Hasiera-hasieratik esango dut, artikuluaren izenburuarekin edota lerro-zutabe artean ageri den argazkiarekin irakurtzen segituko duzunik ziurtatzea lortu ezean, zertaz izango den jakin dezazun: euskara izaten dut gizabanako zein talde eta erakundeekin dudan harremanen kalitatea neurtzeko adierazlea. Guztietan ez bada, askotan.

Noiz eta zergatik atsegin duzun ezagutu berri bat ala aspaldikoa duzun lagunen bat, zein egoeretan zauden gustura, zerk eragiten dizun etxean bezala sentitzea eta zerekin sortzen dituzun konplizitate-sareak. Galdera horientzako erantzun bila nenbilen. Bada, nire kasuan, ehuneko ehunean ez bada ere, inguruan seguru izan, euskara bera badagoela.

Pentsatzen dudana esan barik, lagunei itaundu izan diet antzerako neurgailurik erabiltzen ote duten, kontzienteki ala ez. Erantzun zailekoa dela diote eta, handik denborara, zer ez duten atsegin esaten hasten dira: harrokeria, enpatia falta, faltsukeria, nagusikeria eta jarrera bortitzak, besteak beste.

Ados nagoela, nik ere sentipen mailan horiek oso presente ditudala eta, nahita edo barik, euskararen joku-eremuan horiexek berak aplikatzen ditudala aitortzen dut.

Euskararekiko jarreraren bidez beste balio pertsonal eta sozial batzuk neurtzeko eta alderaketak egiteko balio didala esanda gero, hona adibidetxo batzuk:

- Kaleko giroan eta gurasoen artean. Euskararen etorkizuna bermatzeko asmoa duen hizkuntza-eredura umeak bidali eta gero, nagusien artean, erdaran murgildu. Errazera egokitu. Irratien, telebisten eta egunkarien kasuan bezala, bestelako ekitaldi kulturaletan gehiengoaren eta nagusi den eredura jo, eta gaztelera ala frantsesa lehenetsi erabilera ohituretan. Euskara eskolan eta itxurakeria sozialerako elementu estetikoa izatera mugatu.

- Dendetan edo tabernetan. Euskara ulertzeko eta bezeroari zerbitzu on bat emateko moduko maila duten langileak egotea ala ez. Eta, ezezkoaren kasuetan, behintzat, euskaraz aritzen direnak deseroso senti ez daitezen ahaleginak egitea. Ez da, bakarrik, nagikeri kontua iragarki eta erakusleihoetako karteletan inon ere euskararik ez agertzea. Zer dela-eta zerbait eskatu eta tabernariak edo dendariak "zer dio honek" erdi mesprezu erdi harridura agerian duen aurpegia ikustera edo agindu garbia den, "gazteleraz" erantzunera ohitu behar dugu?.

- Erakunde politikoak eta administratiboak. Alegia, instituzioetan eta alderdi politikoetan, zenbaten kasuan pasa zaitezke atezain ala telefono-erantzulearen mailatik gora euskara erabiliz. Egin froga eta berehalaxe euskararen erabilera protokolarioa eta azalekoa agerian gelditzen da.

Antzerakoa da kiroldegi, osasun-etxe, unibertsitate, museo, komunikabide, salmenta toki handi eta abarretan dagoen egoera. Eta, EAEko kasura mugatu naizela pentsatzen duenari esango nioke, Nafarroan eta Iparraldean gauzak bere gordintasunean argiagoak direla. Bi horietan zailagoa da zurikeriatan ibiltzen denik aurkitzea, garbiago daude gauzak, larriago ere bai, noski.

Abiapuntura itzulita, adibide hauekin, nor naizen, non nagoen gustura eta nortzuk izaten ditudan bidelagun jakiteko euskara erabiltzen dudala esan nahi nuen.

Eta, honaino iritsita, beste aitorpen bat: nekatuta nago euskararen egoerak sorturiko egonezin eta tentsioekin sufritzeaz. Urte berrirako hori eskatu dut: pentsatzen eta sentitzen dudanaz aurrera egiteko gogoa eta umorea, azkenetik doble gainera. Ez naiz ni gaizki pasatzen ibiliko, deseroso sentituko ala garraztuko (Enric Larreula: Dolor de llengua, 2002) erantzun txar bat jasotzean, zerbitzuaren kalitatea bermatu beharra dagoela eskatzean, erreklamazio bat jartzerakoan edota, taldean gaudela, baten bat gazteleraren maldan behera irristatzen dela ikustean.