Elkarrekin bizi nahi duen lagun pare batek etxebizitza aurkitu du. Hautatu duten etxea konpondu behar den arren, ez omen da oso garestia, 210.000 euro besterik ez. Konponketak barne, 264.000 euro edo. Banketxe batzuk bisitatu ondoren, kreditua eta guzti hitzartu dute. 30 urtetarako hipoteka egingo dutenez, hilero 700 euro ordaindu eta kito. Neskak bere behin-behineko kontratuarekin jasotzen duen soldata baino apur bat gehiago da, baina ez dio ardura, mutilak zertxobait gehiago irabazten du-eta. Nire lagunak pozarren daude, gurasoen etxean betirako bizitzera kondenatuta zeudela uste baitzuten.

Dena dela, nire lagunak bezain pribilegiatuak ez diren pertsonak badaudela kontuan hartuta, Bilbao Bizkaia Kutxak zeresan handia eman duen eskaintza berria plazaratu du: 50 urtetarako hipotekak. Horrela, zorte pixka batekin, 50 metro koadroko etxea lortuta, mende erdia duzu ordaintzen joateko. Jon Maiaren ideia den izenburuak dioen bezala, urtebete metro karratuko. Ez dago txarto oinarrizko eskubidea omen den zerbaiterako, ezta?

Giza Eskubideen Deklarazioaren 25. artikuluaren arabera, etxebizitza izateko eskubidea elikadura, jantzia, medikuntza eta zerbitzu sozialen maila berean dago. Arazoa zera da: Hor ez dela azaltzen nolakoa izan behar den etxebizitza hori. Eta gainera, eskubide guzti hauek baino askoz lehenago, 17. artikuluan hain zuzen, jabego eskubidea dago. Eta ondorengo guztia, antza, horretara makurtu behar da, gure munduak era oparoan eskaintzen dizkigun adibide ugariek behin eta berriz frogatzen dutenez. Bizi dugun egoera bitxia ulertu ahal izateko, ezinbestekoa da eskubideen arteko mailakatze hori kontuan hartzea.

Kaleratu berri diren datuen arabera, EAEn bi mila pertsona inguru daude etxebizitzarik gabe, haietako %14 kale gorrian. Hauekin batera, inork zenbatu ez duen jende kopuru handia, Hegoaldetik heldutako etorkinak gehienak, erabat pilatuta bizi dira gure artean azken urteotan ia ezezagunak ziren baldintzetan. Hauetako edonori hain ugariak diren etxe hutsen bat okupatzea otuz gero, kartzelan amaitzeko arriskua dute, okupazioa delitua baita egungo Zigor Kodean.

Une honetan, EAEn lurzoruari buruzko lege berria aztertzen ari dira, Madrazok aspaldi agindu eta sekula gauzatzen ez dena. Legebiltzarrean onartuko balitz, pozik hartuko nuke. Baina arazoa askoz haratago doa, etxeen prezio ikaragarria ez baitago lurraren prezioarekin lotuta bakarrik. Besteak beste, oso merke ateratzen da etxe huts bat gorde eta harekin espekulatzea, bizilagunik gabeko etxeek duten zerga-zama oso arina baita. Lurra merkatu nahi da, eraikuntza berriak merkeagoak izan daitezen, baina jada espekulazioaren zurrunbiloan sartuta daudenak ukitu gabe. Izan ere, jende gehiegi dabil dinamika horretan horri buruzko legedi gogorra erraz onartua izateko.

Ez dakit zenbat pintada ikusi dudan inmobiliarien kontra: "Espekulatzaileak", "lapurrak", eta abar. Seguruenik, gure kaleetan horrelako gero eta gehiago ikusteak zerikusia dauka etxebizitzen prezioaren igoerarekin, baina ez dut uste honen arrazoia direnik, ondorioetako bat baizik. Etxebizitza daukagun guztiok -nahiz eta, hipotekari esker, benetako jabea bankua izan- negozioa egin nahi dugu askoz merkeago erosi genuen adreilu pilarekin. Aparkaleku triste batek 72.000 euro balio izatera heltzen den garai miresgarri honetan, bere etxea apur bat merkeago saltzeko prest dagoena tonto hutsa baita. Eta horrela, bankuen mesedetan baino ez doan itxurazko negozioan murgilduta -zenbat eta prezio altuagoa, korritu handiagoak-, bata bestearen harrapakeriaren beldur, inora ez doan espiral batean gora eta gora goaz. Hori bai, gure inguruan milaka etxegabe egotearen erantzukizuna ez da gurea, politikariena, sistemarena, edo halabeharrarena baizik.