Ez dakit oraindino gogoan izango duzuen, baina arrazoia zeukan Antoniok. Euskaldunok hain beharrezko dugun izaera integratzaileari buruz ez nuen ezer ere esan hemen batu ginen azkenekoan. Berba eman nion pare bat ardo edan eta gero ekingo niola, baina, Juan Kruzekin elkartuz gero eztarrian behera joaten da denbora Plateruenean. Bien bitartean lagun asko inguratzen da mostradorera, hala ere, eta eztabaida interesgarriak sortzen dira ia beti. Oso lantzean behin arrazoia ematen diogu elkarri, eta tak, inoiz norbere mingainetik irtendakoak diruditen gogoetak sartzen dira belarritik. Euskal herri kulturaren arduraz bizi garenontzat azken urteotako kezka nagusia baita mundukoa gureganatzeko modua, eta batez ere, gurea zelan arraio munduratu. Euskaldunak baikara, baina ez oskoldunak.

Aspaldi ari gara inorena gure egiten. Betidanik, ziurrenik. Eta, hala ere, ikustekoa izango zen hainbat txapeldunen aurpegiera hain euskalduntzat genuen soinu txikia jotzen ere italiarrek erakutsi zigutela jakitean. Hain gauza naturala izanik, kostatu egiten baitzaigu kultura arteko harremana modu naturalean bizi izaten. Herri ukatu legez, gure nortasuna bereizkeriaz eta arrotza mesfidantzaz begiratzeko joera izan dugu askotan. Soinu txikia ondo geurea genuelarik, gure antzeko herriak edo zapaltzen gintuztenen ihesbidetzat jo genituenak erreferentzia hartuta egin genuen aurrera iragana berrituz. Gitarra ye-yeekin plazaratu zitzaigun Euskadiko gaztedi berria, bizarrak luze eta gonak motz. Laurogei eta laurogeita hamargarren hamarkadetan, berriz, mezuak eutsi zion munduan nagusitu diren kultur molde anglosaxoiak guretzat hartzeari. Biserak jantzi eta hitz magikoa ikasi genuen: mestizaia. Bitartean, sakoneko aldaketak ari ziren gertatzen.

Eta euskalduntasuna bizitzeko modu asko dago gaur egun, zorionez. Dantza soltea egiten duen morroiarengandik hasita break ikuskizun baterako bideoak jartzen dituen neskarenganaino, adibidez. Koko- lokeria galanta da espainolez emandako kantu eder bat edo Estatu Batuetatik datorkigun pelikula berritzaile bat guretzat kaltegarria dela pentsatzea. Baina ez dakit orain kontrakoa gertatzen hasi ez ote zaigun. Geureari ez ote diogun mesfidantzaz begiratzen, esan gura dut. Ze euskaraz egiten denak merkatua deitzen dugun gudu-zelai horretan babesik gabe aurrera egin dezakeela sinestea ere dezenteko kokolokeria da. Eta ez nabil euskaraz egina delako edozer bultzatzeari buruz. Euskaraz egiten denari ona izatea eskatu behar zaio. Egin dezala aurrera ona bada, diote batzuek. Alperrik eta kalterako dela militantzia. Beharbada neu izango naiz kokoloena... Euskaratik bizi eta euskara aspergarria, luzea eta ezer onik egiteko ezgauza dela dioten zenbaiti buruz berriz, zer esan!

Euskaraz gauza onak egiten direla sinestuta gaudenok ez dugu kosmopolita akonplejatuen diskusiotan galtzeko denbora eta pazientziarik. Arduratuago gabiltza egiten dugunaren berri mundura zabaltzeaz, eta hasteko, gure ingurura. Oso tarteka New Yorketik berri pozgarriren bat heltzen bazaigu ere, auzokoak oso gutxi baitaki gutaz. Kostatu egin zaigu hau ere behar den moduan bizi izaten, eta bat-batean, gure artean bizi diren erdaldunak bilakatu dira gure buruhausterik handiena. Beharbada euskara eta euskal kultura erakargarriagoak izan direnean, ez gara honetaz behar beste kezkatu. Etorriko dira nahi badute, edo antzeko zer edo zer izan da ez gure pentsamoldea baina bai gure jokaera. Zubiak eraiki beharrean hormak altxatu ditugu, eta orain, guk jarritako adreiluak behintzat geuk bota behar.

Hormaren bi aldeetan gaudenok oso gutxi baitakigu elkarren berri. Euskaldunok ere apenas ezagutzen ditugun erdarazko sorkuntzan ari diren euskal herritarrak. Erdaldunek ere, ez dirudi euskaraz egiten denarekiko interesik dutenik. Aurreiritziak nagusitu dira batzuengan zein besteengan. Eta zaila izango da horiei buelta ematea. Giro orokorrak bere eragina du honetan ere, zelan ez. Hala ere, gure esku dagoena egitea geuri dagokigu, erdaldunek gutaz izan dezaketen irudi okerra aldatuz. Ateak zabaldu behar ditugu. Gure kezkak gaurko munduari dagozkionak direla jakinarazi, euskaraz gauzak ondo egiten badakigula erakutsi eta hori guztia ezagutzera gonbidatu. Beraien kezka eta lanak ezagutzera hurbiltzeak ere mesede egingo liguke denoi.

Baina giroak giro eta adreiluak adreilu badira horma gainera igotzen direnak ere. Euskara ikasi edo ikasten dutenei buruz ari naiz. Ikasiko luketenei buruz ere bai. Buruan zerbait sartzen lehen urratsetik azken muturreraino jo nahi izaten dugu askotan, eta ez gara akordatzen gertuagokoekin. Guk nahi baino gutxiago baina asko dira beraien kabuz urreratzen zaizkigunak. Horiei ere ez dizkiegu beti lanak erraztu. Ateak inori itxi barik indarrak eta apustuak barrura datozenengan zentratzearen aldekoa naiz ni. Lan emankorra izango delakoan nago. Erakusteko eta ikasteko asko daukagulakoan, eta, lortzeko moduko helburuak jarri ditzakegulakoan, ondoren handiagoen bila jotzeko.

Antoniok denbora beharko dugula diosta.

Juan Kruzek ea bitartean zer edango dudan.