argia.eus
INPRIMATU
Kontsumoko euskal literaturaz
Iban Zaldua @IbanZ 2021eko uztailaren 27a

Edo, hobeto esanda, kontsumoko euskal literaturako liburuen -balizko- egileak ahaztu beharko ez lituzkeen hamaika aholku praktiko. Hauek:

1. - Kontsumo-literaturako autore abilak idazten izugarri disfrutatzen duela aldarrikatuko du beti. Inoiz orrialde zuriaren bertigoa sentitutakoa izan arren, ez du horri buruz tutik ere aipatuko, eta idazketa eta plazera gauza bat eta bera direla defendatuko du, "nire kasuan behintzat" zuhur bat gehituz -aukeran-: argiki aldendu behar du idazle gris eta sufritzailearen eredu patetikotik, guztiz antikomertziala baita.

2. - Kritikariengandik edota beste idazleren batengandik erasoren bat -zeharkakoa edo zuzena- helduz gero -eta helduko zaizkio, horretaz ziur egon daiteke-, saldutako edizio eta liburu-aleen kopuru zehatzaren gaineko informazio osoa izango du eskura eta, noski, behar den unean erabiliko du, publikoki beti ere.

3. - Teoria literario-soziologiko sendo batean oinarrituko du bere lana: adibidez, euskal irakurlea gauza tristeak irakurtzeaz eta batik bat nobela terroristez nekatuta dagoela defendatuz, edo Barbara Cartland bezalako idazle prestigiotsuen idazketa-dekalogoaren egokitzapen "jatorren" bat garatuz -iturria aipatu gabe, jakina-.

4. - Nobela berria eraikitzeko unean formula bat erabiliko du idazleak: adibidez, [thriller-a + umorea + sexua], ala [sexua + thriller-a + maitasunezko istorioa], ala [trama historikoa + sexua + thriller-a], eta abar, eta abar. Sexua, nola ez, heterosexuala izango da beti, eta ez du barne hartuko bagina-koitotik haratagoko praktikarik -fellatioren bat onar daitekeen arren, beti ere halako eszenen %10a gainditzen ez duten heinean-.

5. - Kritika Sarietan, Euskadi Sarietan eta, oro bat, Akademiako Jarduera Gorenetan hartaz gogoratzen ez direla-eta, garrazki eta maiz protesta egin dezake euskarazko kontsumo-literaturako liburuen balizko ekoizleak: asko saltzea ez baita nahikoa, lagunak, errekonozimendu eta prestigioarekin batera ez badatoz. Dena dela, lasai egon daiteke gure egilea: ondo dago kexatzea, egiten jarraitu beharra dagoen zerbait da, baina iritsiko da eguna, zalantzarik ez izan, kontuan hartuta joan den urtean AEBtako National Book Awards -ordura arte- prestigiotsuetako sarietako bat Stephen King-i eman ziotela. Esperantza ez da inoiz galdu behar.

6. - Izan ere, norbere buruarekin eta prentsarekin behin baino gehiagotan erabili beharko duen esaldi honen aldaeraren bat prest edukiko du beti, hots, "asko saltzea ez da literatur maila apalaren sinonimo". Konbentzimendu handiz esan behar bada ere, ez da derrigorrezkoa esaldi horren zehaztasunean sinestea.

7. - Edonola ere, kontsumoko literatoaren goiburu nagusia, gaitzespenen aurkako azkeneko baliabidea -edo aurrenekoa: ikusi behar-, hauxe izango da: "zenbat buru, hainbat aburu". Latinez botaz gero, dotoreago geratzen da: De gustibus non est disputandum.

8. - Egia da geroz eta gehiago jorratzen dela, eta jorratuko dela, baita gure literaturan ere, "nazioarteko best-seller eredua" delakoa -baina beldurrik gabe "estatubatuarra" izenda dezakeguna-, Follet, Clancy, Brown eta enparauen estilokoa -Morillo edo Ladron Aranaren lan batzuetara hurbiltzea besterik ez dago-, baina idazleak gogoan hartu behar du hori ez dela oraindik bide bakarra Euskal Herrian kontsumo-literatura egiteko. Izan ere, interesgarriagoa izan daiteke, alde horretatik, institutuetako, ikastoletako eta euskaltegietako irakurlego kautiboari zer irakurtarazten zaion ikertzea. Merkatu-azterketa alor horietatik hastea komeni zaio, beraz, balizko kontsumo-literaturako idazleari. Oraingoz behintzat.

9. - Kontsumoko literaturaren munduan murgiltzeko prest dagoenak ez luke sekula santan ere aitortu behar bere benetako gustu literarioak zeintzuk diren, edo are ez dituela ere: horni dezala editoreak idazle eta titulu zerrenda onargarri eta homologagarri batez. Zer esanik ez, kontsumoko literatura egiten duenik ez du onartuko, ezta ere: literatura bat eta bakarra dela defendatuko du eta, kontrakoa botatzen badiote, zerrenda honetako 7. aholkua aplikatzera joko du.

10. - Didaktismorantz lerratzeak ez luke batere izutu behar gure idazlea; are gutxiago, kontsumo-literaturako ekoizleak baliabide horren erabilera haize alde duela esatera ausartuko ginateke. Are Pako Aristik eta Kirmen Uribek inoiz egiten badute, haien azken aldiko testuetan, zergatik izango dio gure egileak beldurrik Paulo Coelhoren edo Jorge Bucayren ikasbideei jarraitzeari -besteak beste-?

11. - Azkenik, kontsumo-literaturako liburuen -balizko- euskal idazleak gogoan hartu behar du bere nobela ez duela zertan euskaraz idatzi ere eta, nahi izanez gero, eskuizkribua frantsesetik edo -batik bat- gaztelaniatik itzuliko diotela inolako arazorik gabe, Toti Martínez de Lecearen azkeneko foilletoi historikoaren arrakastak argi eta garbi utzi duen bezala.