Hilaren hasieran, Nafarroan gehien saltzen den egunkariak Antsoaingo Euskara patronatuburuaren iritzi gutuna argitaratu zuen: "Respeto… A qué?, y… A quién? En Ansoáin" (Diario de Navarra, 2005eko ilbeltzaren 8koa, 19. orr.). Kexu eta salaketa gutuna zen, Euskal Herrian Euskaraz taldeak antolatutako azken ezabaketa egunaren karitik, Antsoain herriko sarbideetako hainbat bide seinale eta errotulu elebidunetako gaztelaniazko testuak ezabatu baitituzte.

Ez da lehendabiziko aldia iritzi gutun horrek salatutakoa gertatzen dela. Egia erran, azken urteotan nik neuk anitzetan izan dut horren gaineko kezka eta arrangura.

Euskal Herrian Euskaraz taldeak hogeita bortz urte bete berri ditu Euskal Herrian euskaraz bizi ahal izatearen aldeko aktibismoan. Anitz izan dira euskaldunon hizkuntza eskubideen egoera zerbitzu publikoetan eta, bereziki, herritarrendako berebiziko garrantzia duten hezkuntza, justizia edo osasuna moduko arloetan hobetzeko antolatutako mobilizazioak: elkarretaratzeak, giza-kateak, sinadura eta kexa bilketak, gose grebak, intsumisio judizialak... beti ere euskararen giza eta lur esparru osoari erreparaturik. Hori ez ezik, hizkuntza eskubideen gaineko materialak argitaratu ere egin ditu, adibidez, Bideak, euskaldunon eskuliburua liburuxka; eta aldarrikapen egunak antolatu ditu, 2004ko apirilaren 4an Lesakan jendetza bildu zuen hizkuntza eskubideen aldeko lehen Aldarrikapen Eguna, kasu; edo ezabaketa egunak, euskararen ikusgarritasun sozialaren agerkari diren seinale eta errotuluetan euskarak bere lekua behar duela aldarrikatzeko. Horiek denek, eta aipatzeke gelditu diren bertze anitzek, aski ongi azaltzen dute zein izan den azken mende laurdenean talde honek euskaldun jendearen hizkuntza eskubideen alde, gizartearen akuilu eta erakunde publikoen presiobide gisa, egindako lana. Bihoakiola nire zorionik zintzoena EHEri bete berri dituen hogeita bortz urteengatik.
Baina, kezka eta arrangura erran dut arestian. Bai, kezka Iruñerrian errotulu elebidunetako gaztelaniazko testuak ezabatzea euskararendako eskatzen dugunarekin kontraesanean dagoelako. Arrangura, horrek Nafarroako egungo egoeran euskaldun jendearen eskubide bidezkoarekin ulerberatasuna handitzen lagunduko ez duelako.

Ederki ezagutzen dugu Nafarroako Gobernuak euskararen kontrako bere gurutzada hasi zuenez geroztik zer aldaketa gertatu zen bide seinale eta errotulu elebidunetan. Hiru hitzetan: euskara desagerrarazi zuten. Eta euskaldunon hizkuntza eskubideen kontrako egoera horretan anitz gizarte erakunde aritu dira lehen elebidunak ziren errotulu horietatik euskara ezabatu izana salatzen, horrek adierazten duen bazterkeria eta aniztasunaren zapalketa agerian uzten eta geure kexa Nafarroan, Euskal Herrian, Estatuan nola Estatutik kanpoko ahal diren foro gehienetan zabaltzen.

Kezka eta arrangura erran dut arestian, Antsoainen salatu denarekin argudioak ematen baitizkiegu euskara agerizko den orotik kanpo nahi duten horiei, eta geure aldarrikapenari indarra eta koherentzia kentzen baitizkiogu. Nafarroan hizkuntza gutxiengoarendako begirunea, izateko eta garatzeko eskubidea eta gehiengoarekiko legezko parekotasuna eskatzea eta gehiengoaren hizkuntza ezabatzea ez dira adosgarriak. Ezin gara ibili, batzuk errotulu elebidunak eskatzen eta bertzeak errotulu elebidunetako erdal hitzak ezabatzen.

Euskal Herrian Euskaraz taldearekin egin bezala, Ipar Euskal Herrian euskal jendearen hizkuntza eskubideen aldeko aldarrikapena egiten duten Demoak ere zoriontzea dagokit, berriki bortz urte bete baitituzte. Demoen ez-biolentzia aktiboak frantses hutsezko zerbitzu publikoen alorrean euskararen erabilera eragitea du xede. Ezagunena, agian, Societé Nationale des Chemins de Fer (SNCF) tren enpresa publikoaren aitzinean eraman duten mobilizazioa eta desobedientzia zibilaren estrategia da, zuzena ez dena zuzenduz, hau da: frantses hutsezko seinaleetan euskarazko ordaina tindatuz.

Niri bederen, eraginbide oso ezberdinak iruditzen zaizkit erdara hutsezko seinaleak ezabatu, erdara hutsezko seinaleetan euskarazkoa ere idatzi edo seinale elebidunetako erdal testuak ezabatu. Ezberdinak diot, aurreneko bietan euskararendako leku eza salatu eta dagokion lekua aldarrikatzen baita. Hirugarrenean, ordea, elebitasuna da, preseski, ukatzen dena.

Nafarroan euskaldunok ez gaude ezer eta inor ezabatzeko moduan, guregana indar eta jende berriak erakartzeko premian baizik. Ezabatzea ezin batzea bailitzan dagerkigu eta ez dut uste euskararendako eskatzen duguna ondoan dugun hizkuntzarendako ez aitortzeko egoeran gaudenik.