Lehen euskara teknikaria lortzear Nafarroa Beherean?
Garapen Amankomunerako Proiektuak, izenak berak dioen bezala, Nafarroa Beherean garapena bultzatzen du hainbat alorretan: ekonomia, kultura, laborantza, etxebizitza... «Kultura, nortasuna eta ondarea» izena du alor horietako batek eta orain dela urtebete baino gehiago lanean hasi zen lan taldeak hizkuntzaren azpiatala sortzea erabaki zuen. Urtebete luzeko hausnarketaren ondoren, euskararen aldeko bidean eskaera egin du: Nafarroa Behererako, hau da, 26.000 biztanlerentzako euskara teknikaria. Baxenabartarrak dira, proportzioan, Iparraldean euskara gehien ulertzen eta erabiltzen dutenak, baina Jojo Bidartek gogorarazi du euskara, Nafarroa Beherean fite ari dela galtzen.
Nafarroa Behereak euskara teknikaria izango badu herrietako hautetsiak konbentzitu behar dira eta ez dirudi hain erraza denik. Argitxu Canteroren iritziz: «Batzuek onartzen dute gure proposamena, baina buru direnek ez dute nahi. Nahiz gero eta gehiago hizkuntzari buruz kostaldeko hautetsi inportante batzuek erraten duten hizkuntza behar dugula salbatu, ez Baxenabarren oraino. Hautetsi zenbaitek hasteko, ez dute pentsatzen hizkuntza desagertzen ari dela eta hizkuntzari buruz zerbait egin behar dela».
Hautetsien gehiengoa proiektu horren aldekoa izatea lortu behar da, orain gutxiengoa baita. Kontua da Garapen Amankomunerako Proiektuaren barnean, hizkuntzaren azpitaldean lanean jardun dutenek, proiektua hautetsiei aurkeztu badiete ere, orain, proiektuaren eramale izan daitezkeenak herri elkargoak direla (udalen mankomunitateak Hegoaldean) eta orain arte bederen ez dute baiezkorik eman. Euskara teknikaria sostengatzeko dirua herri elkargoek eta Euskararen Erakunde Publikoak jarriko lukete. Proposamena luzatu duen lan taldeak Euskararen Erakunde Publikoari aurkeztu zion proiektua eta Bidarten ustez hasieran hotz agertu baziren ere gero onartu zuten. Gainera, alderantzizko bidea egin zuen eta Euskararen Erakunde Publikoa bera aritu zen proiektua herriko etxeetako hautetsiei aurkezten ontzat eman zezaten. Euskararen Erakunde Publikoak esan du baietz, orain beste diru iturria falta da. Badira hiru herri elkargo Nafarroa Beherean, Garazi-Baigorrikoa, Iholdikoa eta Amikuzekoa. Azaroaren 17an bilduko da Lekuko Garapen Kontseilua eta Argitxu Canterok dioenez, lan taldeak adieraziko du proiektuaren eramaleak hiru herri elkargoak direla. Ea elkargoek baietz, hala dela, erantzuten duten. Presa badu proiektuak Euskararen Erakunde Publikoak 2006rako aurrekontua abenduan prestatuko baitu eta ordurako aurkeztu behar zaio proiektua. Hilabetetako aurrera-atzera burokratikoen atzean sakoneko korapiloa dago eta hala azaldu digu Argitxu Canterok: «Afera sensiblea da, zeren eta hizkuntza da. Hizkuntza zurea da. Gure hautetsi gehienek euskara badakite. Euskara ama hizkuntza dute, baina hainbeste errana izan zaie jende horiei 'euskara deusetako da, hizkuntza hori mintzatzen baduzu deus ez zara', inkontziente kolektiboan sartua dela. Zinez euskaldunak direnak eta kasik euskara frantsesa baino hobekiago mintzatzen dutenak, horiek dira euskararen kontra, beren buruaren kontra ari dira, beren nortasunaren kontra. Beren burua ezeztatzen dute. Biziki intimoa da hizkuntzarena. Guk dugu argumentu batzuekin abilki jokatu behar. Hautetsiek 'ez' erraten dute intelektualki eta 'ez' erraten dute beren agintariek horrela manatzen baitituzte».
Langa goian jarri du Canterok baina Bidartek azaldu duenez azken hamabost urteotan izan da hautetsien diskurtso aldaketa. Duela hogei bat urteko ikastolen mugimendua ez zuten abiatu hautetsiek eta «bazen konfrontazioa euskararen aldeko mugimenduaren eta hautetsien artean. Garapen Kontseilua sortu denetik, hamar urte hauetan, egia da integratua izan dela diskurtsoan ‘gure nortasuna zaindu behar dugu eta gure hizkuntza zaindu behar dugu’ eta erraten dute ofizialki. Diskurtsoa hori da, baina errealitatera pasatzeko urrats hori... ez dakit hainbeste konbentzituak diren. Horiek ere koherenteak izan nahi badute beren diskurtsoarekin, behar dute onartu proiektua».
Herri elkargoek erabaki beharko dute ea euskara teknikariaren premiarik badagoen ala ez Nafarroa Beherean.
Nafarroa Behereak euskara teknikaria izango badu herrietako hautetsiak konbentzitu behar dira eta ez dirudi hain erraza denik. Argitxu Canteroren iritziz: «Batzuek onartzen dute gure proposamena, baina buru direnek ez dute nahi. Nahiz gero eta gehiago hizkuntzari buruz kostaldeko hautetsi inportante batzuek erraten duten hizkuntza behar dugula salbatu, ez Baxenabarren oraino. Hautetsi zenbaitek hasteko, ez dute pentsatzen hizkuntza desagertzen ari dela eta hizkuntzari buruz zerbait egin behar dela».
Hautetsien gehiengoa proiektu horren aldekoa izatea lortu behar da, orain gutxiengoa baita. Kontua da Garapen Amankomunerako Proiektuaren barnean, hizkuntzaren azpitaldean lanean jardun dutenek, proiektua hautetsiei aurkeztu badiete ere, orain, proiektuaren eramale izan daitezkeenak herri elkargoak direla (udalen mankomunitateak Hegoaldean) eta orain arte bederen ez dute baiezkorik eman. Euskara teknikaria sostengatzeko dirua herri elkargoek eta Euskararen Erakunde Publikoak jarriko lukete. Proposamena luzatu duen lan taldeak Euskararen Erakunde Publikoari aurkeztu zion proiektua eta Bidarten ustez hasieran hotz agertu baziren ere gero onartu zuten. Gainera, alderantzizko bidea egin zuen eta Euskararen Erakunde Publikoa bera aritu zen proiektua herriko etxeetako hautetsiei aurkezten ontzat eman zezaten. Euskararen Erakunde Publikoak esan du baietz, orain beste diru iturria falta da. Badira hiru herri elkargo Nafarroa Beherean, Garazi-Baigorrikoa, Iholdikoa eta Amikuzekoa. Azaroaren 17an bilduko da Lekuko Garapen Kontseilua eta Argitxu Canterok dioenez, lan taldeak adieraziko du proiektuaren eramaleak hiru herri elkargoak direla. Ea elkargoek baietz, hala dela, erantzuten duten. Presa badu proiektuak Euskararen Erakunde Publikoak 2006rako aurrekontua abenduan prestatuko baitu eta ordurako aurkeztu behar zaio proiektua. Hilabetetako aurrera-atzera burokratikoen atzean sakoneko korapiloa dago eta hala azaldu digu Argitxu Canterok: «Afera sensiblea da, zeren eta hizkuntza da. Hizkuntza zurea da. Gure hautetsi gehienek euskara badakite. Euskara ama hizkuntza dute, baina hainbeste errana izan zaie jende horiei 'euskara deusetako da, hizkuntza hori mintzatzen baduzu deus ez zara', inkontziente kolektiboan sartua dela. Zinez euskaldunak direnak eta kasik euskara frantsesa baino hobekiago mintzatzen dutenak, horiek dira euskararen kontra, beren buruaren kontra ari dira, beren nortasunaren kontra. Beren burua ezeztatzen dute. Biziki intimoa da hizkuntzarena. Guk dugu argumentu batzuekin abilki jokatu behar. Hautetsiek 'ez' erraten dute intelektualki eta 'ez' erraten dute beren agintariek horrela manatzen baitituzte».
Langa goian jarri du Canterok baina Bidartek azaldu duenez azken hamabost urteotan izan da hautetsien diskurtso aldaketa. Duela hogei bat urteko ikastolen mugimendua ez zuten abiatu hautetsiek eta «bazen konfrontazioa euskararen aldeko mugimenduaren eta hautetsien artean. Garapen Kontseilua sortu denetik, hamar urte hauetan, egia da integratua izan dela diskurtsoan ‘gure nortasuna zaindu behar dugu eta gure hizkuntza zaindu behar dugu’ eta erraten dute ofizialki. Diskurtsoa hori da, baina errealitatera pasatzeko urrats hori... ez dakit hainbeste konbentzituak diren. Horiek ere koherenteak izan nahi badute beren diskurtsoarekin, behar dute onartu proiektua».
Herri elkargoek erabaki beharko dute ea euskara teknikariaren premiarik badagoen ala ez Nafarroa Beherean.
Euskara teknikariaren betebeharrak
Garapen Amankomunerako Proiektuan hizkuntzari dagokion azpitaldeak balizko euskara teknikariaren funtzioak aurreikusi ditu:
- Bi urte eta erdi arteko haurrek euskararekin harreman zuzena izan dezatela. Horretarako, etxeko zaintzaile, haurtzaindegietako eta gurasoekin lan eginen du euskara ama hizkuntza bezala erabilia izan dadin.
- Haur eta gazteen animazio denbora: kirol eta kultur elkarteetan euskararen erabilpena bultzatu.
- Saltokietan euskara sartzeko laguntza ekarriko du.
- Kaleko afixak, bide seinaleak... euskalduntzeko ere bai.
- Euskara teknikariak jendeari ulertarazi beharko dio frantsesa badela, baina euskara ere bai. Elebidun izan behar dela euskara salbatu nahi bada. Toki publikoetan euskararen erabilpena bultzatuko du herriko etxeen izenean.
- 35 bat herriko etxek Euskal Konfederazioarekin hitzartua dute herriko etxeko idatziak euskaraz izango dituztela. Herriko etxeetan ezinean ibiltzen dira ordea, itzulpenak egiteko gaitasunik ez dutelako. Balizko euskara teknikariak lan hori egin dezan nahi dute hautetsiek. Jojo Bidarten ustez, egin beharrekoa herriko etxeetako langileak lanean euskaraz aritzeko kontzientziatu eta formatzea da, euskara teknikariak 75 herriko etxeetako itzulpenak ezin baititu egin. Aldiz, herriko etxeetako langileek euskararen alorrean ukan dezaketen lan amankomuna eta elkarren arteko laguntza antola dezake euskara teknikariak.