Gorrotoa, maitasuna, amorrua... Barne-barnetik irteten diren sentimenduak izaki, nork bere hizkuntzan ateratzen omen. Iragazkirik ez, itzulpenik guttiago, eta sortzen diren modu berean kanporatu. Horregatik, aurrena harridura, eta berehala pena galanta sorrarazi zidan duela aste batzuk, ia erabat gazteleraz argitaratzen den egunkari batean, irakurritako eskutitz batek. Bere burua euskaltzale eta abertzaletzat duen "izen famadun" euskalduna pasa berri zen gertakari batek eragiten zion min eta amorruaz ari zen oso bortizki. Ez zen antzematen inolako iragaztontzirik ipini izana hain sendo ageri zen sentimenduari, oztoporik jarri ezinik zuzenean datorkigun okada zirudien-eta.

Euskara "asmatutako" hizkuntza dela -gaztelera Jainkoek bihotzean jarritakoa ote?- dioten espainol horietako batek baino gehiagok, behin eta berriz galdetu didate "ea nik nola pentsatzen dudan". Pentsatu esaterakoan, barne gogoetak nola harilkatzen ditudan hitz egin arte, alegia. Ea euskaraz "pentsatzen" dudan zen galderaren zentzua. Sinetsi ezinik gipuzkoar batek gazteleraz ez beste inola egin zezakeenik halako lana, eta gehienez ere, ahora ekartzerakoan, itzuliz joateko "beharra" -gure euskalkian, lanari "biherra" esaten» hartzen nuela ezinbestean. Halakotan, Berako idazlea datorkit gogora, gazteleraz idatzi arren, egitura eta sintaxia euskara hutsean nola "irakur" dakiokeen. Hain da nabarmena kontu hori, duela urte batzuk gaztelania ikasten ari zen lagun batek Barojaren liburuetariko bat luzatu zidan, goitik hasita beheraino "zuzenketaz" beterik, berari irakasten zioten sintaxia, aditzaren "denborak" eta abarri jarraiki, "gutxiegi" bat jarriko ziolako On Piori. Edo duela hilabete batzuk, gure lur honek emaniko artista ospetsu baten erakusketa ikustera joan, eta bere obraren inguruan berak idatzitako gogoeta labur batzuk irakurtzeak eragin zidan etsipena ere buruan geratu zait: euskal arima, ingurua, espazioa eta naturarekin duen pentsamendua berbez adierazi nahian idatzitakoa -gazteleraz, noski, euskaraz ez zekien eta- nabarmen zen "euskal egituraz" sortua bere barnean. Erakusketa horretan, gaztelaniaz gain, ingelesez eta euskaraz ere idatzi behar, eta gure hizkuntzara "itzulitakoan" zein zentzugabeko perifrasia irakur daitekeen!

Hizkuntza eta hizkera guztiak ikasiak omen. Ez bide da inor hitzak egiten eta esaten dakiela jaio, baina lehena -ama-hizkuntza- gure egiten genuela uste izan da. Gerora konturatu, aldiz, besterik -bigarrena, hirugarrena...- lehena bihur daitekeela, hala nahi izanez gero. Gaur eta hemen aukera kontua da neurri handienean, eta agerian gelditzen zaizkigu gogoa eta burua biluzik, ezin estaliz, nahia eta esana bat ez datozenean. »Koldo Izagirre Ureagak "Z eredua" idazlanean primeran irudikatzen duen moduan (Berrian, 2005-05-01). Barka aipamena, eta adostasun oso hau "hartzaren besarkada" moduan ez har, ezta alderaketatzat. Ezin halakorik lan "mundial" horren aurrean-.

Gizakiok komunikatzeko dugun tresnetariko bat da hizkuntza, baina sentitzen dena -gorrotoa, maitasuna, amorrua, higuina...- edo buruan, ikasiz, sartu genuena -geologia, medikuntza, zuzenbidea...- ahora etorri bitartean ematen den jauzian galtzen denaz gain, adierazi nahi duguna ez bide da heltzen osotasunean entzule eta irakurleari -hemen eta orain, ez euskarak ez dituelako horretarako aukerak ematen, hiztunok gai ez garelako baino-. Hori, mezu jasotzailea aurreiritziz jantzi ez bazaigu, eta esan nahi dioguna huts sakon batera erortzen ez bada: Bai edozer diozula, eta edonola josi eta loturik ere, ongi deritzolako; edo, alderantziz, ez dio ez arretarik ez onespenik emanen zuregandik datorren edozeri. Eta aurreasmoak jaun eta jabe diren honetan hainbesteraino ugaritu diren "beltzak" ere ezin ahantzi. Ospea, izenak eman ohi duenez »ez izanak, esanak eta idatziak» berba, esaldi eta diskurtsoen jostunek, ohoretsu eta famadun horri emanen dio bere lana, autoritate honek bere legez sal dezan.

Hizkuntzari buruz ohiko ez ditudan bidetatik ibiliz -eta gainera, "solorik solo", gure euskalkian diogun eran- oraingo honetan "endredatu" zait haria, eta korapilo artean bururatu, zein nolako hizkuntzan, hizkeran, berbetan hasi eta martxan jarriko ote, udazken honetan egingo omen den ditxosozko mahai hori -bake-mahaia? Partiduen mahaia? Gatazka konpontzeko mahaia? Elkarrizketarako mahaia?- Garrantzirik ote? -hizkuntzak, diot-. Eta "beltzik" ibiliko? Zein motatako iragazkirik? Mamia ala perifrasi hutsa?