Durango garaiko orbelak
Orain arte lurraldetasun fisikoak -«gu gara zazpi probintzi» kantatzeak- indar handia zuen, horrekin lurraldetasunari ematen ari gara gure etorkizunaren giltza. Ez naiz auzi horri garrantzia kentzen hasiko, baina lurraldetasun fisikoaz gainera, garrantzi betea du lurraldetasun birtualaren konkistak ziberrespazioan. Hor ez dagoena, ez da; hor ez bagaude, gureak egin du. Joanak dira familiak, kaleak eta elizak hizkuntza baten transmisioa guztiz ziurtatzen zituzten garaiak. Aspaldi ikusten ari gara eskolak, eman dezakeen guztiarekin ere, badituela bere mugak transmisioari dagokionez. Badakit teknologia berriak ez direla panazea, baina badakit ziberrespazioan geure zortzigarren lurraldea bilatu gabe ez dugula ezer lortuko.
Euskarari eta euskal kulturari eutsi nahi badiegu, ezin dugu beste hizkuntzen eta beste iniziatiben maizter izan. Iniziatiba partikular askok ikusi du hori eta ezingo diegu sekula behar bezala eskertu gaur egun euskarak eta euskal kulturak Interneten duten tokia. Ez da, ordea, inondik ere aski. Hor gero eta presentzia handiagoz egoteaz gainera, egote horri etekin kulturalak eta etekin ekonomikoak ateratzen jakin behar dugu. Baliabide ekonomikoak behar ditu euskarak, baina, aldi berean, gero eta gaiago da euskara aurrez egindako inbertsioak itzultzeko. Teknologia berriek eta Internetek bide horretan jarri behar dute, Internet, beste gauza askoren artean, bai baita merkatua ere.
Inaurkina: azienden azpiak egiteko erabiltzen den garoa, abarrak, orbela. Hortik dator gurean oso ohikoa den «handi inaurkinak egin» espresioa: lan fin bati ekin aurretik, haren aurretik dauden begi-bistako zaborrak kendu behar dira lehendabizi: «harri-sasiak kendu, soroa goldatu eta halako handi inaurkinak egin eta gero, hazia ereiten hasi zen»; «handi inaurkinak idatzi nituen estreina; ipuina ontzen hasi nintzen gero».
Kolore anitzeko hiritar kikirrikiok geure zirinekin sortu dugun ukuiluko usaina ez da bidaide onena bakea lortzeko: hartuta gauzka kiratsak, soin-arropatan daramagu. Baina sudurra esaten ari zait handi inaurkinen garaian gaudela; gainetik kentzen hasiak garela besteei buruzko topiko eta aurreiritzien simaurra.
Handi inaurkinak egin, airea garbitu, arnasa sakon hartu, eta galdetu: zein baldarkeriak eraman gintuen hainbeste inaurkin pilatzera?
George Steiner-ek Geschichtsmüde hitza aipatzen du gaztelaniaz argitaratu dioten azken liburuan (Idea de Europa, Siruela). Geschichts (historia) eta müde (nekatua) hitzekin osatua, historiak nekatutako gizakia esan nahi du, eta Steinerrek berak oin-ohar batean dioenez, nahiko hitz zaharra omen da.
Ez da harritzekoa hitza zaharra izatea, historiak, historia denetik, beti eman dizkigu-eta nekatzeko motiboak. Baina alemanek bakarrik izendatu dute ulertzen nahiko erraza den kontzeptua. Beste hizkuntzetan horrelako hitzik ez izateak ez du esan nahi hitzak deskribatzen duena ezagutzen ez dugunik.
Hans Christian Andersenek bere memoria-liburuan kontatzen du aitak hilkutxa baten oholekin egin zuela semearen sehaska. Hawthorne idazlea, berriz, aitonak oparitutako egurrezko urkamendi batekin ibiltzen omen zen jolasean txikitan: Salem-eko sorgin famatuak urkamendira kondenatu zituen epaile huraxe zuen Hawthornek aitona.
Izugarrikeria, egunerokotasun bihurturik. Bizitza oso latza baita, umeak zailtzeko pedagogia klase hori nagusi zen garaietan nagusi zen ipuinen bidez bizitzaren alde latzena erakustea ere. Askotan, krudelkeria osoz. Andersen-en Zapata gorriak ipuinean hankak mozten dizkiote neska koskorrari beti dantzan eta pozik dabilelako.
Halako jokabideak oso normalak izango ziren seguru asko, baina beren sentiberatasuna urratua sentitu zuten bakan batzuek bakarrik kontatu dizkigute eguneroko esperientzia eta irudimenezko asmazio haiek.
Ezbeharrik ez balitz bezala bizi? Bizitzak aurrera segitzen baitu, bihur dezagun urkamendia txotxongiloen eszenategi, sehaskaren pozari eman diezaiogun hilkutxaren ilundura.
Lehendabiziko bikiaren protesta, jaiotzeko momentuan: «Ez nator bat!».
Artean arrakastarik lortu ez zuen garaietan, Matissek erakusketa bat zabaldu zuen Parisen. Lehendabiziko egunean, beste zenbait ikusleren artean, Matissek gorroto zuen kritikari potzolo bat ikusi zuen aretoan sartzen. Kritikariak ez zuen minutu bakar bat egiten oihal bakoitza aztertzen, eta, betaurrekoen ertzari eruditu plantarekin haginka eginez, gauza bera errepikatzen zuen beti:
- Hutsa, hutsa, hutsa...
Matisse, gehiago ezinda, inguratu zitzaion eta hatza jarri zuen kritikariaren lokian, eta haren buruko zerrautsa juzkatu zuen: hutsa, hutsa, hutsa... Gero, hatza kritikariaren sabelera eraman, gerrialde ganzdunean hondoratu eta, ahots gora, aretoko guztiek entzuteko moduan: betea, betea, betea.
Adiskide batekin anekdota komentatzen nuelarik, hizpide izan dugu zenbat liburu galduko den Durangoko zalapartan, zenbat liburu geldituko den kritika bat, ez ona ez txarra, jaso gabe...
Latza behar du. Baina gozoa behar du, bestalde, inprentatik atera berri den liburuaren usainak edo blog baten eremuan isuritakoaren isiltasun kosmikoak, horren guztiaren jakinaren gainean egonda ere hainbeste jendek ilusio guztiz idazten segitzeko...
Urtero bezala, kazetariak hor hasi zitzaizkidan etxera deika Durangori buruz galdetzeko, baina urteroko txapan ez erortzeko deliberoa harturik eta kazetariak lehendabiziko galdera formulatzerako, uda honetan egindako bidaia batez hasi nintzaion ni, hitzari hitz eta galderarik tartekatzeko aukerarik eman gabe. Mexikoko iparraldean izan nintzela, Sierra Madre-ren oinetan dagoen Durangon. Merezi zuela hiriak, merezi zuela hango jende jatorrak ere: Pancho Villa bertan jaioa zela, hortik ateratzeko kontuak. Eta hiriari buruzko hainbat xehetasun historiko ekonomiko eman eta gero, ezaugarri klimatikoak jorratzen hasi nintzen: altura handian dagoela hiria eta horrek birikak nekatzen dituela azkenerako, baina gainerakoan klima oso osasuntsua dela eta hango bizitza, berriz, merkea...
Aurten ez dit inork deitu oraindik.
Milaka pertsona kalera atera dira larunbatean, Eusko Jaurlaritzari eta Osasun Sailari "konponbide errealak" eskatzeko, Osakidetzaren arazo estrukturalak konpon ditzaten.
Milaka eta milaka lagun elkartu dira larunbat bazkalondoan Iruñean, Baztango Aroztegiaren makroproiektuari aurkakotasuna adierazteko eta maiatzean epaituko dituzten zazpi auzipetuen absoluzioa eskatzeko. Bideoz grabatu dugu amaiera ekitaldiko hitzartzea [albistearen... [+]
Jan-edanean zeuden denak, itxuraz alai, baina baten bat urduri zebilen aperitibo eta aperitifa artean. Bigarrenez jasoko zuen saria, baina eskuetan edukiko zuen lehenbizikoa izango zen. Eta urduri zegoen, oroigarriak bulegora heldu beharra zeukalako, joder. ARGIA Sariak ez dira,... [+]
Gauzak bizi eta azkar aldatzen badira ere, zenbait kontu ez dira aldatzen: Argia Sarien ekitaldia da horietako bat. Horixe esan dio kronikagile honi beharrera etorri den kanpoko kazetari batek, ARGIA asko aldatu dela esatearekin batera, sari-banaketa hasi aurretik. Onerako ari... [+]
Galtzaileen herri ondarea sarean jartzeko erakunde publiko batetik egindako ahaleginagatik, ahots gabeen ahotsa entzuteko aukera emateagatik, eta batez ere, Nafarroak aitzindari izaten segi dezan oroimen historikoa berreskuratzeko bidean, Interneteko Argia Saria Nafarroako... [+]
Sei sari banatu ditugu aurten: ikus-entzunezko saria EITB Kultura telebista saioari eman zaio, prentsako saria Irutxuloko Hitza Donostiako hedabideari, entzunezko saria BaDa!bil podcastari, interneteko saria Oroibidea bilatzaileari eta komunikazio kanpaina onenaren saria Altxa... [+]
Onintza Irureta Azkunek egin du hitzartzea ARGIAko lantaldearen izenean:
"ARGIAko komunitatea osatzen duten milaka lagunetako batek berriki adierazi digu batzuetan ARGIA iluna dela, barruak mugiarazten dizkion albiste gogorrak daudela. Lan ona egiten dugula, baina... [+]
Seme-alabek lehen mugikorra izateko adina atzeratzeko eskolaz eskola egindako lanagatik eta lortutako emaitzengatik, ikastetxeak mugikorrik gabeko arnasgune izateko borrokagatik, kanpaina onenaren Argia Saria guraso elkarteek osaturiko Altxa Burua ekimenarentzat izan da... [+]
Hamabost urteotan gazteenen artean euskara sustatzeko egindako lanagatik eta lortutako arrakastagatik, Merezimenduzko Argia Saria Ene Kantak proiektuarentzat izan da. Saria Nerea Urbizu, Fermin Sarasa eta Jesus Irujok jaso dute.
Entzunezko Argia Saria BaDA!bil podcastak jaso du, Hiru Damatxo ekoiztetxeak ekoitzitakoa, eta Gerediaga elkarteak eta EITBk finantzatutakoa. Podcastak kulturgintzan dabiltzan lau mahaikidez osaturiko bost mahai inguru jaso ditu Durangoko Azokaren bueltan. Saria jaso dute Amets... [+]
Prentsako Argia Saria Irutxuloko Hitza-rentzat izan da, eskuin muturraren igoerari egindako jarraipenagatik eta talde erreakzionarioen benetako aurpegia erakusteko kalean hor egoteagatik. Aurten 20 urte beteko ditu Donostiako hedabideak. Aizpea Aizpurua, Andrea Bosch,... [+]
EITB Kultura telebista saioak jaso du Argia Saria euskal kulturgileen lana bistaratzeagatik, Euskal Herriko txoko guztietako proiektuak telebista publikora ekartzeagatik, eta egiten duten kalitatezko ikus-entzunezkoagatik. Saria Leire Ikaranek eta Kerman Diazek jaso dute, Berde... [+]
Ekimenak erreferendum eskaera egin du eta Shirley Weber estatu idazkariak onartu. Orain, prozesuari jarraipena emateko, 546.000 sinadura lortu behar dituzte datorren uztailerako. Marcus Evansek egin du eskaera.