Hain argazki finkoa atera da EAEko hauteskundeetatik, non lurrikara bat egon delako sentsazioa jaso baitute analista batzuek. Gauzak norabide jakin batean mugitzen zirela -geldo baina mugitu beti ere- uste zuten/genuen guztiek, baina bat batean lurrikarak geldiarazi duela mobiola eta atzera egin, 1998an muntaturiko eszenatokira. Nahiz eta inork ez dion uko egin nahi norbera aurrera mugitu delako usteari: zenbaitek, bistan dena, lau urte dela galduriko postu batzuk berreskuratu dituztelako; bertze zenbait joan ez direlakoan uste bezain atzera; bertze batzuk, azkenik, espainiar aginte makiavelikoek prestatu zizkietelakoan martxa oztopa ziezaieketen lehiakide bakarrak.

Sorpresaz sorpresa eta zezenak pasatuta -zintzo aitortu behar dut ez nuela espero EHAK-k bederatzi akta horiek ateratzea-, esplikagarriak dira PSEren nola EHAKren lorpenak, EBren mantentzea eta Aralarren estreinaldia oztopatu ez badituzte ere. Eta esplikagarria da PPren atzerakada, uste bezain handia ez izan arren. Benetako sorpresa EAJ-EArena dut, gogoan hartzen badugu Ibarretxe izan dela azkeneko urteetan bizitza politikoa dinamizatu egin duena bere plana besapean.

Auskalo zergatik ez dion horri etekin handiagorik atera. Agian gehienek, serio hitz egin dutenean, aipatu duten arrazoi horrengatik, hau da, 2001eko hil ala biziko kanpaina hartaz ahaztu nahi izan duelako PSE/PSOEk. Eraginik izanen du horrek ere, dudarik ez. Baina badaude bertze eragile batzuk. Kanpaina laua, apala, egin omen dute guztiek, EAJ-EA barne. Ulergarria da PSEren kasuan, PPtik aldendu behar zuenez. Baina zergatik EAJ-EA? Ez ote zuten besapean izar distiranta hori, EAEri -eta, zeharka, Hego Euskal Herriari- bide berriak irekiko zizkiona, "Madrilek" nahi ala ez? Halere, ez ziren apenas amu horretaz baliatu kanpainan, bereziki bigarren txanpan. Ematen du propio alboratu zutela gaia. EAJren barneko kontuengatik? Bego horretan.

Badago bertze kontu bat, kanpainan bertan bereziki desegokia iruditu zitzaidana eta agian kostu bat ekarri ziona Ibarretxeren koalizioari, bai eta horren antzera ibili ziren aukera ezkertiarrei ere: EHAKren "legalizazioaren" aurrean ehundu zituzten argumentuez ari naiz. Askoz pisu handiagoa eman zieten PSOEren kalkulu politikoei kritika zuzenei baino, Aukera Guztiak edo Batasuna legez kanporatzeagatik. Itsu batek ere ikus zitzakeen PSOEren kalkulu politikoak EHAKren inguruan. Baina kalkulu erratuak egin behar dira, ikuspegi demokratiko batetik, areago kanpaina batean, Alderdi Legearen bidegabekeriari baino PSOEren aritmetikari ozenago kritikatzeko. Euren indarrarengatik edo euren sen demokratiko sakonarengatik, eta hain zuzen ere beraiek legez kanporaketen biktima zuzenak ez direlako, eskubide demokratikoen aldeko lider garbienak agertu behar luketen horiek argumentu errarietan ibili ziren ordea, inpresio iluna emanez: gusturago ibiliko ziratekeela, EHAK ere legez kanpo gelditu izan balitz. Boto-galerarik ekarri al zien horrek? Ez dago jakiterik. Baina bai ekarri diela kalterik haien irudi demokratikoari. Aukera izanen dute, atera den eszenatokian, irudi garbiago bat berrerosteko.

Lurrikararen ondoren, Euskal Herria jardun-eremutzat jotzen dutenak pentsatzen hasi ei dira ekialdeko foru-ortuaren irudia berriz mugitzen jartzeaz. Bai Nafarroa Bai, bai ezker abertzale ortodoxoa. Batzuk koalizioari eutsi eta zabaltzeko asmoz, bertzea Nafarroa euskal gatazkaren gakoa delakoan. Ez dakit gakoa hori den, baina bai izan beharko lukeela, behintzat, alderdi horien norgehiagokaz ahazteko eszenatokia, nafar euskaltzale eta aurrerakoi gehienak erakarriko badituzte: akordioak lortu izanagatik baldin bada, ba, horrexegatik; hori ezean, batzuek eta bertzeek ikasi dutelako beraiek izaten Nafarroak behar dituen balio demokratikoen aldekorik sakon, sutsu eta argitsuenak.