Nafarroa, dena eta ez dena


2021eko uztailaren 28an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Gertatu zen bezala kontatuko dizuet: 2002an, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) Genevan duen egoitzan nintzen Hizkuntz Eskubideen Behatokirako lanean. Parte hartzen ari nintzen batzordeak bere bilkura eten eta ordu batzuk neure gisara ibiltzeko bainituen, bertako liburutegira joateko probestu nuen. NBEren liburutegia, 1927an John D. Rockefeller aberats sonatuak NBEri egin zion emaitza handiaz ongi hornitua, ezaguna da nazioarteko harreman eta zuzenbide arloetan duen liburu funtsagatik. Liburutegiaren zokoak miatzen hasi eta Dictionnaire de Géopolitique (Yves Lacoste [zuz.], 1993, Paris, Flammarion) eskuratu nuen. Liburukotea begiratzen ari nintzelarik jakinmin zozoak eraginda NAVARRE bilatu nuen. Eta hona hemen sarrera horri zegokion testuaren lehen lerroak: "La Navarre (Nafarroa en basque) est la province d'Espagne que les nacionalistes basques voudraient voir unie à la Communauté Autonome du Pays Basque (CAPV), car elle constitue … leurs yeus une partie fondamentale du territoire de la 'nation basque'. Elle est plus vaste que les trois autres provinces basques réunies dans la CAPV".

Aitortu behar dut Nafarroaren definizio (geo)politiko horrek biziki harritu ninduela, bere baitan duen kutsu ideologikoaz gain, metodologikoki eztabaidagarria baita oso, zerbait definitzea zerbait hori ez dena aipatzetik hasita. Nafarroaren definizioan garrantzitsuena dena baino ez dena bailitzan, haren huts, gabezia edo ez izatea.

Nik uste nuen Nafarroaren estatus politikoaren inguruko etengabeko kuestionamendua gure ajea baino ez zela. Eta guretik kanpo berriz, eta are gehiago geopolitika hiztegi batean, ez litzatekeela itxita ez dagoen kontu gisa hain garbiki azalduko. Halako definizio bat statu quora doituko zela, ezarrita dagoen egoera eta estatus politikora, bertzerik gabe. Baina ez, hiztegi geopolitiko horren hitzetan Nafarroa, deus baino lehenago, euskal abertzaleek Euskal Autonomia Erkidegoarekin bat eginik ikusi nahiko luketen probintzia espainiarra da. Definizioak harrituta utzi baninduen ere, ez dut okertzat ematen. Definizio geopolitiko bitxiagorik ere ezagutu dut, adibidez, Gran Enciclopedia de Navarrak (1990, Iruñea, Caja de Ahorros de Navarra) VASCONIA sarrerako ematen duena: "Banco de".

Definizio guztiek euren abiapuntu eta helburua dituzte. Eta gurean ere Nafarroa denari baino ez denari erreferentzia egiten dioten sasidefinizioak ez dira bitxiak, hagitz baliabide errepikariak baizik. Hiztegietako definizioez landa, Nafarroako Gobernuak promozio kanpainetarako aukeratu duen Reyno de Navarra epiteto turistiko-instituzionalak atentzioa ematen du, berriz ere Nafarroa ez dena baita Nafarroa definitzeko hautatu den elementu nagusia. Eta paradoxikoa badirudi ere, Nafarroak behiala izan zuen estatus politiko burujabe horren nostalgia politikorik ttikiena ere ez duten eta Nafarroa Espainiaren uztarpetik baino ikusi nahi ez duten horiek dira, hain zuzen ere, Reyno de Navarra hautatu dutenak reynomania zaletasun berria zabaltzen hasteko. Horrela, Reyno de Navarra hautsontzi, platertxo, txapela, kamiseta, estadio eta halako souvenir gehiagotan munduratzeko nortasun ikurtzat hartuta, aldarrikapen politiko gisa erabat baliogabetu dute. Argia izan da gero Nafarroako Gobernua leloa hautatzean, Nafarroaren erresuma nortasun elementu historiko-heuristiko indartsua baita eta ederki dakite horretaz jabetzen denak bertze inori, eta bereziki Nafarroako Erresuma horren gauzatzea izan litekeen euskal abertzaleen proiektu politikoari, erabiltzeko aukera kendu diotela.

Segituko dugu Nafarroaren gainean ematen den irudi instituzionalarekin eta berriki bere ateak zabaldu dituen Nafarroaren historiaz egin den erakusketarik handienari erreparatuko diogu. La Edad de un Reyno erakusketa -Iruñeko Baluarten ikusgai- adibide ona da ikusteko historiografia nola bortxatu eta bihurtzen ahal den egungo Nafarroa instituzionalaren interes ideologikoen neurri eta mesedera. Interesgarria da aztertzea Nafarroa izan denetik zer agertzen den eta zer ez, zer den erakutsia eta zer isilarazi edo ezkutatua; zer hanpatu eta nabarmendua eta zer baztertu eta zokoratua. Adibidez, erakusketak hartzen duen garaian, X. eta XIII. mendeen bitartean, nafar gehien-gehienen hizkuntza -eta anitzena bakarra- euskara zenik aipatu ere ez da egiten. Areago ere, Nafarroan inoiz euskararik egon denik ere ez. Ulertzekoa da baldin badakigu Antso Nagusia euskaldunen errege izan zenaren gaineko erakusketa egitea Udalbiltzaren egitasmoa izan zela eta Nafarroako Gobernuak mehatxu horri bere erantzun instituzionala eman nahi izan diola xede garbiari men eginez: Sancho III el Mayor erregea espainiartasunaren aitagoia bailitzan agertzea.
Gauzak horrela, aginte aulkietan jarrita dauden nafar eskuindar espainiazaleak gaurgoitik Nafarroaren konkista eta menperakuntzaren gaineko irrealitatearen diskurtso instituzionala lantzen eta gizarteratzen hasiak direla barrundatzen dut eta beldur naiz 2012an euren aginte aulkietan segitzen badute, zer ipuin eta loria kontatuko diguten Nafarroa gogo betez eta bihotzak eramanik gaztelaniaratu zen V. mendeurrenean. Abisatuta gaude.


Azkenak
2024-11-01 | Sustatu | Sustatu
Wikipedia AA eduki okerretik (baina ez AA orotatik) askatzeko premia eta proiektua

WikiProject AI Cleanup proiektuari ekin diote Wikipedian: "Adimen Artifizialaren garbiketa", nolabait esatearren. Wikilari boluntarioak momentuz ingelesez, frantsesez eta alemanez hasi dira adimen artifizialaren bidez sortutako materialak detektatu eta (okerrak... [+]


‘Lo que no te cuentan de Donosti’-ren kontrako elkarretaratzea antolatu dute, beren deialdiarekin bat eginez

Hainbat eragile antifaxista eta antirrazistak antolatuta, Lo que no te cuentan de Donosti (LQNTCDD) taldearen kontrako elkarretaratzea antolatu dute, datorren astelehenean 20:00etan, Amarako Easo plazan. Telegram kanal horretatik, leku horretan deitua dute asteroko... [+]


2024-11-01 | Gedar
Portugaleteko Sastraka Gaztetxeko bederatzi kide epaituko dituzte

2020an birjabetu zuten espazioa Portugaleten, eta horren harira epaituko dituzte bederatzi pertsona azaroaren 5ean. Ostiral honetan manifestaziora deitu dute, 'Okupazioaren kontrako erasoak gelditu' lelopean.


2024-11-01 | Hala Bedi
Gorka Erostarbe (Badok)
“Edukiak gorantz egin du eta sorkuntza aldetik une polita bizitzen ari da euskal musika”

Badok-ek, Berriako musika atariak, 15 urte bete ditu. Bi ekitaldi ezberdin antolatu dituzte urteurrena ospatzeko, bata Hendaian azaroaren 16an eta bestea Durangoko Azokan. Hainbat artista izango dira bertan. Euskal musikaren gaur egungo egoeraren erradiografia txikia ere eskaini... [+]


Estatuaren biolentziaren beste 93 biktima aitortu ditu EAEko Balorazio Batzordeak

Asteazken honetan beste 93 biktima aitortu ditu estatuaren eta talde parapolizialen biktimen azterketak egiten dituen Balorazio Batzordeak. Baliabide faltagatik, bere lanarekin aurrera jarraitzeko zailtasunak ere aitortu ditu. Egiari Zor Fundazioak ongi baloratu du batzordearen... [+]


2024-10-31 | Leire Ibar
Ostegunetik igandera, Gazte Topagune Sozialista antolatu dute Altsasun

"Alternatiba sozialista indartzera bidean" GKSk eta IAk eztabaidarako, hausnarketarako eta aldarrikapenerako espazioak antolatzeko beharra azpimarratu dute, eta horren baitan antolatu dute Gazte Topagune Sozialista. Ostegunetik hasita igandera arte izango da Altsasun.


2024-10-31 | Andoni Mikelarena
“Haurrek Halloween ospatzeari esker jakin dugu gurean ere kalabazekin jolasten zutela duela ehun urte”

Halloween ospatzera gonbidatu zutela esan zion alabak Jaime Altunari eta honek festara joaten utzi zion, baina deseroso sentitu zen. Altunak bere aitari kontatu zion gertaturikoa, eta honek erantzun, eurek ere ospatzen zutela halakorik. Fenomenoa ikertzen urte eta erdi eman dute... [+]


2024-10-31 | Leire Ibar
Korrikaren karbono isuria nola murriztu daitekeen ikertu dute lehenengo aldiz

Ingurumen-inpaktuaren berri izateko eta, hurrengo edizioei begira emisioak murrizteko egin du azterketa Lander Crespo klima adituak. Garraioa izan zen Korrikako azken edizioan isurketa gehienen jatorria.


2024-10-31 | Justus Johannsen
ANALISIA
Öcalan gabe ez dago konponbiderik Turkiaren eta PKKren artean

Abdullah Öcalanek, Kurdistango Langileen Alderdiko (PKK) buruzagi espetxeratuak, bere iloba Ömer Öcalanen lehen bisita izan du. Ia lau urtez ukatu dizkiote bisitak, telefono deiak eta kanpoaldearekiko komunikazio oro. Azken 25 urteetan ia erabateko isolamendu... [+]


2024-10-31 | Julene Flamarique
Energia konpainien gaineko zerga berezia bertan behera uztea adostu du Espainiako Gobernuak, EAJ eta Juntsekin

Enpresek presio handia egin dute azken boladan eta “inbertsio estrategikoak arriskuan egon daitezkeela” mehatxu egin zuten. Iberdrolako presidenteak ordea, zerga honek bere kontuetan “oso gutxi suposatzen duela” adierazi zuen duela aste bi. Bankuen... [+]


2024-10-31 | Euskal Irratiak
Baigorri-Tafalla egunak ospatuko dituzte asteburuan Baigorrin

Baigorri eta Tafalla herrien arteko senidetzea ospatuko dute asteburuan Baigorrin. 1978an hasi ziren lehen harremanak, baina hautetsien aldaketarekin pixka bat galdu zen ondotik. Haatik, duela hiru urte Tafallakoak berriz Baigorrira hurbildu ziren.


2024-10-31 | Iñigo Satrustegi
Bizitza ez da esateko erraza

MIÑAN
NORK: Artedrama. Sambou Diaby, Ander Lipus, Eihara Irazusta, Mikel Kaye.
NON: Bilboko Arriaga Antzokian.
NOiz: Urriaren 25ean.

----------------------------------------------

Euskaraz kontatu zuten Ibrahima Baldek eta Amets Arzallusek Miñan 2019an. Bost urte... [+]


2024-10-31 | Nicolas Goñi
Zuhaitzen migrazioa dugu oihanek klima larrialdiari aurre egiteko soluzioetariko bat

Gero eta egoera larriagoan daude munduko oihanak, klima aldaketak ekarritako bero uhin eta lehorteek bultzatzen dituzten suteengatik, bertzeak bertze. Latitude ertain eta borealetan klima jadanik aldatu arren, oihanak orain arte oso guti prestatu ditugu aldaketari, batez ere... [+]


Murrizketak, bazterkeria eta negozio interesak: hondamendi batentzako koktel hilgarria Valentzian

Valentzian denboraleak eragindako hildakoen eta kalteen atzean faktore meteorologiko hutsak daudela pentsatzea inozoegia litzateke. Generalitateak larrialdia nola kudeatu duen salatu du askok, baita multinazionalen negozio egarria lehenetsi dela ere. Eta gune pobreenak kaltetu... [+]


2024-10-31 | Jon Torner Zabala
“Eskolak ezin dio heriotzaren gaiari bizkarra eman”

Iragan astean kontatu genizuen etorkizuneko hilerriaz gogoeta prozesua egin dutela Antzuolan, eta protagonista nagusietakoak umeak izan direla, Herri Eskolan heriotzaren bueltan 1980ko hamarkadaz geroztik egiten ari diren lanketaren ildotik. Hain justu, “hainbat urtetan... [+]


Eguneraketa berriak daude