Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
larunbata 2024ko azaroaren 30ean
Unai Elorriaga: «Inor ez da pertsona osooa gauzak kontatzen ez baditu»
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Zure hirugarren liburua da Vredaman. Lehenengoak uste gabeko arrakasta ekarri zizun; bigarrenak era guztietako iritziak; hirugarren honekin zer espero duzu, edo zer espero behar du irakurleak?
Sekula ez da jakiten liburu batekin. Idazten hasi aurretik, asmo bat izan dezakezu; idazten ari zarenean, beste bat, eta idazten amaitu eta errepasoan ari zarenean, beste bat beharbada. Eta horren ostean, guztiz arrotza den irakurlearengana heltzen denean, idazleak aurreikusi gabeko sentsazioa sortu dezake. Dena dela, apur bat desberdina izan da liburu honen prozesua. Aurreko biak idatzi nituenean, argitaratu egingo ziren ere ez nekien ia-ia. Honetan, ostera, aurreko bien eskarmentuarekin ibili naiz idazten: badakit noraino helduko den gutxi gorabehera eta zeri egin beharko dion aurre. Eskarmentu gehiagorekin idatzi dut, beraz. Bestetik, irakurleak gozamena topatuko duela uste dut. Ahots diferenteak, istorio diferenteak. Edonor gozatzeko liburua dela uste dut. Kolore handikoa.
Izenburu berezia oraingoan ere. Nondik sortu da Vredaman?
Van't Hoffen ilea eleberrian, nik asmatutako idazle bat agertzen da: E. H. Beregor, eta haren hirugarren nobela zen Vredaman. Beregor nobela hori idazten ari zela zati bat lapurtu zion baten batek, eta hutsune batekin publikatu zuen eleberria: ez zuen berriro idatzi nahi, lapurtutako zati hari perfektu irizten zion eta. Modu berean, nire hirugarren nobela da Vredaman. Eta hutsune bat dago kapitulu batean... Izen bi nahastu ditut Vredaman izena osatzeko: "Vardaman" Faulknerren pertsonaia, As I lay dying nobelakoa; eta "Vredeman de Brie" izeneko pintore nederlandarra. Egia esan, pintoreak bi ziren, aita-semeak. Nik semeari begira hartu dut izena; izan ere, semeak ez zuen koadro originalik egin, aitak eginikoak kopiatzen eman zuen bizitza osoa.
Esan ote liteke, Van't Hoff-en ilean bezala hizkuntzarekiko jolasa bilatu duzula, baina narrazioaren garapenari kasu gehiago eginez?
Hori da. Van't Hoffen ilea liburuan biekin jolastu nuen: hizkuntzarekin eta argumentuarekin. Batzuek ez zuten ulertu bigarren jolas hori. Izan ere, adarra jotzeko makina zen argumentua, inora ez zeramana, heriotzara ez bada. Irakurle batzuek estiloaren jolasa ulertu zuten, baina argumentuarenak ernegarazi zituen. Arthur Conan Doyleren estiloko bilakaera espero zuten, antza. Vredaman honetan, aldiz, askozaz modu gozoagoan garatzen da argumentua edo argumentuak, lau istorio baitira. Irakurlea eskutik eraman nahi izan dut eleberri honetan, galeria batetik, azken argiraino, eltxoak balira bezala.
Narratzaile ugari daude liburu honen barruan: haurrak, zaharrak eta abar, nor bere hizkerarekin, hitz egiteko eta kontatzeko moduarekin...
Bai, hori da nire ustez literaturaren aberastasunetako bat. Nobela honen irakurlea jendez inguratuko da, konpainia noblean. Istorio bakoitza ahots diferentez kontatuko da, ikuspegi diferentez, izaera diferentez. Hala ere, guztiek daukate antzeko helburua: istorioa kontatzea. Kontatzearen plazera dago hor. Inor ez da pertsona osoa gauzak kontatzen ez baditu. Eta istorioak ere ez dira istorio osoak angelu desberdinetatik kontatzen ez badira.
Lau istorio txirikordatu dituzu: gauza asko kontatu nahi zenituelako, ala istorio bakarrak joko gutxi ematen zuelako, ala...?
Ume baten ikusteko modua kontatu nahi nuen. Eta ume baten bizitzan ezinbestekoa da familia; familiak eraikitzen du umea. Umeak eraman ninduen, beraz, familiakoengana. Bide horretatik lau istorio sortu ziren: aita ospitalean dagoen bitartean osaba-izekoenean dagoen Tomas haurrarena, Gur lagunarekin gauez golf-zelai batean sartu den osaba Simonena, aitona ebanistaren historia ikertzen dabilen lehengusu Mateorena, eta izeko jostunen lagun batena, Piedadena. Azken batean umearen unibertsoa kontatzen da, familiaren laguntzaz. Horrek ez du esan nahi beste hiru istorioek nortasunik ez dutenik. Irakurleren batek aipatu dit aparteko ipuinak balira bezala irakurri daitezkeela.
Liburu hasieran zuhaitz genealogikoa eta hegalean zure txikitako argazki bat ipini duzula-eta: badu esanahiren bat, keinuren bat?
Julen Gabiriak esan zidan moduan, zuhaitza baino gehiago bonsai genealogikoa. Berez erraza da jakitea nor den Tomas, umea. Inork ez dezala pentsatu, alabaina, nire biografia idatzi dudanik. Ezta hurrik eman ere. Asko dira, bai, datu biografikoak, baina askozaz gehiago asmatutakoak. Nire bizitzak ez dauka aparteko interesik, Euskal Herriko edo, beharbada, munduko edozein umek kontatu dezakeena da. Nik haurtzaroko eta familiako datu batzuk hartu, nahastu, irabiatu, elementu fantasiatsuekin elkartu eta gauza askori buruz hitz egiten duen eleberria idatzi dut.
Bestalde, zure liburu guztietan bezala geografia zehaztugabea ageri da, baina hemen inoiz baino nabarmenago ezagutu liteke Algorta. Bertako tokiak eta jendeak. Eta baita inguruko batzuk ere, hala nola Neguri.
Aurreko nobeletan ez nuen lekuei buruzko datu zehatzik eman nahi. Izan ere, Algorta, Getxo, Neguri eta ingurukoei buruz irakurleek izan zitzaketen aurreiritziak saihestu nahi nituen. Arreta pertsonaiengan nahi nuen, ez euren jatorrian. Zama hori kendu nahi nien pertsonaiei. Modu horretan, irakurleek euren herrietan imajinatu zitzaketen pertsonaiak eta etxekotzat hartu. Irakurle argentinar batek esan zidan SPrako tranbiako herria Banfield-en imajinatzen zuela, bere txikitako herrian, Buenos Aireseko aldirietan. Beste batek Polonian kokatu zuen herria. Ni ez naiz ez Argentinan ez Polonian egon. Vredaman eleberrian, ostera, lotsagabeago aritu naiz. Honezkero hamaika aldiz esan dut eleberriak Algortan gertatzen direla eta jendeak gehiago begiratzen dio nobelari berari herriari baino. Horregatik ez dut erreparorik eduki izenak eta lekuak agerian uzteko.
Baten batek kritikatu izan dizu munduaren ikuspegi eztiegia ote duzun. Berriki hitzaldi batean komentatu duzu Hobbes, guztiz bestelako pentsaera duen autorea. Zer duzu esateko, gizakiaren on-gaiztasun kontu horietaz?
Niretzat tamalgarriena honakoa da: literatur kritikari batzuk gaur egun, XXI. mendean, oraindik ere parametro horietan mugitzea; hau da, mundua (literatura, beraz) on eta gaiztoetan banatzea, manikeismo xalo horretatik ez irtetea. Munduan ez dago pertsona on edo txarrik. Jendeak bizi nahi du, eta bizitzeko ahalegin horretan pertsona batzuk, une jakin batzuetan, egoistagoak dira, eta beste batzuk inuzenteagoak, beste momentu batzuetan. Beste batzuetan pertsona jakin bat zapaldu egingo dute batzuek, aldagai jakin batzuk direla tarteko, baina beste batzuetan horren alde egingo dute. Batzuetan Jekyll doktorea izango dira; beste batzuetan Hyde. Baina beste askotan Robert Louis Stevenson ere badira. Edo Rudyard Kipling. Edo Franz Kafka bera. Esan nahi dut gizakia hori baino askozaz konplikatuagoa dela. Nire pertsonaiak ere, batzuek ulertu ez dituzten arren, askozaz konplikatuagoak dira. Ez dira ez onak ez gaiztoak. Nire pertsonaiek, bizitzeko ahaleginean, aukera bat egin dute, eta aukera horren bitartez bizi dira: bidea egokia edo okerra izan daiteke, baina, Cortázarren dioen moduan, euren bizitza pentsatu dute eta euren bizitza ulertu. Hortik gorakoa neurologia da. Eta ez dago jakiterik zergatik entzun ditzakeen pertsona batek bere Italiako herriko kanpaiak Londresen bizi bada... Thomas Hobbes, bestalde, lotsabako bat zen.
Aurreko nobela biak zerorrek ipini dituzu gaztelaniaz; honekin ari zara?
Horretan ari naiz, bai. Alfaguara argitaletxean apirilean entregatu behar dut eta kalera, Jainkoa lagun, ekainean aterako da.
Idazle profesionalen taldetxoan zaudela esan liteke, liburuekin eta hitzaldiekin-eta. Pribilegioa da hori ala ardura berezia eskatzen du?
Ardura berezirik ez, inondik inora; ez behintzat publikatzen hasi aurretik neukana baino bereziagoa. Esan nahi dut kalean libururik ez neukanean ere, asko eskatzen niola neure buruari. Eskatu daitekeen guztia eskatzen nion neure buruari. Pentsatzen nuen: munduko testurik onena argitaratuko dut, bestela tiraderan geldituko da. Beti eduki dut neurri hori buruan. Gero, gertatu liteke buruan daukazun neurritik %5 baino ez lortzea, baina ardura beti dago hor, buru barruan, lehen eta orain. Literaturarekiko errespetua ez dut aldatu, beraz. Dudarik gabe, pribilegioa da. Eta bestela lortu ezin den giltzarri bat ematen dizu gainera: denbora.
Hurrengo liburua gogoan duzu dagoeneko, ala atsedena hartu behar duzu oraingoz?
Hurrengo liburua, laugarrena, buruan neukanVredaman idazten hasi baino lehenagotik. Baina paperera eraman aurretik, lehen esan dudan bezala, honen itzulpena egin behar dut. Apirilean amaituko dut, dena ondo badoa, eta ondoren beste asmo txiki bat daukat: Vredamanen agertzen den lau istorioetako bat, Tomasena, umearena, liburutik atera, apur bat moldatu, marrazkiak ipini eta umeentzat argitaratu nahiko nuke. Azken batean, umeentzako literatura horixe baino ez da: umeei ere gustatzen zaien literatura. Hori guztia uda parterako amaitu nahi nuke. Gauzak horrela, irailean hasiko naiz hurrengo liburuarekin. Idazten hasterako goitik behera pentsatuta eduki nahiko nuke. Orain Psikiatria eta Neurologiari buruzko testu asko irakurri behar ditut, ia osorik teilatu batean gertatzen den liburu hori idatziko badut.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
#2
Xabier Letona Biteri
#3
Danele Sarriugarte Mochales
#4
#5
Mikel Garcia Idiakez
Azkenak
Zergatik Durangora joan abenduaren 7an?
Euskalgintzaren Kontseilua hizkuntza larrialdia bizi dugula ohartarazten ari da azken astetan. Urte dezente pasa dira euskararen biziberritze-prozesuaren egoera bidegurutzean, errotondan, inpasse egoeran eta antzeko hitzekin deskribatzen hasi zenetik, hizkuntza politikek... [+]
2024-11-29
Xabier Letona Biteri
Iruñerriko hondakinak bilduko dituen Imarkoaineko gunea %33 garestitu da
Iruñerriko Mankomunitateak Imarkoaineko Hondakin Zentroaren proiektuaren aldaketa onartu zuen ostegun honetan eta, horren arabera, azpiegitura 2026ko urtarrilaren 21ean hasiko da lanean.
2024-11-29
Xabier Letona Biteri
Tuterako alkateak aurrekontuak aurkeztu ditu talde neonazi baten abestiarekin
Estirpe Imperial da talde neonazia, besteak beste ezagun egin dena erabiltzen dituen letra faxista eta arrazistengatik.
2024-11-29
Jon Torner Zabala
Zorroztasun historikoaren izenean: dragoiak bai, bikingo beltzaranak ez
2024-11-29
Axier Lopez
EAJ, PSE eta PPk mendietako gurutze katolikoak babestu nahi dituzte “euskal kultura eta ohituren parte” direlako
Gipuzkoako Batzar Nagusietako Kultura Batzordeak, EAJ, PSE eta PPren aldeko botoekin, azaroaren 22ko bilkuran erabaki du Eusko Jaurlaritzari eskatzea azter ditzala “euskal kulturan hain esanguratsuak diren” gurutzeak eta haien inguruko “ohiturak”... [+]
Boikota Israelgo datilei (eta datil horiek saltzen dituzten supermerkatuei)
Israelek gosea erabiltzen du palestinarren aurkako gerra-arma gisa, eta nekazaritza-produktuak mundu osoan merkaturatzen ditu.<
2024-11-29
Gedar
Etxebizitzarako eskubide unibertsala aldarrikatu dute Iruñean
Etxebizitza Sindikatu Sozialistak eta Harituk antolatuta, manifestazio bat izan zen ostegun arratsaldean Iruñeko Alde Zaharrean. "Etxebizitzaren negozioaren aurrean, eta hura sustatzen duten politikarien aurrean, etxebizitza eskubide unibertsalaren benetako defentsa... [+]
2024-11-29
Estitxu Eizagirre
EH Bizirik sarearen manifestazioa martxoaren 22an Gasteizen
“Indarrak batuta soilik lortuko dugu makroproiektuen oldarraldi hau gelditzea”
EH Bizirik sarea makroproiektuen aurkako plataformen elkargunea da eta martxoaren 22an manifestazio nazionala deitu du Gasteizen: "Lekuko borrokez gain, esparru zabalagoan lan egitea ezinbestekoa dela jakitun, manifestazio honek sare osoari eragiten dien puntuak izango ditu... [+]
2024-11-29
Xabier Letona Biteri
Gaindegiaren 20 urteko argazkia
Euskal Herriak biztanlerian, energian eta pobrezian gora egin du, CO2 isurketetan eta elikagaien kontsumoan behera
Hogei urte bete ditu Gaindegiak, Euskal Herriaren garapen sozial eta ekonomiko iraunkorrerako Behategiak. Horren harira, denbora horretan Euskal Herriak esparru horietan izan duen garapenaren berri ematen duen azterketa aurkeztu dute, eta datuok Europar Batasunekoekin konparatu... [+]
2024-11-29
Euskal Irratiak
Eguberriko merkatu solidario, etiko eta euskaltzale bat Baionan
Lau egunez idekia izanen den merkatu bat antolatzen du Plazara kooperatibak euskararen aldeko beste hamar bat eragilerekin –horien artean ARGIA–.
Komunikazio libreago baterantz
Azaroaren 21ean Errenteriako Torrekuan eta Badalaben egon nintzen "Komunikazio libreago baterantz trantsizioan" izeneko jardunaldian.
Eguneraketa berriak daude