Bizkaitar hizkera jaiotzetik du Adolfo Arejitak. Bilbon jaioa, amaren herrian, Morgan, hazi zen umetan eta euskararekiko sustraia Morgako haurtzaroari lotuta dago. Azken urteotan irakasle jardun du Deustuko Unibertsitatean, Euskal Filologiako ikasgaietan. Baina aurretik makina bat ikerketa eta lan egin du gure hizkuntzaren harian. Datorren ekainaren 24an egingo dute euskaltzain osoari dagozkion domina eta diploma eskuratzeko ekitaldia. Bere ibilbidearen berri eman digu, baita hemendik aurrera izango dituen betekizunena ere.
Seminarioan ikasitakoa zara. Euskara ere lantzen zenuten?
Bai, seminariora joan izanarekin oso lotuta dago euskararen nire lanketa. Gainera luze egon nintzen seminarioan. Batxilergoaz gain, Filosofiako bi ikasturte eta Teologiako ikasturte bat ere egin nituen Artxandako jesuiten fakultatean. Seminarioa leku pribilegiatua izan zen guretzat euskararen aldetik. Izan ere, gu batxilergoan hasi gineneko hirugarren urtean euskara ikasten hasi ginen. Lehenengoa Xabier Peñaren metodoa izan zen, handik gutxira Kresala irakurri genuen eta hortik sortu zen gure zaletasuna eta ikastea. Jose Mari Ituarte izan genuen irakasle, gero, ondoko ikasturteetan, Karmelo Etxenagusia ere bai. Berarekin oso ikasketa metodikoa egin genuen, literatura bidez. Lehenengo Bizkaiko idazleen antologia ikasi genuen, testuak goitik behera aztertuta. Ondoren, Gipuzkoako idazleen antologia, bai klasikoak, bai modernoagoak, testuak aztertuta. Goragoko mailetan ere, euskararen ikasketa ona egin genuen.
Noiz hartu zenuen euskara lantzeko bidea?
Seminarioko goi ikasketekin batera, Deustuko Unibertsitatean Filologia Erromanikoa ikasi nuen. Denbora horretan, euskara lantzen genuen, geure kabuz batez ere. Hau da, Mitxelenaren Fonetica Historica Vasca eta antzeko lanak irakurri genituen eta Alfonso Irigoyen ezin ahaztuzkoaren eskolak ere oso lagungarri izan zitzaizkigun. Gotzon Garate bera ere ikaskide genuen, helduagoa zen eta eragin handia izan zuen gure geroan. Hori guztia izan zen gure ikasketa mundua eta horrekin batera gero Derion egindako udako ikastaroa. Irakasle handiak zeuden han; Mikel Zarate, Karmelo Etxenagusia, Lorenzo Zuazaga eta abar. Irakasle bikainak ziren. Ondoren gu sartu ginen eta euskararen aldeko giro ona sortu zen, batez ere berbetaz euskaldunak ginenon giroa zen, natiboena nolabait esateko, euskofonoena.
Horrez gainera, euskararekikoa zaletasuna izan da, inork ematen ez duena; neure kabuz beti izan naiz euskara zalea. Osaba bat nuen oso euskaltzale handia eta idazlea. Gamizen zegoen abade eta haren liburuak ere txikitatik irakurri nituen. Etxean bagenuen euskararen ondarea eta horrek ere eragin handia izan du nire bidean.
Euskararen aztertzaile handiak izan dituzu inguruan, baina Euskal Filologiako ikasketarik ez zegoen…
Bai, Euskal Filologiako ikasketak berandu sortu ziren. Nire belaunaldikoak euskaran aditu bihurtu gara autodidakta izanik, halabeharrez. Ni 1980-1981 ikasturtean sartu nintzen Deustuko Unibertsitatean irakasle, 25 urte dira dagoeneko. Ni eta beste batzuk Gotzon Garatek sartu gintuen. Euskaran ez ginen oraindik goi mailakoak. Hau da, irakatsiz, irakatsi ahala, ikasi dugu asko. Hori zorte handia izan da, alegia, euskara euskaldunei irakatsi behar izatea. Unibertsitatean irakatsi beharrak behartu gintuen geure buruak prestatzera. Hori oso garrantzitsua izan da, gure belaunaldikoengan. Geure zaletasunez eta bestetik beharrak bultzatuta, horrela ikasi eta irakatsi genuen euskara.
Euskaltzaindiak aspaldi izendatu zintuen urgazle. Nolakoa izan da zure jarduna?
Urgazle gazterik, aspaldi, egin ninduten. Horrek ez du esan nahi urgazle izan naizen denboran Euskaltzaindiarentzat lan etengabekoa egin dudanik. Arlo batzuetan gehiago egin dut beste batzuetan baino, beharren arabera. Nik Euskaltzaindian lotura estuenak, ardurak eta karguak Euskaltzain oso egin ondoren hartu ditut. Artean, garai batean ibili nintzen adibidez Gramatika Batzordean, herri literaturakoekin ere kolaboratu izan dut, epaimahaietan, Euskaltzaindiaren ekitaldi, jardunaldi eta antzekoetan. Baina ardura astunik ez dut eduki, eta nire lana Deustuko Unibertsitatean edo Labayru Ikastegian garatu da gehiago.
Euskaltzaindian zein lan eta arlotan arituko zara batez ere?
Hainbat arlotan. Batetik, Hiztegi Batuko hitzetan, eta bestetik, batzorde edo lantalde baten buru ere banaiz, Atlas Linguistikoarena hain zuzen ere. Gainerakoan, erakundeak premia duen guztietan arituko naiz.
Zer da Euskaltzaindia euskararen bidean?
Euskaltzaindia erakunde nagusia da, eta erakunde nagusi horretan, muga administratiboen gainetik lurralde guztiak daude atxikita. Gainera diasporako jendea ere badago. Proiektuei gagozkiola, batasunaren bidean gauzak aurrera ateratzen ari dira. Orain lexiko eta hiztegikoak dira ahalegin nagusiak, lehenago maila morfosintaktikoetan izan diren moduan. Baina toponimian ere ahalegin handiak egiten ari da Euskaltzaindia. Euskal Herrian beti eduki dugu erakundeen hutsune handia, eta batez ere erakunde iragankorrak egon dira, ez iraunkorrak. Euskaltzaindia da sortu zenetik iraunkorra den horietariko bat eta sendotzen joan dena, beraz, ondo zaintzea merezi du, guztiona delako eta Euskal Herrian ez gaudelako erakunde kontuan luxuetarako.
Euskararen egoera soziolinguistikoaz beti izan duzu kezka. Nola ikusten duzu euskararen geroa?
Euskarak gizartean duen egoeraz ari garelarik, beti dago zuri-beltzaren kontua. Kontua batetik ilunago dago, beste alderdi batzuetatik argiago. Punturik ahulenak erabileran ikusten ditut, erabilera gure auzoetan, familietan eta giro normaletan. Dena den, egiten denean ere nolako euskara egiten den kontuan hartzekoa da oso, askotan pobrea baita. Hala ere, aurrerapausoa ere eman du euskarak, lehen ez zituen mailak, eremuak irabazi dituelako irakaskuntzan, komunikabideetan, kiroletan, Interneten eta gainerako arlo guztietan.
Eta zer arlo landu behar dira euskara biziko bada?
Euskara orotariko arloetan sartu da baina ez gaitu horrek konformatu behar, euskarak harturiko eremu horietan erdarak ere badirelako eta lehia horretan luzarora euskarak, hiztun kopuru txikiagoa izanik, irabazteko aukera handirik ez duelako edo galtzeko bideak errazagoak dituelako. Ahaleginak tokian-tokian egiten diren planetan bildu behar dira, herrietan, hirietan prestatzen diren normalizazio plan horietan. Hor dago geroari begira gure aupada nagusia. Euskararen transmisio etenak baina ez dakit leku batzuetan bueltarik duen, sendabiderik. Hor egin beharko genuke lan, ez dakit arlo hori nola irabaziko dugun baina betiere hobe da baikortasunez begiratzea, eta horrekin, adorea eta gogoa hartzea, guztiok elkarrekin aurrera egiteko.