Klasikoak eta euskara: Euskara bost axola euskaldunei
Liburuak urri eta merkatu txikia -"kanpo laburra"-. Frai Bartolome Santa Teresak euskarazko liburuen komertzializazio zaila islatzen du bere hitzetan. Liburuak argitaratzeko asko gastatu behar omen zen "Ta menturaz gitxi edo bat bere ez saldu", horretarako ere merkatari gutxi zegoelako garai hartan. Konparatu hitzok, berriki, Editoreen Galeuscan esandakoekin...
Etxeparek bezala, klasiko gehienek euskaldunak egiten dituzte euskararen egoeraren errudun, eta bereziki letratuak edo jauntxoak eta elizgizonak. Oso gutxi dira kanpoko erasoak edo legeak aipatzen dituztenak. Salbuespenetako bat Joanes Etxeberri, Ziburukoa da, estatuen eleaniztasunaren aldeko aldarriaren aitzindari bertsotan: "Erregeak behar ditu defendatu jendeak / hizkuntza batekoak hain ungi nola bertzeak".
Txema Larreak Euskaldungoa erroizturik liburuan salatu zuen bezala, euskara letratua gero eta gehiago urrundu zen euskaratik beretik, ikusmolde diglosiko baten eraginez. Larramendik berak, pulpitutik hizkera nahasia darabilten abadeak gogor kritikatzen ditu: "behin Euskera, behin Erdera, behin Latinera, guzia lerdatua, zikindua, baraustua, zeinean dirudien igo dirala gain hartara entzule guzien burla egitera". J. A. Mogelek aipatzen du, apaiz egin berri asko, euskara oso atzenduta ateratzen zela apaiztegietatik, sermoi bat euskaraz txukun egiteko gai ez zirela. Eta lerro artean bada ere, agintariengana zuzendu zituen geziak: "Esaten dabee gitxien esan bihar leukeen askok euskeria baldresa, traskila ta soinoko zantarduna dala".
Frai Bartolomek berriz "mea culpa" kantatzen du: "geuk eleiza-gizonok berba askotan nahastau ta ezaindu dogu euskeria" eta J. J. Mogelek 1816an, abadeez gain, zuzen-zuzen salatu zituen Bizkaiko jakintsuak, liburuak ez zituztelako beren ama-hizkuntzan idazten.
Eskerrak, euskararen beharrei erantzun nahirik, beren euskararekin konplexuz beteta egon arren idazleok lanari ekin zioten... jakintsuen zain egon barik.
Euskalkien arteko lehia ere ez da gaur goizekoa. Euskaldun bakoitzari berea iruditzen omen zaio onena. Horregatik Sarakoa maite ez duenari "bertze Euskara hobeago batez eta hobekiago" idazteko parioa egiten dio Materrek. Euskararen normalizazioaren aurka daudenek maiz sustatu dituzten euskalkien arteko borroka hauek ez dira euskaltzaleon gustukoak izan, ez orain eta ez lehen. J. A.Mogelek ere kartsuki kritikatu zituen: "Zer esango digute erdaldunak errietan ta zinuka bagabiltza alkarren artean? Gure euskera gauza ez dala".
Garbizale gutxi euskal idazleen artean. Gaur egun bezala ordea, kezkatuta agertzen dira "euskañol"arekin edo "frantseuskara"rekin. Gaitzetsi egiten dute hizkuntzaren berezko baliabideak bazter utzita, axolagabekeriaz erdaretara jotzea: "Aski aberatsa da bere baitarik, ez izatekotzat hizkuntza atzeen beharrik" (B. Larregi).
Larramendik eta Juan Antonio Mogelek ongi bereizten dituzte bi muturrak. Batetik, beste hizkuntzetako hiztxo bat ere nahi ez dutenak; eta bestetik, premia gabe euskara nahasi eta ikasi edo hobetu nahi ez dutenak. Irtenbidea ere garbi dute: ez bat eta ez beste! Ez garbizale, ez mordoilo. "Euskararen kalitatea"ri buruzko ondorioak irakurri dituztela dirudi!
Hitzaurre hauetan sarri agertzen den beste gai bat, euskaraz idaztearen zergatiena da, eta denen artean, Etxeparek aipatzen dituenak ditugu gustukoen: "plazer hartzeko, solas egiteko, kantatzeko eta denbora iragaiteko materia" idatzi omen zuen. Gerora ere horrelakoak ugariago izan bagenitu gure literaturan!
Aurreko guztiak irakurri eta liburua ixtean berriz, Txirritaren bertsoak etorri zaizkit gogora, laburpen gisara: "Erdara etzan bakarrik kapaz / euskarak lagundu diyo".
- Axular (1643)
"Baldin hala ezpada (beste hizkuntzak bezalakoa) euskaldunek berek dute falta eta ez euskarak».
- Joanes Etxeberri,
Sarakoa (1718)
"Zein axola guti eta arta apurra izatu duten eskualdunek bere eskuaraz; eta deusez ere baldin egin ahal badakie erantzukizunik, da gauza hunetaz».
- Manuel Larramendi (1747)
"Euskaldunen itsumendea, zeinean darasaten eztala gure Euskera gauza handi, mehe, goi diranak adierazteko".
- Jusef Egiategi (1785)
"Egundano etzait burian sartu, ez etare sartuko, gaizki mintzatzia huskaldunen axolgabiaz etare nola gogatu eztien beren ama-mintzoa dieno mesprezatzen".
Botere sindikalaren inguruko bigarren azterlana argitaratu du Ipar Hegoa fundazioak. 2016an argitaratu zuen lehena eta, beraz, orain 2016 eta 2023 arteko eboluzioa ikus daiteke. Ondorio nagusien berri emateko prentsa agerraldia egin dute ostiral honetan LABeko koordinatzaile... [+]
Burlatan, Nafarroan, bi familia euren etxeetatik kaleratuak izateko arriskuan daude. Iruñerriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak azaldu duenez, familia bat putre-funts batek bota nahi du, alokairu kontratua berritzea ukatu diolako; beste familia, berriz, etxejabeak bota... [+]
WordPress-en formularioak sortzeko Ninja Forms pluginaren euskaratzea utzita zegoela ikusita, Iametzak bere gain hartu du itzulpena eguneratzeko lana.
Urte berria hasi dugu, baina etxebizitza arazo oso potoloa bihurtu zaigula aspaldi honetan, hori ez da berria. Hala ere, azkenaldian zabaldu diren datuak ikusita, 2025a mugarri bat markatzekotan dela esan daiteke, eta iragar ezinak diren ondorio sozial eta politikoak antzeman... [+]
Joan den asteartean, hilaren 31n, Boli Kostako presidente Alassane Ouattarak iragarri zuen bertan behera utziko zituela Frantziarekiko harreman militarrak. Horren ondorioz, datozen asteetan 1.000 bat soldadu frantses atera beharko dira herrialdetik.
.jpg)
Espainiako Estatistika Institutuak erreferentziazko indize berria argitaratu du urtarrilaren 2an. Horren arabera, alokairuen prezioak gehienez %2,2 garestitu ahalko dira urtean. Indize hau 2023ko maiatzaren 25ean indarrean sartu zen Etxebizitza Legearen ondorio da, eta data... [+]
Hiru funtzionariok jipoitu zuten Robert Brooks, eskuak bizkarrera lotuta zituela. Hurrengo egunean hil zen, eta autopsiak dio asfixia izan zela heriotzaren kausa.
Gipuzkoako Fiskaltzaren ustez, 40 urteko irakasle hondarribiarrak 9 eta 17 urte arteko hamaika adin txikikori sexu gehiegikeriak egin zizkien 2011 eta 2021 urte artean. 2021ean kartzelatu zuten, bere sei ikaslek salaketa jarri eta gero.
Askok espero zuen moduan, Nazioarteko Pilota Federazioak Euskadikoa onartu ostean eskubide osoko kide gisa, Espainiako kirol-erakunde, alderdi politiko edota hedabideek erabakiaren aurkako oldarraldia hasi dute, nork beretik presioa eginez. Ostegunean, Espainiako Pilota... [+]
Baionako eta Donostiako epaitegiak margotu ostean, ostegun gauean Eibarko epaitegian pintaketa egin dute zenbait ekintzailek. "Oldarraldia gelditu" idatzi dute eta pintura berdea jaurti diote eraikinari. Abenduan, CCOO sindikatuaren egoitza ugari margotu dituzte, baita... [+]
FERMIN MUGURUZA 40. URTEURRENA
Noiz: abenduaren 21ean.
Non: Bilbo Arenan.
-------------------------------------------
Urtero janzten da festa giroz Bilbo abenduaren 21ean. Sagardoa eta taloa protagonista, San Tomas eguneko azoka eguna da. Aurten, gainera,... [+]
NASAren Parker zunda 6,1 milioi kilometroko distantziara arte gerturatu da Eguzkiaren azalera, bere misioaren lehen gerturatzean. Hala, Eguzkitik inoizko gertuen egon den objeku artifiziala bilakatu da. 692.000 kilometro orduko abiaduran igaro da, eta jasotako datuak funtsezkoak... [+]
Goldatz talde feministak antolatua, ortziralean, urtarrilaren 3an, Jantzari dokumentala proiektatuko dute Beralandetan (17:30ean) eta biharamunean, urtarrilaren 4an, Berako bestetako tradizioak aztergai izanen dituzte Maggie Bullen antropologoarekin leku berean (10:30).