Geografia sekretuzkoak
Prehistoriako lekuak, erromatar inperioaren zabaltasuna, barbaroen inbasioak, Niloko ahoak. Marraztu nituen mapetarik zerbait gelditua zitzaidan oroimenean. Arkatz-kolore ederrekin koloreztatzen nituen itsaso, ibai eta lehorrak. Kaierrak atxikiak izanez, berriz kausitu ditut itsasoen zeru-urdinak, kosta bazterretako uhinen ondulazioak, lurraldeen gorrantzak. Memorioak ez ninduen sobera traditu. Ordea, nehork ez jakinki, inkontzienteak sekretuki gure baitan marrazten dituen kontinenteen zinezko izenak.
Madame Contirendako hain aplikatuki marraztatzen nituen mapen gibelean bertze batzuk baziren altxatuak. Ustekabekoak. Faraoien denborako Tebas eta Abou Sinbeleko lekuen azpian, bertze leku batzuk. Ene bizi propioari lotuak.
Bi aitatxien historia ezabatuak. Bi mapetan. Mapetan ttipiena betidanik begien aitzinean ukana nuen eta aspalditik liburutegiko apal batean kokatua. Ez nuen ia ikusten ere hain zitzaidan etxekoa. Higatua, bitan doblatua izana, izkina batetik urratua. 1936an, gerla deklaratu zen bezain laster, Baztango aitatxik peñen azpian, zurubiz bakarrik lortu zitekeen harpe batean, gordea. Erreketeen eta Falangisten beldurrez. Gipuzkoa eta Zuberoa bluez, Araba eta «Laburdi» berdez, Bizkaia eta «Nabar'a» hori hitsez. Eskuinetik probintzien ikurrak.
Mapa horrek orientazio arazo batzuk sorrarazi zizkidakeen haurtzaroan, pentsatzen dut, eskolan nehoiz ez baitziguten horrelako maparik bazela ere aipatzen. Bigarrena ustekabetan berriz atzemana dut. Luzaz alferrik bila ibili ondoan. Amets eginarazten zidan anitz. Gazte zelarik Argentinara bizitzera joan zela Bizkaiko aitatxiren paperetarik datorkit. Ttipia nintzelarik Ameriketan nola urre bila ibiltzen zen kontatzen zidan eta ere nola zapaten sokak sugeen larruz egiten zituen. Mapa handi bat da, metro bat baino luzeagokoa, lauetan plegaturik ibilia. Orain plegu guztietarik tarratatua. Alde batetik Juan. E. Barra herri berriaren sorkuntza anuntziatzen da letra kapitaletan eta gorriz: Zona agrícola y ganadera, fértil y rica, estratégicamente situada entre Olavarria, Laprida, Pringles, Tres Arroyos y Juarez. 1912ko abenduaren 15ean salduko direla partzelak eta herriaren inguruan ganaderiarendako on izanen diren 2.891 hektarea. Bidaiarien trena lehen aldikotz abenduaren lehenean jarriko dela martxan. Kolonoak ez daitezen gal, mapa tipiago bat, borobila, Juan. E. Barra Argentinako eskualde zabalago batean erakusten duena. Funtsean, aski litzateke geltokiaren izena ezagutzea. Geltokiaren inguruan eraikiko baita herri berria. Buenos Airesetik Bahia Blancara doan trenbidea hartu behar da. Arrow geltokitik ipar sartaldean ateratzen den burdinbideari jarraiki gero bukaeraraino. Azken geltokiraino joan: han da Juan. E. Barra. Maparen gibelean, pioneroek sortuko duten herri berriaren plano kadastrala. Herria, alorrak, azienda lekuak. Herria: lauki kuadrikulatu bat, Juan. E. Barra geltoki ikaragarriak trebesatzen duena. Bertikalki sei karrika, zabaleran hamar. Gurutzegrama handi bat balitz bezala. Telegrafoetxea, eliza, bi eskolak -mutikoendako eta neskendako- udala eta komisaldegia. Inguruan, beste bi ibilbide herri osoari itzulia ematen diotenak. Urrunago oraino, aziendendako hazteko diren eremu gaitzak.
Aitatxien bi testamentuak.
Enpresa jo dute egoeraren erantzuletzat, baita erakunde publikoak ere. Langile batzuek bost hilabete baino gehiago daramatzate kobratu gabe, eta ostiral honetan egingo dute manifestazio bat, ontziolatik abiatuta: ez dezatela itxi aldarrikatzeko.
Donostiako Udalak Mikel Zabalza Garateren (1952-1985) omenezko plaka bat jarriko du larunbat honetan (hilak 30), Guardia Zibilaren Intxaurrondoko kuartelaren aurrean (Baratzategi kalea, 35). Guardia Zibilak gaurko egunez atxilotu zuen Zabalza, 1985ean, Altzako bere etxean... [+]
Azaroaren 25ean hasi eta abenduaren 1era arte iraunen du Hego Koreako Busan hirian aitzina doan gailurrak. Petrolio ekoizle diren estatuak eta beraien lobbyak oztopoak jartzen dabiltza, ekoizpenaren mugatzerik ez dutelako nahi.
Eguneroko abiadura itogarritik atera eta eskola-proiektua amesteko, gogoetatzeko denbora hartzea aldarrikatu dute solaskideek, Superbotereak liburua aurkezteko mahai-inguruan. Patxadatsu aritu dira, hain justu, eraldatzeaz, inpotentziaz, ilusioaz, eskola bakoitzak egin beharreko... [+]
Barakaldoko Udalak euskararen erabilera “umiliagarria” egin duela salatu du Sasiburu euskara elkarteak. Salaketa argitaratu ostean kanpainaren euskarazko bertsioa ezabatu du udalak. Halakorik berriz gerta ez dadin arduradunen barkamen publikoa eta behar diren... [+]
Abenduaren 14an Bilbon etxebizitzaren negozioaren aurkako mobilizazio nazionala antolatu dute Euskal Herriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak eta Euskal Herriko Etxebizitza Sindikatuen Sareak. Ia 200 izan dira auziarekiko elkartasuna adierazi duten eragileak.
2024ko otsailean Astigarraga-Hernani tartea amaitu zutenean Abiadura Handiko Trena 2027an prest egongo zela aurreikusten zuen Eusko Jaurlaritzak. Orain Arkautiko lotunearen obren lizitazioari ekin dio Jaurlaritzak; Euskal Trenbide Sarea enpresaren esku utzi du, eta 2027an hasiko... [+]
82 urteko abeslari oriotarrak azken disko bikoitza kaleratu du, Gernikan 2023ko azaroaren 11n eskainitako kontzertuaren zuzenekoa. Eta horrekin bere ibilbideari amaiera eman diola iragarri du.
2006. urtean, Baltasar Garzonek, orduko epaile izarrak, errebelazio moduko bat izan zuen, eta jardunbide bat idatzi zuen, terrorismoagatik inkomunikatutako atxilotuen eskubideak bermatzeko. Epaile berak ehunka atxilotu inkomunikatu pasatzen ikusi zituen bere aretotik, horietako... [+]
Duela gutxi, larrialdi klimatikoa zertan zetzan galderaren aurrean, zientzialari batek erantzun bikain hau eman zuen: “Begira, larrialdi klimatikoa hauxe da, zure mugikorrean muturreko fenomeno meteorologikoei loturiko gero eta bideo gehiago ikusten dituzu, eta konturatzen... [+]
Bihotzean ditudan oroitzapenik politenetakoak dira. Euskal Filologia egiten ari nintzen garai hartan, eta Arbizuko elkarte batera joan ginen Ruper Ordorikaren kontzertu batera. Han zeuden Rikardo Arregi Diaz de Heredia eta Juanjo Olasagarre. Ez nintzen Arregiri esatera ausartu... [+]
Gutxi ateratzen naiz azken urteetan. Askotan esan dut, badakit, baina badaezpada ere. Bertso saio batera joan naiz gaur. “Bejondeizula”. Bai, horregatik abisatu dut gutxi ateratzen naizela, pentsatzen dut zuek kultur ekitaldi askotara joaten zaretela, eta... [+]
