Makina bat kontu

Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Planeten jatorria kaosa da

Spitzer Space Telescope behategian ikusitakoaren arabera, hainbat izarren inguruan hauts-laino oso distiratsuak daude, osatzen ari diren planeta berriek beraien artean talka egitearen ondorioz, hain zuzen ere. Talka egiten duten planeta berriak mendi-kate baten tamainakoak izan daitezke eta epe luzean aritzen dira talkan.
Ilargia bera era horretara sortu zela uste da eta beronen eta oro har planeten sortze prozesua uste baino kaotikoagoa dela pentsatzen hasiak dira ikerlariak, Arizonako Unibertsitateko (AEB) George Rieke-k berriki adierazitakoaren arabera.
Spitzer teleskopioak duen ikusmen infragorriaren bidez, planeten arteko talkek sortutako hautsa garbi ikusi da. Sortzen ari diren planetek beraien artean talka egitean material puska berriak sortzeaz gain, material elkarketa ere gertatzen da. Gainera talketan sortutako hautsa inguruko izar batek berotzen du eta ikusgarri bihurtzen da infragorri espektroan.
Orain arte uste zen planetak izar gazteen inguruan bakarrik sortzen zirela hainbat milioika urtetan materialak beraien artean talka eginez, baina Riekek eta lagunek eguzkia baino handiagoak ziren 266 izar aztertu ondoren, horietako hirurogeita hamaikak hauts-diskoa zutela ikusi zuten. Badirudi izar zaharrek eraztun gastatu edo dirdira txikienak dituztenak izan beharko luketela, baina ez da horrela gertatzen, hau da, hauts-eraztunik gabeko izar gazteak topatu dira eta oso eraztun distiratsuak dituzten izar oso zaharrak ere bai.
Beraz, astronomo eta ikerlariek badute zer ikertu, planetak eratzeko garaian legerik existitzen bada, behintzat.


Lurrikarei aurreratuz

2002an Rundle-Tiampo Forecast-ek argitara emandako lurrikarak aurreikusteko programa batek oso aurreikuspen zehatzak egiten dituela ikusi da. Adibidez, Kalifornian hamarkada honetan gertatutako 16 lurrikaretatik 15 aurreikusi zituen.
Aurreikuspenak Coloradoko Unibertsitateko (AEB) eta Jet Propulsion Laboratoryko ikerlari-talde batek egin zituen ordenadorez ereduztatutako teknika bat erabiliz. Sistema 1932tik gaurdaino izandako lurrikaren kokaguneaz baliatzen da Richter eskalan 5 baino koefiziente handiagoa izango duten lurrikarak aurreikusteko.
Ikerlariek 4.000 gelaxkatan banatu zuten Kaliforniako mapa, San Francisco badiatik Mexikoko muga bitartean eta gelaxka bakoitzak 10 urteko epean lurrikarak izateko duen probabilitatea kalkulatu zuten. Emaitzak hobeto ikusteko gelaxkak koloreztatu zituzten.
Informazio hau oso erabilgarri ari zaie gertatzen injineru eta arkitektoei zeren, oso fidagarria dela frogatu baita.
Oraingoz, iragan ekainaren 15ean gertatutako 5,2 koefizienteko lurrikara izan da aurreikusi ez den bakarra eta hau San Clemente irlaren azpian gertatu zen. Akats honen arrazoiak topatu nahian itsasoan gertatzen diren lurrikaren inguruko datu-eskasia aipatu da, bertako lurrikarak sismologi saretik at geratzen baitira.


Azkenak
2025-03-20 | Euskal Irratiak
Iparraldeko euskalgintzak Senpereko Larraldea etxea galduko du

Euskalgintzak Senpereko Larraldea etxea faltan botako du. Uda gabe, Bertsularien lagunak, bertan gelditzen den azken elkarteak, lekuz aldatuko du eta etxea hetsiko dute. Euskararen, euskal kulturaren eta arteen ohantzea izan da Larraldea, urte luzetan Andoni Iturrioz mezenasak... [+]


2025-03-20 | Iñaki Inorrez
Euskaraldia ez! Euskal Oldarraldia bai!

Badakizuenok badakizue, beste gauza asko bezala, euskararen aldeko borrokan ere politikoek, eragile batzuek eta hedabideek beraien antzezlana saldu nahi digutela, benetakoa balitz bezala.

Lehen urtean pozik jaso nuen, "Euskaraldi" hau. Zer edo zer zen, ezer ez zegoela... [+]


Euskararen zapalkuntza sistematikoa

Euskarak, mendez mende, zapalkuntza sistematikoa jasan du, eta oraindik ere borrokan dabil egunerokoan bere leku duina aldarrikatzeko. Hizkuntza baten desagerpena ez da inoiz berez gertatzen; planifikazio politiko eta sozialak eragiten du zuzenean. Euskaldunoi ukatu egin izan... [+]


2025-03-20 | Sustatu
‘Eta erasotzailea ni banaiz?’ ziberjazarpena ikuspegi berri batetik

Puntueusek eta Cyberzaintzak elkarlanean ikusentzunezko baliabide pedagogiko bat sortu dute gazteentzat eta haiekin lan egiten duten profesionalentzat: irakasle, guraso eta hezitzaileentzat. Ikusentzunezko honen bidez, ziberjazarpena ezohiko ikuspegi batetik... [+]


BSHko lantokiko sarbidea itxi dute langileek euren etorkizuna negoziatu nahi dutela aldarrikatzeko

Kamioiak ez sartu ez atera. Horrela eman dute goiza BSHko Eskirozko lantokian. Parez-pare langileak aurkitu dituzte protestan. Hilkutxa batekin, elkarretaratze formatuan lehenbizi eta Foruzaingoak esku hartu behar zuela jakin dutenean eserialdia egin dute erresistentzia pasiboa... [+]


Ekologismoaren kontrako oldarraldia AEBetan: Greenpeace 660 milioi euro ordaintzera zigortua

Dakota Access oliobidearen kontrako protestengatik zigortu du Ipar Dakotako epaimahai batek erakunde ekologista, Energy Transfer Partners enpresak salaketa jarri ostean. Standing Rockeko sioux tribuak protesten erantzukizuna bere gain hartu du.


2025-03-20 | Estitxu Eizagirre
EH Bizirikek manifestazioa deitu du larunbaterako ‘Euskal Herria ez dago salgai!’ lelopean

Sareak nabarmendu du Euskal Herri osoko eragileak daudela bertan eta deialdiak 140tik gora atxikimendu jaso dituela: "Horrek islatzen du zein den gaur egungo errealitatearen urgentzia, lurraren defentsaren beharra eta auziarekiko dagoen konpromezua".


2025-03-20 | ARGIA
Arratzua-Ubarrundiako EH Bilduko zinegotziek dimititu egin dute, Solariaren proiektuarekin “eskuak lotuta” dituztelako

Koalizio abertzaleko hiru ordezkariek ohar baten bidez euren "frustrazioa" adierazi dute proiektu fotovoltaikoa ezin gelditzeagatik: "Egoera horren aurrean, ez gara legegintzaldia amaitzeko indarrez sentitzen". Proiektu honi ez! plataformak salatu du EH Bilduren... [+]


2025-03-20 | El Salto
Kataluniako erreferendumean gomazko balak jaurti zituzten lau poliziari ez diote amnistia emango, eta auzipetu egingo dituzte

Lau agenteak lesio-delituengatik ikertzen ari dira eta horrek galarazten du 2024ko amnistia aplikatzea. Polizia horietako batek, ustez, gomazko bala batekin begi bat zartatu zion Roger Español kataluniarrari.


2025-03-20 | Euskal Irratiak
Arrazismoaren kontrako giza-katea egingo dute Baionan larunbatean

Arrazismoaren aurkako nazioarteko eguna kari, larunbat honetan 16 alderdi, kolektibo eta elkartek deia luzatu dute, Baionako Marengo eta Pannecau zubien artean giza kate bat osatzeko. Aniztasuna, elkartasuna eta giza eskubideen errespetua aldarrikatzera deitu dute,... [+]


2025-03-20 | Gedar
“Ertzainek aita jipoitu zuten nire alboan, 65 urte ditu eta elbarria da”

Ertzaintzak martxoaren 13an Bilbon zauritutako bi pertsonaren testigantza jaso ditugu. Athleticen partidaren ostean larriki zauritu zituzten aita-semeak, borra-kolpeka, eta atxilo eraman zuten haietako bat. Furgonetatik ikusi zuen ertzainek nola egin zuten tiro jendearen kontra,... [+]


Israelen genozidioa salatzeko protesta andana antolatu dute

Palestinarekin Elkartasuna plataformak osteguna, ostiral eta larunbatean eginen ditu protestak, Israel genozida. Palestinar erresistentzia aurrera! lelopean. Gernika-Palestina-k ere manifestazio nazionala antolatu du larunbaterako Donostian. Euskal Herriko Kontseilu Sozialistak... [+]


2025-03-19 | ARGIA
“Proiektu honi ez!” Arratzua-Ubarrundiako plataformaren adierazpena

Arratzua-Ubarrundiako "Proiektu honi ez!" plataformak adierazpen hau kaleratu du, udalerri horretako EH Bilduko hiru zinegotziek dimisioa aurkeztu berritan. Izenburu hau darama testuak: "EH Bilduren moketako politika edo Iparra nola galdu".


Eguneraketa berriak daude