Urte baten azken eta lehen egunek oso aproposak dirudite pasatakoaren inguruan balantzea egin eta etorriko denari buruz igarpen edo asmakizunak egiteko. Hurrengo urteko nondik norakoak igartzea ordea, euskal politikagintzari dagokionez, normalean ez da gauza erraza izaten eta aurten are gutxiago. Edozein igarpen edo analisi egiten hasi aurretik hiru egitate edo errealitatek urtea kolore batekoa edo bestekoa pintatuko dutela kontuan izan behar dugu. Kronologia erabiliz, elementu neutrala bezala hiru errealitate hauek sailkatzeko, lehen une garrantzitsua, Batasunak Barakaldon burutu behar zuen Kongresua izango da.

Mota guztietako zurrumurruak entzun izan dira Kongresu horretan gertatu zitekeenaren inguruan, nahiz eta argi dagoen gauza bakarra Batasunak bere mahai nazionala berraukeratu behar zuela zen. Momentuz, Entzutegi Nazionalak ekitaldia debekatzeko hartu duen erabakia, bake eta normalkuntza prozesurako oztopo bezala baino ezin da ulertu.

Gezurra dirudi teorian behintzat oso ondo zebilen normalkuntza eta bake prozesua horrelako erabakien menpe okertu ahal izatea. Argi dago, guzti honen azpian Alderdien Legea dagoela eta berau baliogabetzen ez den bitartean egoera normaltzea oso zaila izango dela, eta erabakia, hau soil-soilik, Zapateroren gobernuari dagokio.

Hemendik aurrera ordea dena Batasunaren esku dago, berak erabaki beharko du debeku honen aurrean probokazioan erortzen den edo heldutasunez jokatzen duen. Batasunak erabaki beharko du, eta modu zehatzago batean esatearren, bere Mahai Nazional berriak gatazka gainditzeko zein pauso emateko prest dagoen.

Anoetako Adierazpena publiko egin izan zenetik urtebete igaro da. Zentzuduna dirudi beraz pentsatzea Batasunak Donostian emandako pausoa gainditu eta urrutirago joango dela modu publikoan edo isilpean, ETAri behingoz, behin-betiko su eten bat eskatuz. Hau baita ezker abertzaleari gatazka gainditzearen alde emateko falta zaion pauso nagusia. Erabaki hau hartu edo ez hartzeko unean ordea, segur aski, garrantzi handia izango du aipaturiko hiruetatik bigarren errealitateak, Entzutegi Nazionalean burutzen ari den 18/98 makro-sumarioak, alegia. Ulergarria da ezker abertzalearen baitan prozesu honek min egitea, justizian eta demokrazian sinesten dugun guztioi min egiten digun bezala.

Bakoitzak modu partikularrean izan ditzakeen erantzukizunak alde batera utzita, ez dut uste inork zalantzak izan ditzakeenik epaiketa horren funtsa edo muina politikoa dela, Alderdi Popularraren eta Garzon epailearen estrategiaren fruiturik nabariena alegia. Prozesamenduzko akatsak, batere zentzurik gabeko erabakiak, auto istripuak, itzulpen negargarriak eta abar luze bat, inolaz ere eusten ez den epaiketa batean ikusi ditugu.

Batasunak erabakigarriak izan daitezkeen pausoak eman eta berauek barne mailan "saltzea" horrelako panoramarekin zaila dela diotenek arrazoi izan dezakete beraz. Batasunaren Kongresuaren emaitza bezala, epaiketarena ezagutzeko ere zain egon beharko dugu.

Azkenik, hirugarren funtsezko errealitate bezala, Kataluniako Estatutuaren eztabaidaren prozesua dugu. Kasu honetan garrantzizkoena ez da hainbeste, adibidez, finantzaketaren inguruan negoziazioaren emaitza, baizik eta Estatua Erkidego baten legebiltzarraren %90aren erabakia onartzeko prest dagoen edo ez.

Modu batean edo bestean, Zapateroren gobernuak eztabaida honetan hartzen duen jokabideak, etorkizunean etor daitezkeen estatutuen erreformen emaitzak aurreratuko baititu. Nahiz eta azkenean Kataluniako hiritargoak Espainiako Gobernua eta alderdi politiko kataluniarrek lortutako balizko akordioa onartu, azken hitza beraiena baita, proposatutako estatutua Kataluniako legebiltzarrak onartu zuenetik oso urruti baldin badago, iragan urteko otsailean gertatu zen bezala, erkidegoen subiranotasuna guztiz ahulduta geratuko da eta herriek erabakitzeko daukaten eskubidea ukatuta.

Hiru errealitate hauek izango dira beraz hurrengo urteko panorama politikoa erabakiko dutenak, Gobernuak eta ETAk mugimendurik egiten ez badute behintzat. Egoerak egoera, oso itxaropentsu egoteko arrazoirik ez dagoela dirudi. Ikusiko dugu gauzek nola egiten duten aurrera, baina oraindik hasi gabe zegoen bake eta normalkuntza prozesua inoiz hasiko denaren zalantzak izateak, gutxienez, ulergarria dirudi.