Artziniegan bada santutegi ospetsu bat, erdaraz "Virgen de la Encina" eta orain euskaraz "Arteako Ama Birgina" izendatua dena. Ez dakit Euskaltalibana bazter probintzia horretan ibiltzen den euskaldun berriei belarrondokoak banatzen. Atx!... "Bideko Ama" esaten bada, eta ez "BideAko", zergatik "arteAko"?

Gero eta gauza bitxiagoak entzun-irakurtzen dira deklinabidean, batez ere mendi ibilaldietako artikulu eta liburuetan. Adibidez, Zuberoako «Etxekortia» deitzen den mendiaz »Etxekortea batuaz», bertakoek "Etxekorteko artzainak" esaten dute; Hegoaldeko prentsan "EtxekortiAko" idazten zen oraintsu arte. Badirudi hori konpondua dela jadanik, baina "MartieneAtik EtxarteAra" eta antzekoak hor daude beti. Alta, Euskaltzaindiak aspaldian gaztigatu digu, "Ospitalepea" delarik herriaren izena, "Ospitalepeko" behar dela, eta ez "OspitalepeAko". Jadanik prentsaren beraren izenak dira arazoa beren ohiko "Argia-ko" eta "Berria-ko"... Entzungo edo ikusiko bagenu "Argi-ko kazetariak", berdin ulertuko genuke, testuinguruari esker, eta bestelako kasuetan aski da "Argia astekariko" zehaztea, ez da lehertzeko lana. Arrazoin beragatik ez dira justifikatzen "Eusko AlkartasunAko", "BatasunAko" edo "Ezker BatuAko". Estilo liburuetatik atera dira horiek oro, izen bereziak, omen, beren osoan deklinatu behar direlako. Beno, etxeen izenak ere bereziak dira eta, hala ere, entzuten dugunean "Etxeberriko alaba" Iraken dabilela berriemaile, ez dugu pentsatuko herrian egin den azken etxeko alaba dela, baizik eta "Etxeberria" deitzen den etxekoa.

Garai batean "Ajuria EneAko" genuen egunero albisteetan. Gero "Ajuria Eneko" esatera itzuli ginen, Euskaltzaindiak esku sartu ondoan.

Autoritate hiztegira jo nuen nik ere, Euskaltzain batengana, eta, aldebateko froga erabiliz »zein diren etxe horren barne usadioak», hura segur-segur zen "Euskaltzaindiko" esaten dutela denek, logoan "Euskaltzaindia" marraztua izan arren. Handik laster, astekari honetan berean, euskaltzain bati egin elkarrizketan, haren ahoan jarria da: "Joango bazina EuskaltzaindiAko bilera batera..." Ezin jakin hala esana duen edo transkripzioko irizpidea izan den. Iparraldean atxikiagoak dira tradizioari, itxura, eta Herria aldizkarian, "Agerrea gurea" tituluaren segidan, "Agerreko gazteluaz" mintzo dira. Baina harra sartua da hemen ere. "Gure Irratia" badugu azken 25 urte hauetan, eta betidanik "Gure Irratiko berriak" aditzen genituen. Berrikitan ordea, baten batzuk hasiak dira "Gure IrratiAko" berriak ematen. Handiagoak ere sakatzen dituzte: "Irratiaren Lagunak" deitzen den elkarte batek antolatu emanaldia "Irratiaren LagunAK-en" eskutik eskaini ziguten. Hegoaldean zer esanik ez, hitzetik hortzera "Fakir AltzariAK-en beherapenak!" eta holakoak. Artikuluak eta preposizioak metatzeko orduan errazago moldatzen dira erdaraz; beharbada guk ere, auzoen kulturarekin dugu menpekotasuna eta, haiek bezala egin nahi dugu, haiek baino gehiago ere. Frantziako Le Monde egunkarian "un article du Monde" idazten dute, ez "de Le Monde", eta irakurleak ez dira nahasten, badakite kazeta bat dela, ez gure planeta urdina.

Gurean ere batzuek antzinako moldeari eusten diote. Lazarragaren testuaren aurkikuntza dela eta, Pruden Gartziak "Larreko dorreko jauna" idatzi du Berri-ko artikulu batean. Bitartean, "LarreAko" bat baino gehiago ere jasan ditugu, eta hamaika ikusteko gaude oraino, batez ere elkarteak elkartzen direnean. Ideia emateko: "Milikak" gastronomia taldea, "Elkarrekin" jubilatuena, "Hiriko" denen etxearen izena, "Itzalpean" hango jangela eta "Sukaldariak" oturuntzak prestatzen dituen enpresa. Gertakari dohatsu batek bildu ditu guztiak eta biharamunean bertako kazetan: "Milikak"ak "Elkarrekin"kin egin duen bilkuraren ondoan, denek jan dute "Hiriko"ko "Itzalpean"en "Sukaldariak"en menua.