Marcelo Usabiaga: «Mundua aldatu beharra dagoen bitartean, Alderdi Komunistaren ideiak ontzat jotzen ditut»


2021eko uztailaren 27an
Noiz ekin zenion militantziari?
Ni Juventudes Comunistas deitzen direnetan hasi nintzen 1933ko azaroan, orduko hauteskundeekin batera. Ramon Ormazabalek sartu ninduen, gero Alderdi Komunistaren Idazkari orokorra izanen zenak. Bera ere irundarra zelako, ezaguna nuen, "frailea" deitzen genuen guk eta animatu ninduen. Etxean, egia esan, oso giro politizatua genuen, baina errepublikanoa. Beti tertulia politikoak egiten zituzten aitak, osabek eta lagunek, baina niretzako erakargarriena Alderdi Komunista zen.
Ez ginen asko, ez pentsa. Gazteri Komunista horretan, bileretan, Irunen zazpi biltzen ginen. Alderdikoak zertxobait gehiago ziren, baina ez askoz gehiago. Gure biltokia Peña kalean zegoen, Urdanibia plazaren ondoan eta barruko eskailera batetik ematen zuen San Martzial kalean zegoen ostatura. Poliziak etortzen zirenean gure egoitza miatzera, eskaileratik gora ostatura joaten ginen. Eta alderantziz, ostatutik jaisten ginen biltokira. Bertara joatea oso gogoko genuen, hor baitziren beti Manolo Cristobal Errandonea, Ormazabal, Cruz Ostiz, Partiduko presidentea... Guk belarria beti prest, beraiek solasten zutena jasotzeko.


Zer nolako jardunak burutzen zenituzten?
Gure aldizkaria zen Euskadi Roja saltzea, Paseo Colonen, Kasinoan eta horrelako lekuetan pintadak egitea, brotxaz eta galipotez "íAbajo Gil Robles!», 33ko hauteskundeak irabazi zituztenen kontrako leloak ipintzea... Bestalde, saiatzen ginen jendea geureganatzen. Horrelako helburuak jartzen genituen eta astero zelulan aztertzen genituen. Lan horiei esker, gerra hasi zenean, Gazterian 20 lagun inguru geunden. Ni, horretaz aparte, FUEkoa nintzen eta Donostiako egoitzan, Sarriegiko Alhondigan zegoen hartan, bilera askotan parte hartzen nuen. Batzutan, ekintza bereziak egitea egokitu zitzaigun.

Esate baterako?
1934ko Iraultza, Asturiaskoa amaitu zenean, jende askok errepresiotik ihesi mugaz bestaldera joan behar izan zuen. Gu Irungoak izanik berehala arduratu ginen horrelako kontuetaz. Nik Donostiatik Irunera eramaten nituen, Asturiastik eta Bizkaitik ihesi zetozenak. Hartzen nituen Donostiako geltokian eta mugara hurbiltzen nituen, eta hor beste burkide batek, Zubizarretak, beste aldera eramaten zituen. Hori dena atxilotu gintuzten arte. Sei iheslarirekin nenbilenean, Errenteriko geltokian, hor harrapatu gintuzten. Komisaldegian, itaunketan izugarrizko jipoia eman ziguten, eta behin eta berriro... ea non zeuden fusilak galdetzen ziguten. Asturiaskoak, noski ! Eta horregatik libratu nintzen... Nik behin eta berriro, Irungoa nintzela eta horretaz deusik ez nekiela esaten nien. Azkenean, Ondarretan hilabete bat egon ondoren askatu ninduten.

Euskal Autonomia Estatutuaz Alderdi Komunistak jarrera nabarmen aldatu zuen 1933tik 1936ra bitartean. Zer gogoratzen duzu auzi horretaz?
Bai, 1933an Estatutuaren aurka geunden. Baina gero, 1936an alde jarri ginen. Egia esan, ni sartu berria nintzen eta arazo hura ez nuen asko jarraitu. Nahiz eta nire familian amaren aldetik mundu nazionalista oso gertu izan, beti nazionalistak, EAJkoak bederen, karlistekin eta horrelakoekin lotzen genituen. ANVkoak ezkertiarrak ziren, eta gero Fronte Popularrean gurekin egon ziren, baina oso gutxi ziren, gure eskualdean deus ere ez. Gure giroan, Casa del Pueblotan, ezkertiarren artean, Estatutuarena ez zen gai garrantzitsua, nahiko urrun gelditzen zitzaigun. Euskadi Rojan bai, hor, denboraldi batean, fabriketako berriemaileek bidaltzen zituzten kronikak zuzentzen aritu nintzen. Baina horiek gai hartaz ez zuten idazten. Gure nagusi politikoek bai ordea, ia ia astero...


Fronte Popularra aipatu duzu, horren inguruko hauteskunde kanpainaz zer diozu?
Oso kanpaina ona izan zen. Denok bat egin genuen Amnistia behar-beharrezkoa zelako eta irabazi genuen. Irunen beti ezkerrak irabazi du. Beti talde errepublikano eta ezkertiar indartsua izan da. Ehunka preso zeuden eta irundar batzuk ere bai. Sozialista batzuk, esate baterako, Ventaseko trenbidean 34an bonba bat jarri zutelako. Eta Gazteri Komunistakoak, pare bat lagun, Pujol eta Dominguez ere, preso genituen. Jende asko mugitu zen eta Fronte Popularra garaile suertatu zen.

1936ko gerra piztuta, ia-ia fronte guztietan aritu zinen, Irundik Mediterraneora, frankistek egin zuten legez, baina lubakiez bestaldean, ezta?
Bai, hasieran Irunen bertan. Nafarrora ere hurbildu ginen, uztailak 21 edo 22an, Beraraino, kamioi blindatu batez. Bertako koartelaz jabetu ginen baina atzera jo genuen errekete saldo bat omen zetorrelako. Bueltatzerakoan, Endarlatsako zubia lehertarazi genuen. Irun erori arte, Erlaitzen eta inguruan aritu nintzen. Irailaren 5ean balaz zauriturik, Hondarribiatik Bordelera eta hortik gero Bartzelonara alde egin nuen. Madrilgo frontera jo nuen, Bartzelonatik laguntzera abiatu zen Ramon Casanellas-koekin. 1937ko martxoaz geroztik, Bilboko frontean ibili nintzen, Kalamuan, Bilbon bertan, hori erori arte. Nik ikusi nuen galtzea, eta ez bakarrik Irun edo Bilbo, baita Santander eta Gijon ere. Guztietatik azken unetan atera nintzen. Valentziatik ostera ez, gerra amaierak hor harrapatu ninduen eta frankistek ere bai. Beste izen bat eman nuen, baina alferrik. Azkenean, Valentzia ondoan zegoen San Miguel de los Reyesko kartzelan sartu ninduten, eta gero epaiketan, 30 urteko zigorra jarri zidaten. PCEkoa izanik, erregimen berezian, isolamenduan jarri gintuzten. Horrek atari ordu gutxiago, komunikazio gutxiago... zekarren. Dena den, gero Ondarretara ekarri ninduten eta orduan hasi ginen kalera ateratzen hainbat lan egitera. Geroxeago Arroa auzoko (Zestoa) lan Batailoira joan nintzen eta hortik beste hiru lagunekin alde egin genuen betiko lekuetatik. Zenbaketen artean zeuden sei orduak probestu genituen hanka egiteko. Mendiz Zumaiara, hortik Donostiara trenez eta Amaratik Irunera. Puntxastik, 36ko abuztuan frontea egon zen tokitik, hain zuzen ere, Bidasoa zeharkatu genuen. Ez genekien Makien sarrera prestatzen ari zela, eta Hendaian bertan kontaktatu gintuzten makien buruek. Beraiek guk baino askoz baikorrago ikusten zuten Espainian zegoen giroa. Guk, ezetz eta haiek baietz, sartu behar zela gerrilari ekiteko. Azkenean, gidari hasi nintzen muga pasabideak erakusten eta ni neu ere talde batekin, Hondarribiatik 1944ko azaroan sartu nintzen. Donostian harrapatu gintuzten. Gure taldeko burua zen Barroso fusilatu zuten eta gainontzekook 30 eta 20 urteko zigorrak jasan genituen. Hori 1945eko ekainean gertatu zen eta 1960a arte ez nintzen atera Burgosko kartzelatik. Ondarretatik, Puerto de Santa Mariara eraman gintuzten, azken hau "iheslarien" kartzela baitzen, eta gose greba burutu ondoren, Burgosera, non PCEko preso gehienak bildu zituzten.


Eta komunista izaten jarraitu zenuen, ezta?
Bai, bizitza osoa eman diot ideia horri. Nik pentsatzen dut, partidu guztien gainetik, badela mundu ikuskera bat, munduan dagoen injustiziaren aurrean altxatzen dena. Mundua aldatu beharra dago, hobea izatera eraman behar dugu, ez dakit nola agian, baina bai aldatu behar ikaragarria dagoela. Kontrakoa frogatu arte, Alderdi Komunistak dituen ideiak ontzat jotzen ditut: gizarte politika bultzatzea, guztiok eta guztiontzat lan egitea...


Azkenak
Euskara: makila guztien zahagia

Hizkuntzakeriatik edo glotofobiatik eta, zer esanik ez, euskararen aurkako gorrototik, askotan ikusi izan dugu gure euskara makila guztien zahagi bihurturik. Azkena, Anton Arriola Kutxabankeko presidentea ibili zaigu makilakari lanetan gure hizkuntzari astindu eta makilakada... [+]


2025-04-02 | Mara Altuna Díaz
Arberoa ikastolaren suteak elkartasuna piztu du Ibarran

Nafarroa Behereako Arberoa ikastola erre zen pasa den urrian. Administraziotik laguntzarik jaso ez duten arren, herritarrek berehala erantzun dute. Astelehenean, hain zuzen, elkartasuna eta berotasuna jaso dute Gipuzkoako Ibarran. Elkartasunak eraikitako sarea da gakoa.


Okupazioaren kontrako epaiketa azkarrak indarrean sartuko dira ostegunetik aurrera

Azaroaren 19an Justiziaren Eraginkortasunari buruzko Legea eta Prozedura Kirminalaren Legea aldatu zituen Espainiako Kongresuak, beste lege sorta batzuk onartzearekin batera. Horrek epaiketa azkarrak egitea, pisu turistikoen erregulazioa aldatzea edo kaleratze zehatz batzuen... [+]


2025-04-02 | Hala Bedi
Haizea eta Mikelsa (Euskal Udalekuak):
“Adin baten ematen du gauza guaiak ezin direla euskaraz egin”

Hemen da "uda bete abentura bizitzeko aukera." Zabalik dago aurtengo Euskal Udalekuetan izena emateko epea. 6 urtetatik 17 urtera arteko haur eta gazteentzako hamaika txanda antolatu dituzte Bernedo, Abaigar eta Goñi herrietan.


Bridgestonek 335 langile kaleratu nahi ditu Basauriko plantatik

Japoniako multinazionalak egin nahi duen erregulazio txostenak plantako langileen herenari baino gehiagori eragingo die. Enpresa batzordeko kide Luis Escalonak adierazi du "langileen aurkako eraso bat" dela, eta lanuzteak egingo dituztela iragarri du.


2025-04-01 | Axier Lopez
Eskuindar nahiz progre, 10 urtez mozalarekin

Duela hamar urteko martxoaren 31an Espainiako Estatuko Aldizkari Ofizialean argitaratu zuten denok Mozal Legea gisa ezagutzen dugun araudia. Espainiako Estatuan ez ezik, nazioartean parekorik gabeko aurkakotasuna eragin zuen lege makurra. Hamarkada pasa da eta jaio zenean bezain... [+]


Badago lotura Euskal Yaren eta AHTren artean Nafarroan

Ez dezazuela lotura hau Ezkiotik bilatu, ez eta Altsasutik ere, are gutxiago Ebro ibaia Castejonetik zeharkatuz. Euskal Yaren eta Nafarroako AHTaren arteko lotura, edo hobeto esanda, loturak, dagoeneko errealitate bat dira. Pluralean dauden lotura horiexek dira kezkatu beharko... [+]


Apirilak 6, justizia euskararentzat

Ez atera zalapartarik, ez konfrontatu, ez biktimizatu... eta obeditu. Subjektu zapaldu gisa, kasu honetan euskaldun gisa, mintzo gara, zenbatetan entzun behar izan ditugu halakoak? Ironiaz, honelaxe esan zuen, duela bi urte, Euskaltzale Independentiston Topaketan, Amets... [+]


Espainiako polizia bat bi urtez infiltratu zen Lleidako mugimendu politiko eta sozialetan

Directa hedabideak ikertu eta argitaratu du poliziaren infiltrazioa. 2019ko irailean hurbildu zen lehen aldiz Lleidako Ateneu Cooperatiu taldera, Joan Llobet García izenpean, eta 2021eko azaroan utzi zuen militantzia, Bartzelonan lana aurkitu zuela eta amonaren... [+]


Migratzaileen kontrako makro-operazioa: 135 pertsona atxiki ditu Poliziak Irun-Hendaia artean

350 poliziako "Force Frontière" dispositiboa baliatu dute Gipuzkoako eta Lapurdiko mugetan migratzaileen kontra egiteko martxoaren 26 eta 27an. Aurrez "terrorismo islamistaren" aurka egiteko aitzakiaz erabiltzen zituzten dispositiboak, orain "migrazio... [+]


Asteazkenean ere kanpaldia egingo dute irakasleek Lakuan, Jaurlaritzak ez baitu negoziatuko “mobilizazioak amaitu arte”

ARGIAri jakinarazi diotenez, 40-50 irakasle inguruk Eusko Jaurlaritzaren Lakuako egoitzaren pareko belardian igaro dute gaua. Dozena bat kide identifikatu ditu gauerdian Udaltzaingoak.

Gaurko greba deialdiak %75eko jarraipena izan du sindikatu deitzaileen arabera... [+]


EAEko espetxeetako kultur emanaldiei Jaurlaritzak ezarri nahi dien “zentsura”-ren aurkako manifestua sinatu dute 51 kulturgilek

'Espetxeak libre' manifestuan adierazi dute Eusko Jaurlaritzak "ataka txarrean" jarri dituela kulturgileak, espetxeetara kultur emanaldiak egitera sartu nahi dutenei dokumentu bat sinatzea eskatzen baitie, eta salatu dute ezin dutela sartu ez sinatuz gero. Kultur... [+]


Laborantza lur sail bati buruzko eztabaida piztu da berriz Arbonan

Kriztian Borda hautetsi ohia eta Lurzaindia elkarteko kideak sare sozialetan zabaldu duen bideo baten harira piztu da ika-mika. Arbonan laborantza lurrak "arriskuan" daudela salatu du Bordak, eta jakinarazi du Arbonako Herriko Etxeak bere kirol zelaia Baionako promotore... [+]


Eguneraketa berriak daude