Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak (HPS) argitaratzen duen Berripaperaren azken aurreko alean, administrazioek: Jaurlaritzak, Foru Aldundiek eta Udalek hizkuntza politikarako duten izarraren gaineko garapen-datuak damaizkigute: 2004an 46 erakundek egin beharko dutela kudeaketa-planaren ebaluazioa, 44 udalek eta mankomunitate 2k. Eta, 2005ean beste 36 erakunde gehiagok bideratu beharko omen dute kudeaketa plana. Guztira, beraz, 94 erakunde izango dira EBPN garatzen.

Ez dago batere txarto, beti ere datu kuantitatiboei erreparatuz, hiru urteko ibilbidean dimentsio polita hartu baitu EBPNk.

Gaia bertatik bertara jarraitu eta eztabaida sortzeko heldutasun garaian gaudelakoan, hiruzpalau proposamen egin nahi dizkiot Hizkuntza Politakarako Sailburuordetzari (HPS) nire talaia xume honetatik, begirunez, ea denon ahaleginez lortzen dugun endogamia gainditzea. Bide batez, esan dezadan, ez legokeela txarto Euskararen Aholku Batzordeak ere, gisa honetako proposamenak jorratzea.

Azken baten, EBPN ezin baita izan beste plan bat gehiago, administrazio arloko planarekin gertatu bezala. Batez ere, negargarria da Jaurlaritzaren Euskararen Erabilera Normalizatzeko II. Planarekin gertatu dena, bide batez esanda, Iñaki Arrutik ARGIAren azken Urtekarian ondo azaltzen duen moduan. Eta, bereziki, aurrekari horrek dakartzan ondorioak. Esaterako, finkotasuna galdu duten irakasleekiko agrabioaz dihardut, kasu desberdinak izan arren, ez-euskaltzaleek heldulekua baitute.

HPSri, lehenengo eta behin, kualitatibotasunaren aldagaiari dagokion berbakizuna egin nahi nioke. Beharbada goizegi da datu kualitatiboak emateko. Batez ere, biziberritzearen zehar lerroa den erabileraren faktoreari dagozkionak. Hala ere, horiek ere neurtu, alderatu eta gizarteratzeko ardura hartu egin beharko delakoan nago, egiten ez bada, beste plan batzuetan gertatu bezala, jardun badihardugunaren ikuspegia edukiko dugulako, baina ez nola galdegaiak behar duen zehaztasunarekin erantzuteko.

Bigarrenez, nik uste, EBPNren garapenari lotuta, beste ezinbesteko zeregin garrantzitsu bat bideratzeko premia dagoela: diskurtsoarena. Plan horrek daukan inportantzia handia da, arestian esandako moduan ezin baita beste plan bat gehiago izan. Eta, horretarako, ezinbestekoa da normalkuntzak eskatzen duen diskurtsoa eta berari lotutako kontzeptuak, faktoreak, aldagaiak, zergatiak, zertarakoak, hizkuntzaren berreskurapen-baloreak eta onurak, euskararen normalizazioaren nondik norakoak eta horren baitan gizarteko subjektu bakoitzaren rola, belaunaldiko zeregina... Horrek guztiak kosmogonia sortu eta jendartea jantzi egingo du eta gaur egun dagoen delegazionismoa berbideratu eta erantzukizunak sozializatu, bakoitza subjektu bihurtuz. Horrez gain, eragiten, inertzia berriak sortzen eta une honetan, tamalez, indartuegia dagoen motibazio instrumentala bestelakoa bihurtzen lagunduko du. Ez dugu ahaztu behar, esatea egiteko eta eragiteko beste modu bat da. Hori da, gure arteko adibideetako bat aipatzearren, Oteitza batek egin zuena. Ez soilik eskulturak sortu, baita horiei loturiko kontzeptualizazio eta kosmogonia egin ere. Hain zuzen ere, horrek eman zizkion dimentsioa eta eraginkortasuna.

Bestalde, esango nuke, diskurtsoaren zutabe horrek, hizkuntza normalkuntzaren zereginari iraunkortasuna emango liokeela, herritarren agendan, denboraren joanean ere hor egon ahal izateko.

Begitantzen zait, diskurtsoa izan behar dela hizkuntza normalkuntzak orokorrean eta EBPNk bereziki falta duten sustapen lanaren oinarria eta ez tarteka komunikabideetan ikusten ditugun mami eta funtsik bako iragarki instituzional horiek.

Legegintzaldi berriari begira, alde batetik, berdintasunaren legea emakumeendako egin den moduan euskarendako ere egin dadila, batez ere, erabileraren kuotaren faktorea zehar lerro gisa finka dadin. Ezarpen arlo batzuk aipatzearren komunikabideen orrialde, publizitate eta programetan, hauteskunde-zerrendetan, dirulaguntza publikoak jasotzen dituzten entitateen jardueretan, produktuen prospektuetan, etiketetan, eta abar. Urratsak eman beharra dago. Ekimen honek eta aurrekoak emango diote premiazkoa duen prestigioa euskarari. Beharbada, laster izango dugu non begiratua, gauzak ondo bidean, katalanen Estatutu berriaren bidetik; hala bedi. Hemen gogoratu gura dut, duela gutxi Jose Mari Agirre Berezibar, Eusko Legebiltzarreko itzulpen zerbitzuko buruak dioskun moduan, Legebiltzarrean parlamentarien erabilera, salbuespenak salbuespen, urtetik urtera txikiagoa dela ahoz, eta zeresanik ere ez idatzia.

Baina, betikoa, horrek epelkeriak, autokonplazentziak eta ez-ausardia alde batera laga eta kontsentimenduaz haratago, konbentzimenduz eta koherentziaz jarduteko eskatuko digu.

Beste alde batetik, osagarritasunaren faktorea kontuan hartu eta Kontseiluarekin lankidetzan jarduteko moduak landu eta finkatu beharko liratekeelakoan nago, politika arloko mimetismo hegemonistak saihestu eta zeharo kaltegarria den dikotomia gainditzeko. Euskara egoera gutxituan, gutxituegia baitago, euskaltzaleok banatuta jarrai dezagun elkar neutralizatzen, energia eta aukerak galtzen, eta gainera, estatu-arrazoiaren erasoak jasaten, aurkariek erasoen diskurtsoa eredu bihurtu eta konpaktatzen diharduten bitartean. Beraz, Bai Euskarari ziurtagi-banaketako argazkia...