Mario Vargas Llosak hauspotu zuen La Fiesta del Chivo liburuarekin Galindezen kasuak 1956az geroztik izan zuen oihartzunaren olatu berria. Zinemara ere eraman dute Ana Diez eta Angel Amigok. Galindezen historiari legenda gailentzen ari zaionean, ongi legoke Espainiako Gerran desagertuak agerrarazteaz arduratu eta bi hamarkada beranduago Demokraziaren ustezko metropolian diktadura trujillistak desagerrarazi zuen gizona gogoratzea.

Estatuko hiriburua lagata, udaro Euskadiratzen zen Jesus Galindez Suarez arbasoen Amurriora. Familiaren sustraiak hor izateaz gain, bertan asetzen baitzuen gero eta handiagoa zuen euskal herri mina. Hala ere, 1936koan, bere sorleku eta ikasketagune izan zen Madrilen gelditu zen, Zuzenbide Administratiboko katedraduna zen Felipe Sanchez Romanen irakasle laguntzaile bilakatu zelako. Amaitu berriak zituen zuzenbideko ikasketak baita euskal baserriari eskaini zion doktoradutza tesia ere. Baina uda horrez geroztik beste zuzenbideko arlo batzuek -penalak esate baterako- emanen zioten arreta eta kezka legegizon honi. Izan ere Gerra Zibila hasi zenetik, 1937ko maiatzean Madril laga zuen arte, erretagoardia errepublikanoan aritu behar izan zuen bere ikasketetan ikasitakoak eta askoz gehiago martxan jarriz.

Garai hartan abagune larria bizitzen ari zen Estatuko hiriburuan, frankistek hartzear zutela zirudielako. Kinka horretan, heroismo handienarekin batera mendeku eta sarraski latzenak gauzatzen ari ziren. Buenaventura Durruti anarkista eta beste asko Madrilgo defentsan hiltzen ziren egunetan, kartzeletatik preso faxistak ateratzeak eta Madrildik kanpora garraiatzeak hilketa masiboak ekarri zituen. Era berean, nazioarteko brigadistek burutu zuten hiriburuaren defentsa itzelarekin batera, estalinismoaren jardun beltzenak burutzen ari ziren erretagoardiako hainbat ezkermuturreko. Estualdi horretan atxiloketak ugaltzeaz gain, presoen aurkako hainbat sarraski gauzatu zituzten. Paracuellosen eta Torrejon de Ardozen buruturikoak alde errepublikanoaren orrialde lotsagarrienak bihurtu ziren, milatik gora preso garbitu zituztelako.

Berdintsu gertatzen ari zen Madril osoan barrena eratu zituzten txeka ospetsuekin. Inolako bermerik gabe, susmagarriak suerta zitezkeen eskuindarrak, erlijiosoak edo talde muturretakoek salaturikoak bertan zeuden kartzelaratu, hilarazi edo askatu arte. Horrelako kinka larrian zeudenak laguntzeko Eusko Alderdi Jeltzalearen ekimenez hasieran, eta beranduago Eusko Jaurlaritzaren izenean, Jesus Galindezek eta beste hainbatek jardun zuten zuzenbideko oinarriei eta gizalegetasunari eutsi nahian. Galindezi Preso eta Desagertuen Batzordeko burua izanik, txekaz txeka eta espetxez espetxe ibiltzea egokitu zitzaion presoen trukaketak eta askapenak erdiesteko asmoz. Orduko oharretan oinarritu zuen liburuan, Los vascos en el Madrid sitiado delakoan, jokabide horren berri eskaintzen digu zehaztasun handiz berak. Testigantza horien zuzentasuna dela eta, historiagile esanguratsuek, Ian Gibson bezalakoek esate baterako, ontzat eman dituzte Amurriok luzaturiko datuak eta gertaeren deskribapenak.

Manuel Irujok, Justizia ministro bilakatu zenean, -Jesus Galindezek Kartzeletako Zuzendaritza Orokorraren ardura bereganatuta zuela- jokaera horiek berrindartu zituen. Amelia Azarola, Raimundo Fernandez Cuesta, Javier Astrain, Antonio Lizarza eta Manolo Valdes gisako atxilotu nabarmen ugari esparru errepresibo alegaletatik askatzeaz gain, presoen trukaketa bidean jarri zituzten, azken batean, heriotz zigorretatik libratzeko. Etikaren iparrorratzak lagunduta, ahalik eta bizitza gehien salbatzea izan zuten helburu, justizia, gerran bazen ere, mendekuaren gainean ezarriz.

Erretagoardiako ekimen horietatik kanpo, gerrako frontean ere ibili zen amurriotarra Brigada Vasco-pirenaica delakoan aritu baitzen 1937ko irailetik aurrera. Ordurako Euskadi bere osotasunean frankisten esku zegoelako, Aragoiko frontean jardun zuen 1938ko azken hilabeteak heldu bitartean. Espainiako Errepublikaren armadaren hilzoria Katalunian iritsi zitzaion eta hortik muga igaro behar izan zuen, 1939ko otsailaren 10ean, La Tour de Caroletik hain zuzen ere. Beste milaka miliziano legez, soldadu frantziar-senegaldarrez inguraturik, Bourg Madamen hasi zen itzulezineko erbestea. Giza eskubideen aldarrikapena egin zuen aberrian, erbesteratuei prestatu zizkieten «Harrera esparruak» ezagutzeko aukera izan zuen amurriotarrak, 7 hilabetez Vernet les Bainsgo kontzentrazio zelaian barneraturik egon zelako, Landetako Josse herrira alde egin baino lehen.