Irantzu Mendia: «Emakumezkoen aldarriak aberriaren kontrakoak izango balira bezala hartzen dira»

  • Emakumezkoen elkarteek jendarteko egitura birsortzeko duten potentzialtasuna ikertu nahi du Mendiak. Unesco-etxeak antolatutako Gizarteak berreraikitzen izeneko jardunaldietan parte hartu du Bilbon.

2021eko uztailaren 12an
Gerrek zenbaitetan andrazkoari bere rol tradizionalarekin apurtzeko aukera ematen omen diote, esparru pribatutik irteteko prozesua ahalbideratzen dutelako. Balkanetako gerratean horrela suertatu zen?
Emakumezko batzuk gerran sartu ziren, baina ez dator bat Salvadorreko iraultzak 80ko hamarkadan zabaldu zuen errealitatearekin, adibidez. Rol tradizionalaren aldaketaren bidea andrazkoek sortu zituzten elkarteei dagokie, gehienbat, horietako batzuk biktimei laguntza eman ez ezik, emakumezkoak kontzientziatzen ere jardun dutelako. Yugoslavia herrialde komunista izandakoa zen eta emakumezkoak esparru publikoan ere murgiltzen ziren, bai hezkuntza, bai etxez kanpoko lanari dagokionez. Aitortu behar da, baina, esparru pribatuan aginte nagusia gizonezkoak egikaritzen zuela. Bosnia-Herzegovinako gerran, emakumeek sortutako elkarteek gerraondoko gizarte zibilaren oinarria osatu zuten eta jendarteko harremanak berreraikitzea, neurri handi batean, andrazkoak gidatzen ari dira.

Nola bizi izan dute gerraondoa?
Balkanetako gerran bi milioi inguru lagunek euren etxea utzi behar izan zuten. Hainbat profil aurki daitezke, bizitako egoerari lotuta. Kanpora -desplazatu gisa- jo behar izan zuena dugu adibide bat: behin etxera bueltatu eta gero, bere etxearen gaineko jabetza eskubidearekin arazoak ditu, are gehiago, andrazkoa izateagatik. Beste bat senideak galdu dituen emakumea izan daiteke, derrigorrez familia burua bihurtu dena. Gerraondoko herrialdeak pobrezia handian bizi dira, dena eraikitzeke dagoelako eta langabezia tasa altuak eragiten dizkie, batez ere, andrazkoei. Emakumezkoek ondoriorik larrienak pairatu ohi dituzte. Prostituzioak, esaterako, hedapen ikaragarria du. Egoera ekonomikoak horretara behartutako andrak asko dira. Emakumezkoen trafikoa erabat antolatuta dago Balkanetan, guda amaitu eta ia hamar urtera. Nazioarteko merkataritza sareak eratu dituzte. Greziako olinpiadak zirela-eta, Balkanetako hainbat emakume eraman dituzte Atenasera.

Zergatik ematen da prostituzio fenomenoaren hedapen hori?
Militarismoan eta gizarte patriarkala sostengatzen duen sistema ideologikoan ditu oinarriak. Soldaduak non, prostituzioa han. Balkanetako gerran, NBEko kasko urdinen inguruko salaketak ugaritu ziren. Guda garaian loratzen da prostituzioa. Afrikan, esaterako, umezurtz geratu diren hainbat neskato desagertu direla salatu da. Inork ere ez daki non dauden, egotekotan. Chiapasen ere, Mexikoko soldaduek lurraldea hartu eta, komunitate indigenetan alkoholismoa eta putetxeak izugarri ugaritu ziren.

Eraikitze prozesuak gerraurreko status quo-ra eraman ditu emakumezkoak ala beste errealitate bat sortzeko aukera izan dute?
Gerran bizitakoa ahaztu eta rol tradizonaletarako bidea errazten da, guda ahalbait lasterren ahazteko aitzakiapean. Bosniaren kasuan, genero ikuspegia baztertu duten hiru arrazoi aurki ditzakegu. Lehenik, kultura militarista lurralde osora hedatu da. Oraindik ere, armak zirkulazioan daude herrialdean. Bigarrenez, nazionalismoaren diskurtsoak interes nazionala lehenetsi ohi du. Emakumezkoen aldarriak aberriaren kontrakoak izango balira bezala hartzen dira. Alde horretatik, ikusteke dago Saharar herriak zer norabide hartuko duen. Andrazkoek lortutako botere kotak mantenduko ote dituzte? Bosnian ezin izan dute eta horren muinan, hirugarren arrazoia, fundamentalismo erlijiosoa dugu. Garbiketa etnikoa zela-eta, bortxatutako hainbat emakume derrigorrez haurdun geratu ziren, eta buruzagi erlijiosoek abortua onartu zuten hainbatetan. Normaltasunera itzulita, hau da, gerra zuzenik ez dagoen garaian, horrelakorik ukatu ez ezik, jendarteko oposizioa ere zabaldu da. Gerraurrean eta gerratean ezaguna zen genero indarkeria mantendu eta intentsifikatu da. Bikote arteko erasoak, bortxaketak, behartutako prostituzioa eta emakumeen merkataritza ugaldu dira.

Zer dela-eta tratu txarren kasuen ugaritzea?
"Albistegiondoko sindromea" edo "CNN sindromea" izenekoa zabaldu zen Balkanetan. Albistegiek horren berri eman eta segituan, bikote arteko erasoak ugaltzen ziren. Nazioari eraso egin izana, gerra eta horrelako albisteek erasoen zenbateko izugarriak pizten zituzten. Emakumezkoen aurkako indarkeria zilegitzat jotzen duen sisteman ematen da, andrazkoen kontrako bortxakeria kulturak onartuta dago.

Yugoslaviako gerran ere andrazkoaren gorputza arma moduan erabili zen.
Garbiketa etnikoaren helburupean, emakumezkoen bortxaketa masiboa estrategia militar gisara erabili zen, baina Yugoslavioako guda ez zen horretan aitzindari izan. Bosniako gudan (1992tik 1995era) soldaduek bortxatutako 20.000-50.000 emakumeren testigantza lortu ahal izan da -badira horren berri eman ez dutenak-. Ruandan, 1994an, bost bider gehiago izan zirela uste da. Yugoslaviako gerrak prentsan izan zuen isladak, beharbada, nazioarteko komunitatearen arreta bereganatu zuen. Emakumezkoen elkarteek bortxaketa guda krimen moduan har zezaten borrokatu zuten.

Gerra krimentzat hartu bazen, gerraondoak emakumezkoen egoera kontuan hartu zuen?
Ez, gerraondoak ez zuen genero ikuspegirik aintzat hartu. Emakumeek ez zuten parte hartu bake hitzarmenetan eta bakea negoziatu zuten gizonezkoek ez zuten andreen egoera kontuan izan. Genero indarkeriari ere ez zioten erreparatu, gerran hildakoak eta gero, orain andrazkoek populazio gehiena osatu arren. Emakumezkoek osatutako taldeek baino ez zituzten indarkeria sexualaren ondorioak konpontzeko baliabideak. Gaur egun, ez dakigu zenbat emakume bortxatu zituzten soldaduek, hainbatek ez duelako nahi izan horren berririk eman. Estigma soziala dakarrela kontuan hartu behar da eta, euren komunitatean, harremanak normalizatzeko zailtasunak izaten dituzte orain. Bake prozesuan genero ikuspegi hori garatu ez zenez, ez zitzaion konponbiderik eman, ez eta bortxaketa masiboek hedatutako sexu bidezko gaixotasunei ere, HIESa batik bat. Are gehiago, gerran laguntzen jardun zuten taldeak baztertu zituzten negoziazioek, horien artean, emakumezkoen elkarteak.

Zer lehenetsi dute andrazkoen elkarteek gerraondoan, orduan?
Gizarteko harremanak osatzeko eginkizuna betetzen dute emakumezkoek, ohikotasunera bueltatzeko. Askatasun ekonomikoa berreskuratzea dute lehen helburu. Lanbide proiektuak abiatzen dituzte, mikrokredituak ematen dituzte. Bigarrenez, genero indarkeria salatzen dute, emakumeen trafikoa ere bai. Azkenik, aberria goraipatzen duten diskurtsoak aintzat hartu ez eta beste komunitateetako andreekin harremanetan jarri dira. Etnia guztietako emakumeak biktimak izan direlakoan daude, gerra euren izenean egin ez delako kontzientzia dute. Beste emakume askok, baina, normaltasunera bueltatzeko presioen aurrean etsi dute. Ez dute hausnartu gerratean izandako generoen arteko harremanen berrikuspenaz, ez dute horren kontzientziarik. Adibidez, bortxaketei dagokienez, sarritan ez dizkiete genero ezberdintasunean oinarritutako egiturei egozten. Ez dute euren artean loturarik ikusten. Gaixotasun patologikoak, alkoholismoa, drogak eta horrelakoak aipatzen dituzte arrazoi gisara. Etsaiaren indarkeria izan delakoan daude. Euren komunitate eta herriko gizonezkoek -euren heroiek, senideek, neba-arrebek, bikotekideek- jarduera bera burutu dutela ohar daitezen lan egin behar dute talde feministek.

«Emakumezkoen trafikoa erabat antolatuta dago Balkanetan, guda amaitu eta ia hamar urtera. Nazioarteko merkataritza sareak eratu dituzte. Greziako olinpiadak zirela-eta, Balkanetako hainbat emakume eraman dituzte Atenasera»


Azkenak
2024-12-31 | Julene Flamarique
24 urteko espetxe-zigorra bete ostean libre da Guillermo Merino durangarra

Merino 2001. urtean atxilotu zuten, eta dispertsioa jasan du, zigorraren zati handi bat Euskal Herritik kanpoko kartzelatan igaro baitzuen baldintza “zailetan”. Orain, askatasuna berreskuratu du.


2024-12-31 | Leire Ibar
Prezioek gora egingo dute urte berriarekin batera

Urte berriaren hasierarekin, hainbat zerbitzu eta produkturen prezioetan igoerak izango dira. Elikagaietan, energia fakturetan, udal-zergetan eta etxebizitza gastuetan garestitze nabariak atzemango dira.


2024-12-31 | ARGIA
Apirilaren 11n egingo da Aberri Egun bateratua, Euskal Herria Baterak deituta

Euskal Herria nazio dela aldarrikatzeko ekitaldia egingo dute Donostiako Kursaalean. Astebeteko ekitaldi sorta izango da.


2024-12-31 | ARGIA
Gontzal Fontaneda euskaltzale gasteiztarra hil da

Euskaltzale eta militante gasteiztarra abenduaren 30ean hil da. Gontzal Fontaneda Orille (1943-2024) 1960ko hamarkadan euskarak Gasteizen egin zuen bidearen lekuko eta bidelagun izan zen. 15 urterekin hasi zen euskara ikasten. Euskara ikasteko metodo bat asmatu zuen eta euskara... [+]


Eraikiz kolektiboa: “Gizonok matxismoaren aurrean ardurak hartzeko unea iritsi da”

Ander Magallon, Mikel Irure eta Xabier Jauregi Metropoli Forala saioan egon dira maskulinitate berrien inguruan mintzatzen.


2024-12-31 | ARGIA
Zarautzen terapia kontsulta duen gizon bat atxilotu dute, emakume bati sexu-erasoa egitea egotzita

Getariako etxebizitza batean egin dio eraso, Segurtasun Sailaren arabera. Emakumea astero joaten zen terapia naturaleko kontsultara, eta Ertzaintza ikertzen ari da ea antzeko ekintzen biktima gehiago dauden.


2024-12-31 | Leire Ibar
Kataluniako emakume kazetarien erdiak baino gehiagok jasaten du sexuagatiko diskriminazioa

Media.cat-ek egindako azken ikerketak agerian utzi du emakume kazetariek Katalunian jasaten duten sexu-diskriminazioa. Inkestatutako emakumeen %54,4k sexu-jazarpena jasan dutela eta %55,1ek sexu-generoaren araberako jazarpena izan dutela adierazi dute.


2024-12-31 | Julene Flamarique
Akusazioak hemezortzi urteko espetxe-zigorra eskatu du Mario Lopez Gernikako entrenatzaile ohiarentzat

Sexu erasoak 1998an hasi ziren, biktimak 13 urte zituenean. 2003an kluba utzi bazuen ere, emakumeak iaz salatu zituen sexu erasoak, Mario Lopezek taldeko entrenatzaile gisa jarraitzen zuela. Orain 18 urteko espetxe-zigorra eskatzen du akusazioak, fiskaltzak baino lau urte... [+]


Israelgo espetxerik ankerrenean atxiloturik dago Gazako azken ospitaleko zuzendaria

Hussam Abu Safiya medikua askatzeko eskatu du Osasunaren Mundu Erakundeak, eta bere aldeko kanpaina ere abiatu dute sareetan. Abu Safiya medikua ez da edonor; nazioartean erreferente bihurtu da, berak zuzentzen zuen ospitalearen aurka egindako erasoak kontatzen zituelako.


2024-12-31 | Mikel Aramendi
ANALISIA
Obrak eta obrak, marra horia lausotzeko

Garai aproposa izaten da urteburua iraganeko lorpenak goraipatzeko eta, are gehiago, etorkizuneko asmo-usteak aldarrikatzeko. Eta halatsu da Txinan ere, alafede. Bide batez, ez da harrigarria abenduko azken orduetan, aurreikusitako planari aurrea hartuz, Xinjiangeko Urumqi-Yuli... [+]


Petardo eta bengalak, albo-kalteak dituen tradizioa

Urtezahar gauean petardo, bengala, traka, suziri eta bestelako gailu piroteknikoekin jolasean arituko dira asko eta asko aurten ere, horietako ez gutxi adin txikikoak. Eta errepikatuko dira istripuak, suhiltzaileen esku-hartzeak, eta burrunba gordin sufritzen duten ume, adineko... [+]


2024-12-31 | Usurbilgo Noaua
Beste sute bat izan zen erraustegian

Suhiltzaileek beste sute bat itzali behar izan zuten abenduaren 27an Zubietako erraustegian.


2024-12-31 | Josu Iraeta
Borroka luzearen ametsak, egiazko nahi ditut

Badira, garun distiratsua izanik, "zehaztasun gutxiko" definizioekin, gauza bera, beste era batera esanda, aldatzen eta itxuraldatzen adituak direnak. Berea zen, eta hainbat hamarkadatan errepikatu den proiektu in eternum bat izan da. Hasiera batean hori zen hegemoniko... [+]


2024-12-31 | Sustatu
Max streaming plataforman ere euskarazko edukiak agertzen hasi dira

Nazioarteko ordainpeko streaming plataformetan, Amazon Prime Video eta Netflix izan ziren lehenak euskarazko edukiak eskaintzen, eta orain Max gehitu zaie (2024 arte HBO edo HBO Max izan dena). Pantailak Euskaraz-ek azpidatziak moldatu ditu, eta EITBk bikoizketak eskaini, eta... [+]


Eguneraketa berriak daude