Bilboko San inazio auzo erdaldun petoan, euskarak badauka bere gotorlekutxoa: Euskararen Etxea, Bilboko Udalaren, Gipuzkoako Foru Aldundiaren eta Eusko Jaurlaritzaren ekimenez atondutako lau solairuko eraikina. Lehenengo solairu bietan Euskararen Interpretazio Zentroa dago, gu hona etortzearen zergatia, alegia; hirugarrenean, Euskal Idazleen Elkarteak, Mendebalde Kultura Alkarteak, Topaguneak eta, berriki, Euskal PEN Klubak daukate egoitza; laugarrenean, azkenik, Bizkaiko Ikastolen Federazioak egin du habia. Euskararen Etxea, zinez. San Inazion euskara inon bizi bada, hemen da.

Euskararen Interpretazio Zentroko beheko solairua tren geltoki baten antzera antolatuta dago. Harrera guneak, izan ere, halaxe dauka izena: Euskararen Geltokia. Bertan hartzen dira bai txartela »garai batean trenetan erabiltzen ziren txartel gogor horietakoa» bai bidaia egiteko behar diren oinarrizko argibideak. Behin trenera igota, bagoi bi aurkituko ditugu: Euskara, bat eta asko eta Atzo eta gaur.

Roland Isoird zentroko koordinatzaileak dioskunez, «lehenengo bagoi honetan euskarak, bakarra izanda ere, hainbat euskalki dituela azaltzen da». Alde batetik, Mithridates izeneko joko digitalak euskalkiak entzuteko aukera ematen du; bestetik, horman paratutako mapetan historian zehar egin diren euskalki sailkapen batzuk ikus daitezke, Louis-Lucien Bonapartek 1863an egindako ospetsu hartatik hasi eta orain gutxixeago Koldo Zuazok dezenteko arrakastaz proposatutakoraino. «Azkenik (dio Isoirdek), euskara batuak bai euskararen ofizialtasunean, bai irakaskuntzan eduki duen garrantzia azaltzen da».


Atzo eta gaur, bigarren bagoia, euskararen historiari buruzkoa da. Hizkuntzaren eremuak mendetan zehar nozitutako atzerakada adierazten duten ohiko mapak ikusi ahal izango ditu bisitariak. Euskararen jatorriaz eta ahaideez dakiguna »edo ez dakiguna» ere ematen da aditzera, hango eta hemengo hizkuntzekin leuzkakeen harremanei buruzko teoriak azalduz. Bagoiaren amaiera gaur egungo egoerari eskaini zaio. Hala, euskarak lurraldearen arabera dauzkan estatusak esplikatzen dira. Den-dena, panel hutsetan zein euskarri digitalean.

Informazioa, gutxi gorabehera, bere hizkuntzarenganako jakingura pittin bat daukan edozein euskaldunek dagoeneko ezagutzen duena da. Hortaz, Interpretazio Zentroa, batez ere, kanpotarrek ikus dezaten egin dela pentsa liteke. «Ezer ez dakitenentzako moduko azalpenak dira »uste du Roland Isoirdek», ulertzeko oso errazak, baina zentroa denei zuzenduta dago, baita bertokoei ere, zertxobait ikasiko dute-eta». Edonola ere, helburu nagusietako bat kanpotarrei euskara ezagutaraztea dela dio, «zelako hizkuntza daukagun, euskara nondik datorren… jakin dezaten». Hauxe da, Euskal Herri osoan irekitzen den era honetako lehen gunea.

Bigarren bagoia da tren honetako azkena, baina bisitaldia ez da amaitu, inondik inora. Trenetik jaitsita nasan sartuko gara, nola ez. Hantxe dago Plazaola, Interpretazio Zentroaren aldizkari digitala. Euskarak historian zehar emandako berriez hornitzen da Plazaola, eta ez dauka, hortaz, gaurkotasunarekin inongo loturarik. Isoirdek azaldu duenez, «aldizkariak sei hilabetean behin-edo berrituko ditugun zortzi orrialde dauzka; gehienbat kanpotarrentzat dago eginda, jakin dezaten zer diren bertsolariak, zein izan zen euskaraz idatzitako lehenengo liburua...».


Lehen solairuari eginiko bisitaldiak bidaiaren itxura hartu du, eta bukaera ere bidaia bati buruzkoa da. Euskarak munduan barrena egindakoa, hain justu. Mapa handi batean, munduko Euskal Etxe guztiak ageri dira, eta baita euskara irakasten duten atzerriko unibertsitateak ere. Gure hizkuntza ohiko mugetatik kanpo ibilitakoaren adierazle, azkenik, antzina Ternuara joaten ziren euskal arrantzaleek bertako toponimian nahiz hizkuntzan utzitako aztarnak erakusten ditu panel batek.

Amaitzeko, euskararen gaineko oinarrizko hamar ideia ematen dituen hamar minutuko bideoa eskaintzen da -bisitaldia hasi aurretik ere ikus daiteke, nahi izanez gero-, eta ondoren, ikasitako guztiari buruzko galderei erantzun dakieke, beste joko digital baten bidez. Bigarren solairura igotzeko tenorea iritsi da; han, bidaia askoz lasaiagoa izango da.


Bigarren solairuan Mediategia dago. Euskararen Interpetrazio Zentroko arduradunak orain arte euskaraz ekoiztu den software guztia batzen ahalegindu dira, eta lortutakoa bisitarien esku ipini dute. Mediategia, azken batean, mahai luzexka batzutan paratuta bederatzi ordenagailu dauzkan gela da, momentuz (asmoa daukate hemendik laburrera gauza gehiago eskaintzeko). Roland Isoirdek gogorarazi duenez, norberak begira dezake etxetik, www.euskararenetxea.net web gunean, zein programa dauden Mediategian. Gustukoa topatuz gero, hori bai, San Inazioraino txangoa egin behar, han baino ezin dira erabili-eta.