Egiaren biribiltasunaren atzetik ibili diren guztiek porrota jasan dutela gogoraraztea alferrikako ariketa dela uste dut. Egia poliedrikoa da, irregularra gainera, eta haren bikaintasuna ez datza uniformitate linealean, alde bakoitzeko sinesgarritasun mugatuak besteenekin osatzen duen irudi ertz beterikoan baizik. Horren behaketa objektiboan aurki dezake gizakiak nolabaiteko izpiritu atsedena.

Azken hilean bi liburu erabat desberdin irakurri ditut, sentimenduak ere halakoak sorrarazi dizkidatenak, ezen ezer eskatu behar baldin bazaio liburu bati irakurlearengan bibrazioak igarraraztea baita, onak ala txarrak. Bi testuak aspaldikoak ziren, 1973koa bat eta 1958koa bigarrena. Lehenengoan Kennedy presidentea zen ardatz nagusia, sendi oso baten deskribapena egiten zelarik -El destino trágico de los Kennedy- eta zaharrenean -All men are brothers-, Gandhi zenaren gogoetak irakur daitezke. XX. mendeko bi pertsonaia handi eta tragikoki desagertuak izan ziren, biak esku beltzek akabatu baitzituzten.

Gandhik bere hausnarketaren bitartez bizitzarako kemena ekartzen zidan bitartean, Kennedyrenak amorrurako bidean jartzen ninduen. Eta biek, beren postulatuetan, egia eta justizia izan zituzten aipagai eta euren karrera diferenteetako leit motivak. Egiaren bidez iritsi nahi izan zuen Gandhik askatasunera eta justiziara, arraza eta giza klaseen gainetik. Kennedyk ere egiaren izenean jardun zuen bere ibilbide politiko osoan, justizia ezartzeko mundu aske batean.

"Niretzat, abertzaletasunak egiarekin eta humanitatearekin errimatzen du. Abertzalea naiz, gizakia eta humanoa naizelako. Sentimendu horrek ez du ezelako esklusibismorik. India zerbitzatzeko ez dut Ingalaterra edo Alemania kaltetu behar. Inperialismoak ez du zentzurik nire asmoetan eta abertzale baten legea patriarka batena da" zioen Gandhik. "Egia eta arrazoia gurekin dago. Egin ezazue, beraz, erasoa baina ez dadila Estatu Batuen eskua antzeman, Amerika Askeak ez baitu gure asmoen berri izan behar" agindu zuen Kennedyk 1961eko apirilaren 15ean, Bahia de los Cochinos-erako argi berdea piztuz.

"Kultura guztien egiaren izpirituak nire etxeko bazterretan askatasunean loratzea nahi nuke, baina inork nire pioiak haizatu gabe... Horregatik ez nuke indiar bakar batek ere bere ama hizkuntza ahaztea nahi... Nire erlijioak debekatu egiten baitit nire etxea presondegi bihurtzea" predikatzen zuen Gandhik Indiako bideetan. "Aita: nahi zenuen bezala Europara etorri naiz eta Mussolini eta Franco miresten ditudala esan behar dizut. Eta Pacelli kardenala? Oso tipo egokia, bai jauna! Francok Espainia indartsu bat egingo du. Korporazioak faxistak izan behar dira hemen, egia ezar dadin" idatzi zion John Kennedyk bere aitari, 1937ko udan.

"Bakea helezina da, hura lortzeko baldintza guztiak betetzen ez diren bitartean... Askatasuna ez da izango, justiziaren izenean erabiltzen ari diren armak baztertu gabe... Egia ez da egia, botere handiek ez badituzte ideia inperialistak ahazten..." esaten zien Gandhik bere jarraitzaileei, "ez bortizkeria"ren doktrinaren gaineko bere gogoeten artean. "Henry Cabot Lodge izango da gure enbaxadorea Saigonen. Nire konfiantzako gizon horrekin askatasuna izango da Vietnamen, justizia" azaldu zien Kennedyk bere gobernu kideei, 1963ko uztailean. Lau hilabete beranduago, azaroaren lehenean, Cabot Lodgek eta zerbitzu sekretu iparamerikarrek estatu kolpea eman zuten Saigonen. Enbaxadoreak, presazko txosten bat igorri zion Kennedyri bertan kolpearen egia deskribatzen ziolarik.

Gandhi eta Kennedy ez ziratekeen egiaren gaineko mugaketan batera etorriko. Egun, gizartea bere porrotaren kontzientziaz jabetzen ari denean, hondamendi etikoa gero eta presenteago egiten zaigunean... Mahatmaren egiatik askoz hurbilago sentitzen naiz, osotasun poliedrikoan bilatzen segitu beharko dudala dakidan arren.