Ordutegi estuen menpe bizi gara, eta ez dugu astirik nahi genukeen guztia egiteko. Helduen euskalduntzeak ere igarri ditu azken urteetan gure bizimoduak nozitutako aldaketak, eta irtenbideak bilatu behar izan ditu lanagatik, edo auskalo zergatik, betidaniko eskola arruntetara joateko aukerarik ez dutenentzat. Halaxe hasi gara orain urte batzuk guztiz arrotz zitzaizkigun hitzak entzuten: autoikaskuntza, e-learning, online irakaskuntza… Sarritan, kontzeptu horien arteko mugak lausoturik agertzen zaizkigu, eta ez dugu garbi non hasi eta non bukatzen den bakoitza.

Irakaslea eta ikasleak leku eta une jakinean elkartzen diren eskola tradizionala ez den guztiari autoikaskuntza esan dakioke. Askotan, teknologiaren aroan bizi garelako beharbada, Internetekin eta ordenagailuekin lotzen dugu hezkuntza mota hori, baina ez du zertan hala izan. Andoni Tolosa AEK-ko autoikaskuntza arduradunaren iritziz, "ikasleak berak antolatzen duen eta bakarrik diharduen ikas-prozesua da autoikaskuntza". Izenak berak dioena, azken batean. "Ordenagailurik gabe ere egin daiteke, eta izatez guk eskola tradizionaletako material berak »liburuak, fotokopiak…» erabiltzen ditugu", azpimarratu du Tolosak, "baina egia da informatikak asko errazten duela bakarkako lan hori".

Erratzeko beldurrik gabe esan daiteke gaur egun euskara irakasteko bide hau jorratzen duten guztiek informatika-euskarriren bat eskaintzen dutela. Gehienetan, gainera, euskarri hori da metodoaren oinarria. Jokin Azkue HABEko zuzendari nagusiaren hitzek argi utzi dute: "Autoikaskuntza zentro batek, homologazioa lortzeko, ikaslearen ikas prozesu osoa garatuko duen software bat behar du besteak beste, hutsetik hasi eta EGAra arte gutxienik".

Gaur egun hainbat programa informatiko daude euskara bakarka ikasteko, horietako batzuk HABEk berak sortuak. Hala dira, esaterako, AEK-k darabiltzan Boga eta Hezinet. Zelangura, Andoni Tolosak halako programek daukaten malgutasun eskasa salatzen du: "Ariketen erdia asmatu duzu eta beste erdia huts egin, esaten dizu programak. Eta zer? Horrek ez dio aukerarik ematen ikasleari bere interpretazioa egiteko. Guk halako euskarriak erabiltzen ditugu, baina guretzat tresna hutsa dira. Beharbada ondo daude batzuentzat, EGAko ikasleentzat adibidez. Horiek ariketa asko egin behar dituzte, eta emaitzak ezagutu. Hori egiteko programa informatikoak badaude, eta batzuk txukunak, ez dut ukatuko, baina euskal hiztunak sortzea ez da hain erraza".


Bai&by 1998an sortu zen, Didaktiker taldearen eskutik. Gaur egun, euskara eta ingelesa autoikaskuntza bidez irakasten dute. "Ez dugu besterik eskaintzen, ez daukagu eskola tradizionalik", dio Entzi Zubiri Didaktikerreko zuzendariak. Izan ere, ez zuten autoikaskuntzaren aldeko apustua egin ikasleari malgutasuna eskaintzeko, hezkuntza mota hori eraginkorragoa dela uste zutelako baizik. "Didaktiker 1991n sortu genuen euskararen irakaskuntzan genbiltzan hainbat lagunek, porrot itzela zegoela ikusten genuelako", azaldu du Zubirik. "Ikasle onek ikasi egiten dute baina txarrek ez, taldearen erritmoari eusteko arazo handiak dauzkatelako. Eta adimen artifizialaren bidetik jo genuen, guztiz beharrezkotzat jo genuelako ikasle bakoitzak tratamendu pertsonalizatua edukitzea".

Adimen artifiziala da, beraz, Didaktikerrek eskaintzen duen irakaskuntzaren ardatza. 1991n sortu zuten Ikastxip izeneko lehen eredua, eta apurka-apurka gaur erabiltzen duten sistemaraino ailegatu dira. Zubirik dioenez, "guk erabiltzen dugun programa irakasle birtuala da. Gure ustez, informatikak egin dezakeen ekarpena ez da bakarrik aldiberekotasunean lan egiteko aukera (Internet bidez eta abar), adimen artifiziala baizik. Askotan, autoikaskuntzak ikaslea oso bakarrik dagoelako huts egiten du. Irakasle birtuala edukita, hori saihetsi daiteke. Alegia, ikas prosezuaren jarraipena egiten duen eta ikasteko estrategiak diseinatzen dakien programa informatikoa"ren bidez. Didaktikerreko zuzendariaren berbetan, irakasle birtualak ikasle bakoitzaren beharrak ezagutzeko gaitasuna dauka, eta horren araberako ikasgaiak moldatzekoa ere bai, ikaslea okerren dabilen arloetan lan handiagoa eginaraziz.

Izaskun Larrieta Bai&by-ko zuzendariaren iritziz, ezin da konparaziorik egin betiko irakaskuntzaren eta autoikaskuntzaren artean, bakoitzaren arrakastari dagokionez behinik behin: "Autoikaskuntzak urte gutxiegi darama oraindik indarrean". Alabaina, Bai&byko ikasleek joan den ikasturtean lortutako emaitzak oso onak izan direla adierazi du. "Eta ordu gutxiagorekin gainera. Bakarkako lana trinkoagoa da beti". Entzi Zubirik dioskunez, HABEk ezarrita dauka 2.300 ordu behar direla euskalduntzeko. "Gurean 1.500 ordu baino gutxiago da".


Bai&by-koak ez dira autoikaskuntzaren aldarria egiten duten bakarrak. AEK-ko Andoni Tolosak ere irakaskuntza tradizionalak baino emaitza hobeak ematen dituela dio: "Gu behartuta hasi ginen autoikaskuntza eskaintzen, euskaltegietan taldeak osatzeko arazoak geneuzkalako. Gaur egun hamabost euskaltegitan eskaintzen dugu autoikaskuntza, eta emaitzak beti dira eskola arruntetan baino hobeak. Autoikaskuntzak dauzkan balore berriak irakaskuntzan, oro har, txertatzen jakin beharko genuke. Batez ere irakaskuntza ikasle bakoitzaren neurrira egokitzeko aukera".

Laudorio sorta ederraren ostean, pentsa liteke autoikaskuntzak ez duela akatsik, baina ez da hala. Batetik, ikaslearen borondate handia behar da. Bestetik, mintzamena lantzeko aukera gutxi ematen du. Horregatik, autoikaskuntza eskaintzen duten zentro guztiek mintza-saioak eta tutoretzak edukitzen dituzte. Are gehiago, homologazioa nahi duten autoikaskuntza zentroek "bermatu egin beharko dute mintza-saioak eskaintzen dituztela, hizkuntz-trebetasun guztiak era orekatuan lantzen direla ziurtatze aldera", HABEko zuzendari Jokin Azkuek esan digunez.