Net Hurbil: Teheranen ere IKEA nahi dute kopian bederik
Gauza bera nahi dute Iran islamiarrean ugaltzen ari den eta atzerriko modak erosi nahiko lituzkeen klase ertaineko herritarrek ere. Baina IKEAk ez du oraingoz interesik Iranen saltokirik irekitzeko. Eta ondorioz, hemengo herritarrek Suediako altzari famatuak eskuratzeko modu irudimentsuagoak antolatu dituzte.
Iranen horrelako tresneria eskuratzeko erarik zabalduena bertako arotzei IKEAren modeloak kopiatzeko eskatzea da. Artisauak bestelako zereginetan ikusten ditugun Mendebaldekoon begietan sinesgaitza dirudi, baina horretan ari dira Teheran eta beste hirietako hainbat arotz.
Izan ere, globalizazioaren ikurretako bat den IKEAren erredizak baino lehen katalogoa iritsi zen Iranera. Urtero berritzen den liburu famatu horren 5.000 kopia saltzen dira urtero Iranen. Baimenik gabe inprimatutako kopiak dira noski, eta IKEA multinazionala saiatu da Teherango auzitegietan horien zirkulazioa eragozten. Baina gaur arte ez du lortu.
Eskutik eskura zirkulatzen duten kopia horiek zabaldu dute moda. Mendebaldeko tresna horietako bat nahi duen herritarrak katalogoa begiratuta egiten du eskaria. Nori? Inguruko artisau bati. Teherango kasuan, eskariak altzari bihurtzen dira gehienetan hiriburuak ofizialeentzako sortu duen Jarjud industrigunean. IKEAren baimenik gabe eta inolako copyright-tik ordaindu gabe artisau irandarrek egindako ohe, mahai edo aulki. Horrek guztiak nola funtzionatzen duen deskribatu du Cyrus Schayegh kazetariak Beiruteko The Daily Star egunkarian.
Teherandik 30 kilometrotara hiriburuko Udalak (hiri barruko kutsadura izugarria arintzeko) eraiki duen Jarjud industri poligonoa bisitatu du kazetariak. Han aurkitu ditu atarian IKEA dioten afitxak dauzkaten artisauak. Hauetako gehienak duela urte gutxi arte altzari tradizionalak eginez bizi ziren, gurasoengandik jasotako usadioak eta estetika landuz. Etena 1988an gertatu zela dio Cyrus Shayeghek.
Urte horretan bukatu zen Irak-Iran gerra odoltsua. Ondoko urteetan, herritarrak antzinako gauzen memoria garratza alde batera uzteko irrikaz bizi omen ziren, eta bizimodu berri baten ilusioa emango zieten berrikuntzez gosetu omen ziren. Aldi berean, Teherango herriko etxea apartamentuz osatutako eraikinak hasi zen altxatzen, bestalde. Eta hauek hornitzeko, antzinako altzari handi eta zaharkituak baino gehiago, txiki eta modernoagoak bilatzen zituen jendeak.
Horrela hasi omen ziren Mendebaldeko modak hedatzen Teherango karriketatik, eta horien eskutik iritsi ziren IKEAren katalogoak. Liburuen ondoren, dendak etorriko ziren: dozena erdi bat IKEA denda (Suediako multinazionalarenak ez direnak eta bere frankiziarik ere ez daukatenak) daude Teheran eta beste hiri txikiagoetan. Horietan saltzen diren produktuak hein batean atzerritik inportatuak dira.
Bertako ofiziale askok aldiz IKEAren katalogoetan azaltzen diren altzarien kopiak egiten dituzte, lehendik ere kopiak egiten trebeak direnez. Tailerrean duten katalogoan hautatzen dituzte bezeroek etxera eraman nahi dituzten trasteak, eta artisauek bertan egin. Horrela, atzerritik inportatuta (eta bidaia luzearekin garestituta) dendek saltzen dituzten altzari orijinalen oso antzekoak prezio laurdenean ematen dituzte zurgin hauek.
Altzari suediarren modarekin gertatzen denak islatzen ditu Persia zaharrean gaur egun gertatzen ari diren kontraesan eta aldaketak. Tartean daude nazioarteko merkataritza itunen betebeharrak eta gobernu islamiar batek kudeatzen dituen gizartearen garapena.
IKEAk Iranen bere frankizia ez saltzea argudiatzen du esanez, bere produktuen marka eskubideak ez direla errespetatzen; auzitara jo du baimenik gabe bere izena eta produktuen diseinuak erabiltzen dituztenak zigor ditzaten, baina orainokoan ez du irabazi. Eta hau gertatu da Irango legeek eta auzitegiek ez dituztelako onartu jabego intelektualari eta marka komertzialei buruzko nazioarteko legeak.
1980etan, Iraultza islamiarraren ondorengo beroaldian, lege horiek onartzea Mendebaldeko kapitalismoa onartzearekin parekatzen zen. Gero, ordea, denborarekin gauzak pixkanaka "bere onera" (hala esan beharko dugu Inperioaren garaiotan) etorri dira hemen ere, eta joan den abenduan sinatu zuen Iranek Madrilgo 1989ko Ituna, Marken Nazioarteko Erregistratzeari dagokiona.
Teherango gobernuak Munduko Merkataritza Erakundearekin negoziaketak ireki nahi ditu, gaur Estatu Batuek blokatzen dituztenak. Hori hala da Irango aginteak ulertu duelako beharrezkoak dituen inbertsio atzerritarrak eskuratu nahi baditu, lege horien arrastoan sartu beste erremediorik ez daukala.
Enpresa irandar handienek ere kalkulu bera egin dute. Cyrus Schayeghek idatzi duenez, argitaletxe handienek, esate baterako, ez dituzte gehiago plazaratuko baimenik gabe atzerriko hizkuntzetatik itzulitako liburuak. Eta duela hiru urte, lehenbiziko aldiz, Teherango liburu azokan zenbait obra copyright eta guzti azaldu omen zen.
Hori ordea etorkizunari begira hasitako bide luzearen lehen urratsa baino ez da. Estatuak lanak izango ditu (eta horretarako denbora luzea beharko du) copyright eta marka komertzialen legeak ekonomia osoan orokortzen, aldaketa handiak ekarriko baititu honek milaka komertzio txiki, lantegi eta artisauren artera.
Bitarte horretan, IKEA izena daraman Teherango Jam-e-Jam auzoko dendak markako altzari autentikoak behar ditu bezero aberatsentzako (zurgin irandarrek egindako kopiak aski ez dituztenentzako), eta bertako zuzendariak aitortu dio kazetariari sarri joaten dela abioiz Alemaniara eta Dubaira (Arabiar Emirerri Batuak) erosketa handiak egitera. Hamburgen edo Dubain bezero normalen prezioetan erosten ditu komertzianteak altzariok, eta bidaiaren kostuak gehi dendariak behar duen irabazia erantsita, tresna garestiak bihurtzen dira.
Schayeghek idatzi du akaberan: "Hasieran Suedia sozialdemokratan langileen esku altzari kalitatezko eta ongi diseinatuak jartzeko asmoarekin sortutako tresnak, Iran bezalako herrialde batera eramaten direnean oso jende gutxik eskuratzeko modukoak bihurtzen dira". Amigo, baina horrela funtzionatzen du modak.
www.argia.eus/nethurbil helbidean, gai honi buruzko informazio gehiago eta Interneteko loturak.
Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.
Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.
Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.
Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]
Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.
Getariako etxebizitza batean egin dio eraso, Segurtasun Sailaren arabera. Emakumea astero joaten zen terapia naturaleko kontsultara, eta Ertzaintza ikertzen ari da ea antzeko ekintzen biktima gehiago dauden.
Media.cat-ek egindako azken ikerketak agerian utzi du emakume kazetariek Katalunian jasaten duten sexu-diskriminazioa. Inkestatutako emakumeen %54,4k sexu-jazarpena jasan dutela eta %55,1ek sexu-generoaren araberako jazarpena izan dutela adierazi dute.
Sexu erasoak 1998an hasi ziren, biktimak 13 urte zituenean. 2003an kluba utzi bazuen ere, emakumeak iaz salatu zituen sexu erasoak, Mario Lopezek taldeko entrenatzaile gisa jarraitzen zuela. Orain 18 urteko espetxe-zigorra eskatzen du akusazioak, fiskaltzak baino lau urte... [+]
Hussam Abu Safiya medikua askatzeko eskatu du Osasunaren Mundu Erakundeak, eta bere aldeko kanpaina ere abiatu dute sareetan. Abu Safiya medikua ez da edonor; nazioartean erreferente bihurtu da, berak zuzentzen zuen ospitalearen aurka egindako erasoak kontatzen zituelako.
Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]
Urtezahar gauean petardo, bengala, traka, suziri eta bestelako gailu piroteknikoekin jolasean arituko dira asko eta asko aurten ere, horietako ez gutxi adin txikikoak. Eta errepikatuko dira istripuak, suhiltzaileen esku-hartzeak, eta burrunba gordin sufritzen duten ume, adineko... [+]
Suhiltzaileek beste sute bat itzali behar izan zuten abenduaren 27an Zubietako erraustegian.
Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]
Bizilagunekin plataformak gogor kritikatu du Donostia 2030eko munduko futbol txapelketaren egoitzetako bat izatea, Marokok, Portugalek eta Espainiak antolatuko duten edizioan. “Hiria munduko mapan kokatzea” eta “lehen mailako kirol ikuskizuna herritarrei... [+]
Nazioarteko ordainpeko streaming plataformetan, Amazon Prime Video eta Netflix izan ziren lehenak euskarazko edukiak eskaintzen, eta orain Max gehitu zaie (2024 arte HBO edo HBO Max izan dena). Pantailak Euskaraz-ek azpidatziak moldatu ditu, eta EITBk bikoizketak eskaini, eta... [+]