelena
Hegoaldean 222 milioi euro gastatu dira Espainiako Loterian, sarietan jasotakoa baino bost bider gehiago
Gabonetako Loteriaren datuak eman berri ditu Espainiako Gobernuaren menpeko Estatuko Loteriak eta Apustuak elkarteak. Horien arabera, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan batez beste 84,33 euro gastatu ditu herritar bakoitzak, eta nafarrek, berriz, 53,38 euro, EiTBn irakur daitekeenez... [+]
2024-12-23
ARGIA
Zaballako espetxeko funtzionarioek “ezkutuko greba” hasi dutela salatu dute zenbait presok
Hainbat euskal presok salatu duenez, Zaballako espetxezainek "ezkutuko greba" hasi dute, haien erdiak gaixotasun baja hartuta. "Ezkutuko greba honen bitartez, 'zerbitzuaren gabeziak' salatzea dute helburu, baina benetako greba bati ekin ez, eta preso... [+]
2024-12-23
Mikel Garcia Idiakez
Olentzero eta Mari Domingiren etorrera Irunen: “Herritik sorturiko ekitaldiaren jabe egin da Udala”
Herriko elkarte eta eragileek antolatzen dute Olentzero eta Mari Domingiren etorrera Irunen, sorreratik. Goizetik gauera jakin dute udalak hartu duela ekitaldiaren jabetza eta beraz, ekitaldiaren inguruko azken erabakiak haren gain geratu direla: “Udalari eskatzen diogu... [+]
2024-12-23
Behe Banda
Barra warroak
Asko maite zaituztet, baina...
Ez dut maite aterkia partekatzen ez dakien jendea. Ez dut maite azkarregi ibiltzen den jendea, ni ez naizenean; ez eta polikiegi ibiltzen dena ere (tira, horiek pixka bat bai, baina pixka bat bakarrik). Ez dut maite autobusean pasilloaren aldeko eserlekuan esertzen den jendea... [+]
2024-12-23
Irati Diez Virto
Ez naiz sagua, ezta satorra ere; lursagua naiz
Ugaztun hitza entzutean, askotan burura etortzen zaizkigun lehen ordezkariak tamaina handienekoak izan ohi dira: hartza, otsoa, oreina… Batzuetan etxekotutako katua edo txakurra dira agertzen lehenak, edo urruneko lehoiak eta elefanteak. Ikusgarritasunak lehia irabazi ohi... [+]
2024-12-23
Garazi Zabaleta
Ekin Dulantzi
Nekazaritzako elikagaien test gunea Dulantzin
Gero eta nekazaritzako test gune gehiago ditugu inguruan, hau da, nork bere proiektua martxan jarri aurretik nekazaritzan eta abeltzaintzan trebatzeko guneak. Nafarroako Zunbeltz espazioa eta Gipuzkoako eta Ipar Euskal Herriko Trebatu dira horietako zenbait adibide, gurean... [+]
2024-12-23
Jakoba Errekondo
Ilarraren entzumena
Laster urte guztian izango ditugu malko ilar goxoak (Pisum sativum). Oraindik, ordea, negua eta udaberria dira, ia erabat ilar freskoak jateko sasoia; udaberrian jango ditugun azken ilarrak ereiteko garaia orain hasten da. Eta oraintxe jango ditugu urria aldera erein zirenak.
Gabonetan tokikoa eta sasoikoa kontsumitu eta,
bide batez, Israelgo produktuak boikoteatu
Palestinarren genozidiorako Israelek erabiltzen duen arma nagusietako bat gosea da. Alde batetik, Gazara elikagaiak sartzeko debekuarekin, eta, bestetik, Palestinako elikadura-burujabetza ezabatuta.
Eguneraketa berriak daude