Bergara: Antzinako artearen xarma
Historiaurrean ere bizirik zegoen Bergara, Udalerriko Brontze Aroko monumentu megalitikoek erakusten dutenez. Ehorzketa monumentu ziren trikuharri eta tumulu horiek Udala-Intxorta eta Elosua-Soraluze guneetan daude. Baina Bergararen aipamena jasotzen duen lehen dokumentu idatzia 1050. urtekoa da. Hain zuzen ere urte horretako lur eta soroen emate batean aipatzen da Bergara. 1200. urtean, Gipuzkoa Gaztelako erreinuan sartu zenean, hiriak sortzeko prozesu bat hasi zen eta Bergarako hiribildua, "Villanueva de Vergara" izenekoa, 1268. urtean sortu zen, Alfontso X.a Jakintsua erregeak biztanleei Hiribildu-Agiria edo Forua eman zienean. Bergara merkataritza gune bihurtu zen orduan.
Bando arteko borrokak
Arazoak gainditu ostean, XVI. mendea garai oparoa izan zen bergararrentzat.
Ikerketan puntako Seminarioa
Gune historikoko ibilbideari ekiteko Ariznoako San Pedro parrokiatik abiatuko gara. Bertan jaio zen Bergara hiria, XIII. mendean. Egungo eliza XVI. eta XVII. mendeen artean eraiki zen, antzinako egituraren gainean. Kanpandorrea, ordea Barroko garaikoa da. San Pedro parrokian, Santo Kristo Agoniakoaren kapera ikusiko dugu, korupean eta Ebanjelioaren aldean. Santo Kristo Hilzorikoa Juan de Mesa eskultura egile andaluziarraren lana da; erregearen kontulari Juan Perez de Irazabal bergararrak 1622an agindu zuen irudi hori lantzeko. Kalean jarraitu dugu txangoa.
Artekalen, bada aurrealde txiki bezain berezia duen etxetxo bat, 15.a. Beheko solairuan XVI. mendeko apaingarri errenazentistak ditu.
Arrese kantoian Arrese etxea dago, XVI. mende hasierakoa. Orduan sarrerako arku handi bat baino ez zuen eta mendearen bigarren erdian eraiki zen Errenazimendu estiloko balkoi handia.
Parez pare Irizar Jauregiarekin egingo dugu topo. Herrera maisuaren korronte klasizistako eraikuntza hau XVII. mendekoa da eta bertan sinatu zuten Esparterok eta Marotok Lehenengo Gerra Karlistaren amaiera ekarri zuen hitzarmena, 1839an.
Barrenkale amaieran 1585eko Egino-Mallea jauregia dago. Aurrealde nagusia Errenazimendu manieristaren joerakoa da, Euskal Herriko ederrenetarikoa.
Deba ibaiaren beste aldean Santa Marina parrokia dago, gure hurrengo geralekua. Euskal Gotikoaren adibide, bi epetan eraiki zen. Hala ere, estilorako irizpide bateratua gorde zuten. Ezin aipatu gabe utzi parrokiaren aldare nagusiko erretaula, jauregi barroko aberats baten aurrealdea gogorarazten duena. Apaingarri gisa ditu predela garaiak, arrokai eta panopliaz apainduriko ordena erraldoiko lau zutabe ildaskatu eta egitura mugitu eta apurtua.
Berriro ere ibaia zeharkatu eta Barrenkaleko 7. etxean Arostegi etxea aurkituko dugu. XVI. mendeko atea du ezaugarri nagusi eta Manierismotik gertu zegoen Platereskoaren fase aurreratueneko dekorazio elementuak biltzen ditu.
Ibilbidean aurrera egin eta Multzo Historiko-Artistikoko San Martin Agirre Plazara egingo dugu. Bergarako Errege Seminarioaren eta Udaletxearen aurrealdeak daude hemen. Seminarioaren aurrealdea XIX. mende erdialdekoa da. Udaletxea, berriz, Lucas de Longa arkitektoak eraiki zuen, XVII. mende amaieran. Plazaren albo batean Jauregi Etxea dago, aurrealdearen lehenengo pisu osoan ageri diren XVI. mendeko grabatu germaniarretan inspiraturiko eszenengatik aipagarria.
Ondartza eta Olaso dorreekin amaituko dugu ibilbidea, Komenio kalean gora. XVI. mende hasieran eraikiek dorre gogorren itxura dute.
San Pedro parrokiako dorrearen parean eta San Pedro kalearen kantoian Agirrebeña Etxea dago, Arrese jauregia bezala, balkoi eder batez eta armarriz hornitua. San Pedro kalera begira dagoen aurrealdea polikromatutako 53 zeramika plaka ederrek apaintzen dute. Azken ikerketen arabera, plaka horiek Alemanian sortu zituzten XVI. mendearen lehenengo erdialdean, jatorrian berogailuak zirela uste da.
Baina gune historikotik at ere Bergara artearen gordeleku da. Ozaeta eta Gabiria dorreak herri erditik gertu daude. Bertan bizi ziren familiak gogor borrokatu ziren Behe Erdi Aroan udalaren boterea lortzeko.
Azkenik Elosu gainera egingo dugu. Zelai zabalak eta zuhaiztiak izateaz gain, Gipuzkoako ikuspegi zoragarriaz goza daiteke bertatik. Aritzeta mendian XI. mendeko dokumentu batean jasotzen den San Migel ermita dago.
Hainbat ekitaldi izaten da: Udazken kulturala, Udaberriko Kontzertua eta hilean behin antzezlanak. Helduentzako Txotxongiloen Nazioarteko Mostra ere ospatzen da bi urtean behin, maiatzean.
Pazko eta Pentekoste jaiak dira Bergarako ospakizun nagusiak. Lau egunetan zehar kontzertuak, dantza ikuskizunak, margo eta abarren lehiaketak, kirol probak eta beste hamaika kontu izaten da jostatzeko. Irailaren 16an San Martin Agirre bergarar santu martiriaren omenezko ospakizuna izaten da, danborradaren eta suzko gurpilen inguruan. Eskualdeko barazki, fruitu, gazta eta lore lehiaketa irekia ere izaten da. Erramu Larunbateko Ganadu eta Eskulan Ferian abeltzaintza eta nekazaritza produktuen salmenta izaten da Bergarako Udalak antolaturik. Uztailaren 18an Santa Marina jaiak dira aipagarriak. Auzoetan ere izaten da olgeta eta dantzarako tarterik. Ekainaren 30ean, esaterako, San Martzial eguna ospatzen dute Bergaran eta egunaren ondoko igandean tradizio aski zabala duen erromeria egiten da San Martzial auzoan. Elosun, Mendiko Abere edo Ganadu Feria egiten da urriaren 12an. Behi, ardi, zaldi eta ahuntz azienden lehiaketak izaten dira azoka horretan, Elosuko Taldeak eta Bergara nahiz Azkoitiko Udalak antolaturik.
(1878-1911)
(1904-1981)
(1900-1994)
Prostituzioan aritzera behartuta zeuden lau emakume askatu dituzte Donostian eta Gasteizen, eta giza salerosketa leporatu diete operazioan atxilotutako bi emakume eta gizon bati. Biktimen salaketari esker hasi zuen ikerketa Ertzaintzak. Atxilotuak Ertzain-etxera eraman dituzte... [+]
Aixeindar enpresak haizea neurtzeko 82,5 metroko dorre meteorologikoa instalatua du 2023tik Analamendin. Dorrearen egonkortasuna eta segurtasuna bermatzeko, lurrera altzairuzko hainbat kablerekin ainguratu zuen enpresak. Arabako Mendiak Aske elkarteak salatu du hegaztiek... [+]
Zeurea ez dela –eta ez duela izan behar– deritzozun herrialde bateko gertakari historikoa izan al daiteke nonbaiteko festa nazionalaren sorburua? Bai, horixe. Gertatu ere gertatzen da Taiwanen: “Hamar Bikoitzean”, alegia, urriaren 10ean ospatzen da... [+]
"Duintasuna urratzerainoko gertakariak" sarri errepikatzen direla seinalatu dute egoitza horretako senideek Arabako Foru Aldundiari bidalitako gutunean. Aldundiak dio egoera ez dela "hain larria".
Euskal Herriko hainbat zentro teknologikotako ordezkariek parte hartuko dute euskarazko ahots teknologiaren egoera eta etorkizuna aztertuko dituen mahai-inguruan, Jon Torner ARGIAko kazetariak gidatuta. Topaketa urriaren 17an izango da, Donostiako San Telmo museoan egingo den... [+]
Urri hasieran kaleratutako EHUko irakaslearen inguruko txosten bat egiteko eskatu dio Fiskaltzak Ertzaintzari. Kasuaren nondik norakoak sakonki ikertzeko eta gorroto deliturik egon den ala ez aztertzeko helburua du, salaketa jartzea erabaki aurretik.
Gazteei PFEZa murriztea edota zenbait kasutan deuseztatzea proposatu du Portugalgo Gobernuak, baina momentuz hizpidea baino ez du ipini, ez baitago argi aurrekontuak onartu ahalko dituen, gobernua osatzen duten alderdiek ez baitute-eta gehiengo parlamentariorik. Espainiako... [+]
Catering-enpresarik gabe jardun nahi duten eskolentzat bestelako eredu bat arautzea adostu zuen Eusko Legebiltzarrak 2019an. Horren ordez, catering-enpresen bidezko zerbitzua ematera derrigortzen ditu ikastetxeak Eusko Jaurlaritzak berriki argitaratu duen aginduak. Bitartean,... [+]
Urriaren 14an 91 urte bete dira bilbotar idazlea jaio zenetik. Errota gorria poema eta idazleak dedikaturiko argazki bat Jon Kortazar EHUko katedradunaren esku utzi ditu Zubiri Moragues familiak. Orain arte ezezaguna zen olerkia laster argitaratuko dutela ziurtatu du... [+]
Hondakinak tratatzeko Artaxoako plantara Zubietako erraustegitik milaka tona lixibiatu modu ilegalean eraman izanaz galdetu dio EH Bilduko parlamentari Mikel Oterok, Eusko Jaurlaritzako Industria, Trantsizio Energetiko eta Jasangarritasun sailburu Mikel Jauregiri. Iragan... [+]
Herritarrengandik sortu eta hiru hamarkadaz eraikitako harremanaren ondotik, Hego Lapurdi eta Goierriko bi herri hauen arteko senidetze edo birazkatze ofiziala egin dute igandean Urruñako plazan. 30 urteko mugarri, egun «historikotzat» jo dute Filipe Aramendi... [+]
Stellantis multinazionalak Mecaner lantokia itxi eta 148 behargin kalean utzi ditu Urdulizen (Bizkaia); horren aurrean, "Mecaner Herriarentzat" alternatiba ekosoziala sortu dute hainbat eragilek. LAB sindikatuko Iraide Juaristik eta Jauzi Ekosozialeko Aitor Gallastegik... [+]
1944an, Stauffenberg-en agindupean, Hitler bonba batekin hiltzen saiatu ziren, soldadu eta herritar alemaniar batzuen artean prestatutako ekintza baten. Hurrengo hilabeteetan naziek 90 pertsona exekutatu zituzten ekintza haren ondorioz.
Ezagutza eta erabilerak, biek, egin dute atzera Galiziako Estatistika Institutuak jakinarazitako azken datuetan. Galera handiagoa da adin tarte gazteenetan. 5 eta 14 urte artekoen herenak adierazi du galiziera gutxi edo batere ez dakiela.