Gatzaren herrietan
Gesaltza Añana herria bitan banatuta dagoela esan daiteke: 200 biztanle ere ez dituen herritxoa eta Gatzaren Harana, 111.000 metro koadroko azaleran zabaldutako gatzagak. Paisaia bitxia da, ezin esan ederra denik, ia larrain guztiak (gatz terrazak) abandonatuta baitaude eta itxura tristea dute. Muera edo Terrazos izeneko ibaiak dakarren ur gaziko iturburua 822. urtean baliatzen zutela jasoa dago izkribuetan. 1.000 urte baino gehiagoan ur gazi hori erabili dute gatza ateratzeko. 1.000 urte baino gehiago iraun duten gatzezko terraza distiratsuek 40 urtean behea jo dutela adierazi dute EHUko Arkitekturaren Arkeologiako Ikerketa Taldekoek. Gesaltza Añanako gatzari jada ez zioten etekin ekonomikorik ateratzen eta gainera, betiko larrain horiek konpontzeko porlana erabiltzen hasi ziren. Betiko egurrezko, lurrezko, harrizko egitura erortzen hasi zen, porlanak gehiegi pisatzen zuen eta larrain arteak hondakinez bete ziren. Gatzgile gehienek lana egiteari utzi zioten eta larrainak urik gabe, gatzik gabe, distirarik gabe geratu ziren.
Alabaina, Gatzaren Harana bisitatzeak merezi du dagoen dagoenean ere. Eta abuztuaren 1etik aurrera paisaia abandonatua ikusi eta ogibide galduaz jakiteko aukera izango da bisita gidatuei esker. Izan ere, Gesaltza Añanako Gatzaren Harana monumentu historiko izendatuta dago eta Arabako Foru Aldundiak zaharberritzeko plana prestatuta dauka: 20 urtean 20 milioi euro inbertituko ditu. Bainuetxea eraikiko dute herrian, Gatzaren Bulebarra ere bai: larrainen alboko eraikin batzuk eraberritu eta fundazioa, erakusketa gela eta gatza ekoizteko eta saltzeko biltegia egingo dituzte. 5.648 larrainetatik 1.369 larrain ekoizpenerako erabiliko dituzte. Urtero 88 tona gatz atera nahi dute eta kiloa 2,1 eurotan salduko dute. Haranaren behealdean 500 lagunentzako auditorioa prestatuko dute, larrain abandonatuetan 600 eguzki plaka ezarriko dituzte eta ur gaziaren alde terapeutikoa baliatu nahian, oinak bustitzeko prestatuko dituzte hainbat larrain.
Arabako Foru Aldundiak antolatu dituen bisita gidatuekin jada desagertu den ogibidea imajinatu ahal izango dugu eta baita larrainen distira, zuritasuna ere. Urte batzuk barru paisaia eroriak, utziak, beste itxura bat hartuko du, eta garai bateko gatzaga biziberrituko ez bada ere, larrain askotan gatza eguzkitan etzanda ikusiko dugu gatzgileak otarrera noiz jasoko zain.
Alabaina, Gatzaren Harana bisitatzeak merezi du dagoen dagoenean ere. Eta abuztuaren 1etik aurrera paisaia abandonatua ikusi eta ogibide galduaz jakiteko aukera izango da bisita gidatuei esker. Izan ere, Gesaltza Añanako Gatzaren Harana monumentu historiko izendatuta dago eta Arabako Foru Aldundiak zaharberritzeko plana prestatuta dauka: 20 urtean 20 milioi euro inbertituko ditu. Bainuetxea eraikiko dute herrian, Gatzaren Bulebarra ere bai: larrainen alboko eraikin batzuk eraberritu eta fundazioa, erakusketa gela eta gatza ekoizteko eta saltzeko biltegia egingo dituzte. 5.648 larrainetatik 1.369 larrain ekoizpenerako erabiliko dituzte. Urtero 88 tona gatz atera nahi dute eta kiloa 2,1 eurotan salduko dute. Haranaren behealdean 500 lagunentzako auditorioa prestatuko dute, larrain abandonatuetan 600 eguzki plaka ezarriko dituzte eta ur gaziaren alde terapeutikoa baliatu nahian, oinak bustitzeko prestatuko dituzte hainbat larrain.
Arabako Foru Aldundiak antolatu dituen bisita gidatuekin jada desagertu den ogibidea imajinatu ahal izango dugu eta baita larrainen distira, zuritasuna ere. Urte batzuk barru paisaia eroriak, utziak, beste itxura bat hartuko du, eta garai bateko gatzaga biziberrituko ez bada ere, larrain askotan gatza eguzkitan etzanda ikusiko dugu gatzgileak otarrera noiz jasoko zain.
Leintz Gatzagako gatza dorlan
Gatz ura gatz ura da toki guztietan, baina gatza uretik banatzeko moduak bat baino gehiago dira. Gesaltza Añanan eguzkiari begiratzen zioten gatzgileek, «langilerik finena»ri, eta borobil-borobil, indarrez jotzen ikusita asko pozten ziren. Hark lurrinduko zuen ura eta urre zuria terrazan etzanda utzi. Leintz Gatzaga herrian ere, gatz ura zeraman iturburua aurkitu zuten; 947. urteko izkribuetan behintzat gatztegia agertzen da. Gipuzkoa muturreko herri honetan ordea, eguzkiak ez zuen lan gehiegirik egiten eta gatza uretik banatzeko dorlak (pertzak) erabili zituzten. Etxe bakoitzak pertza bakarra zuen eta han berotzen zuten ur preziatua. Giro beroan, lan gogorrean, emakumeak aritzen ziren gehien. Ehunka urtetako eboluzioaren ondoren 1972an itxi zen azkeneko gatz lantegia. Orain, herrian dagoen Gatzaren Ekomuseoan ikas daiteke gatza ateratzeko prozesua.