Ines Pagola: «Aranak hainbat hitz asmatu zuen, baina beste mila haren estilora daude eginak»
Bizkaian eta Gipuzkoan arrakasta handia izan zuen Aranaren neologismogintzak. Iparraldean ez horrenbeste. Idazleengan eragin handia izan zuen, eta horrek bereizi egin zituen nabarmen herriak hitz egiten zuen euskara eta euskara jasoa, jende xeheak ez baitzuen euskara modu hori ulertzen. Idazle onenek Aranaren moldean idazten zuten eta askok muturrera eraman zuten euskara garbia lortzeko ahalegina, eta garbizalekerian erori ziren, gerra piztu zenerako.
Ibon Sarasolak Pagolaren lanaren hitzaurrean dioenez, Sabinok sorturiko edo berari egotziriko neologismo guztien berri ematen digu Ines Pagolak. Alde guztietatik aztertzen ditu hitzak: noiz eta nola sortu ziren, zer hiztegi eta testutan agertzen diren, aldeko eta kontrako zer iritzi jaso zituzten eta abar. Askotariko bibliografia eta lehen eskuko informazioa erabili ditu horretarako egileak.
Irakurle bat baino gehiago txundituta geratuko da hitzak sortzeko sabindarrek nolako bideak erabili zituzten ikustean. Baina sabindarren garbizaletasunaren pareko fenomenoa Europako hainbat herritan piztu zen. Eta ondoren, gerra aurreko garbizaletasuna gerra ondorengo abertzaletasunak ezabatu zuen. Euskara Batua ezartzeko hizkuntzan iraultza sortu behar zen, gerra aurreko "garbizalekeria" suntsitzeko.
Non abiatu zenuen neologismoak biltzeko lana?
Zein zen Arana Goiriren asmoa?
Nola sortu zituen Aranak neologismoak?
Garbizalekeria eta asmakeria sarri askotan aipatzen dira Aranaren neologismogintzaz ari garelarik. Zer irizten diozu horri?
Aranaren hitzek biderik egin al dute gaur egunera arte? Nolakoa izan da bilakabidea?
Aranaren neologismogintzak izan dezake berriro arrakastarik?
Zer ondorioztatu zenuen egindako azterketatik?
Auti: hitza.
Aberri: sorterri, jaioterri.
Bultzi: tren.
Euzko- aurrizkiarekin hasten diren hitz guztiak: euzkadi.
Errittaldu: inmigratu.
Guzparr: ebangelioa.
Guturi: hiria.
Idatzi hitza eta eratorriak: idazkola (bulego).
Ikastola.
Ikurpen: esanahi.
Ikurrin: guda-zapi, herri-oihal, zapi, gudoihal.
Izparringi: egunkaria, aldizkaria.
Izpel, lobel: likidoa.
Kulatz: puntua.
Txadona: eliza.
Txaide: kalea.
Zenbaki.
Alarma jo du, beste urte batez, OIP Presondegien Nazioarteko Behatokiak. Abenduaren lehenean marka berri bat hautsi zen frantses estatuan, 80.792 pertsona atxiloturekin. Espetxe-administrazioaren aitzinikuspenen arabera, gainera, 86.000 baino gehiago izan litezke 2027an egungo... [+]
Trumpek AEBetako presidentetza hartuko duen eguna baliatuta, Goazen lagunok lelopean, multinazionalen jabetzako sare sozial "toxikoak" utzi eta fedibertsora trantsizio kolektiboa bultzatzeko kanpaina egiten ari dira eragile ugari. “Internet gizatiarrago batean... [+]
Urte berriaren hasieran asmo berritu egiten gara dirudienez, eta egin beharreko zereginen zerrendak egiten ditugu gutako batzuk. Egiteko horien artean irakurtzeko ditudan liburuen zerrenda izaten da bat, gero eta zerrenda gizenagoa. Zuetako ez gutxik zer irakurtzen dudan galdetu... [+]
Arboletako hostoak eroriak dira eta basoko lurra estalia dute. Lurraren eta hosto gorrituen artean, alabaina, sortzen da geruza fin bat, arreta gutxi jasotzen duena, baina espezie askoren biziraupenerako garrantzi handia izan dezakeena. Hezetasuna mantentzen du, zomorroak... [+]
Sekula bananarik jan ez duten bi lagun ezagutzen ditut; nerau bat. Bananazalea da, ordea, jendea. Afrika eta Asia aldean sortutako landare generoa da banana (Musa x paradisiaca), baina gaur egun Ameriketan ere asko egiten da. Ekoizlerik handiena India da, eta esportatzaile... [+]
Nekazaritzan trebatzeko eta proiektu propioak abiatu aurretik ekoizpenean eta merkaturatzean norbere burua probatzeko, abian dira gurean nekazaritzako hainbat test gune. Araban, 2023an abiatu zuten Aleko nekazaritzako test gunea, baina, antzeko egitasmo gehienekin alderatuta,... [+]
.jpg)
Hauek izan ziren nire azken hitzak zure lo arnas sakonean eskutik helduta ginela joan zinenean. Aparteko minik gabe, xume, duin, geratu zen betiko zure bihotza. Zuk nahi eta eskatu bezala. Guk nahi eta errespetatu bezala.
Jada hilabete, neguaren atarian, gaurik luzeenak diren... [+]
AMAK
Konpainia: Txalo teatroa.
Sortzailea: Elena Diaz.
Zuzendaritza: Begoña Bilbao.
Aktoreak: Intza Alkain, Tania Fornieles, Oihana Maritorena eta Iraitz Lizarraga.
Noiz: urtarrilaren 10ean.
Non: Itsas Etxea auditoriumean... [+]
Ostegun arratsaldean egin dute bozketa eta, aurreikusitako moduan, François Bayrou lehen ministroaren aurkako zentsura mozioak ez du aurrera egin. Izan ere, eskuin muturreko Batasun Nazionalaren sostengurik gabe, ez zuen aurrera egiteko aukerarik.
Asteazkenean egin zuten ekitaldia Astigarragako Alorrenean, Sagardoaren Lurraldeak hala erabakita. Ostegunean egin du txotx hasierako festa propioa Usurbilgo Saizarrek.
Talde memorialistek deitutako manifestazioa Erorien monumentuan hasiko da 18:00etan eta Gazteluko plazan bukatuko da. Amaierako ekitaldian El Drogas, Gran Ritxarson, Ilargigorri eta La Chula Potrak esku hartuko dute, besteak beste. Gaia orokorrean nola dagoen azaldu dugu... [+]
Gaur egun, emakumeen eta haurren ahotsei zilegitasuna kentzen dien kulturaren arrastoak diraute, haien esperientziak isilaraziz, haien oinarrizko eskubide eta beharrak minimizatu edo alde batera uzteko joera duen sistema baten barruan. Arazo horren adibide mediatiko bat Juana... [+]
2024ko bigarren seihilekoaren lanaren emaitzak jaso ditu Euskaltzaindiak. Forma berriak eta aurretik zeudenen osatzeak aurkeztu ditu. Forma berrietan, oraingoan, batez ere, sukaldaritzako hiztegia landu dute. EITB eta Berria-ko edukiak hartu dituzte iturritzat.